Nga không đủ khả năng thắng nhưng cũng không thể thua trong cuộc chiến với Ukraina

Hai năm sau cuộc chiến toàn diện vào Ukraina, Nga vẫn đang phải đối mặt với số lệnh trừng phạt kinh tế chưa từng có. Nước này đã bị loại khỏi các dịch vụ tài chính lớn trên toàn cầu và đóng băng khoảng 260 tỷ euro (281,4 tỷ USD) của Ngân hàng Trung ương Nga.

Không phận Nga bị đóng cửa đối với hầu hết các máy bay phương Tây và các cảng phương Tây đóng cửa đối với tàu Nga. Giới hạn chính thức đã được áp dụng đối với việc mua hoặc chế biến dầu của Nga được bán với giá trên 60 USD/thùng (giá thế giới hiện dao động trong khoảng từ 80 đến 100 USD). Và về mặt lý thuyết, là bất hợp pháp nếu bán cho Nga bất cứ thứ gì có thể sử dụng trong quân đội.

Các lệnh trừng phạt đã có một số tác động. Theo IMF, GDP của Nga giảm khoảng 7% so với dự báo trước chiến tranh. Bất chấp tất cả những điều này, nền kinh tế Nga vẫn chưa sụp đổ. Nhưng nó trông rất khác và hiện giờ hoàn toàn tập trung vào cuộc chiến kéo dài ở Ukraina - nơi thực sự đang thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Trên thực tế, IMF kỳ vọng Nga sẽ đạt mức tăng trưởng GDP 2,6% trong năm nay. Con số này cao hơn đáng kể so với Vương quốc Anh (0,6%) và EU (0,9%). Tương tự, thâm hụt ngân sách của Nga (số tiền chính phủ cần vay) đang trên đà duy trì ở mức dưới 1% GDP, so với mức 5,1% ở Anh và 2,8% ở EU.

Một lý do cho khả năng phục hồi tương đối này là ngân hàng trung ương độc lập, mạnh mẽ của Nga. Kể từ năm 2022, họ đã áp dụng các đợt tăng lãi suất lớn (hiện ở mức 16%) để kiểm soát lạm phát (vẫn ở mức trên 7%).

Điều này kết hợp với các biện pháp kiểm soát do chính phủ áp đặt khiến các nhà xuất khẩu Nga và nhiều công ty nước ngoài vẫn đang hoạt động ở Nga gần như không thể rút tiền ra khỏi đất nước. Những chính sách này đã giúp tránh sự sụp đổ hoàn toàn của đồng rúp, bằng cách giữ cho đồng tiền được lưu thông bên trong nước Nga.

Các công ty Nga cũng đã học được cách né tránh các biện pháp trừng phạt, trong đó mức trần dầu là một ví dụ điển hình. Về lý thuyết, không có loại dầu nào của Nga được giao dịch với phương Tây vượt quá giới hạn, điều này sẽ có tác động lớn đến tài chính công của Nga.

Trên thực tế, nó đã bị phá vỡ bởi một đội tàu lớn "đen tối" không có bảo hiểm và việc sử dụng các lỗ hổng kế toán. Và trong khi các nước trừng phạt đang cố gắng thắt chặt các quy định thì kho bạc công của Nga thực tế lại tràn ngập tiền dầu mỏ.

Nhiều quốc gia cũng đã kiếm tiền bằng cách đóng vai trò trung gian. Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc, Serbia, Bulgaria và Ấn Độ nằm trong số những nước được cho là đã lách lệnh trừng phạt và tiếp tục bán hàng cho Nga.

Những sản phẩm này được hiểu là thường bao gồm các hàng hóa có công dụng kép như vi mạch hoặc thiết bị liên lạc mà sau đó được quân đội Nga sử dụng. Và bất chấp những nỗ lực gần đây, một chế độ trừng phạt thương mại hoàn toàn ngoài lãnh thổ – cấm bất kỳ công ty nước ngoài nào giao dịch với Nga – vẫn còn rất xa.

Vận mệnh chiến tranh

Nhưng có lẽ lý do đáng lo ngại nhất cho khả năng phục hồi của nền kinh tế Nga chính là do chiến tranh.

Trong một thời gian dài, nền kinh tế Nga chưa đa dạng, phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu các nguồn tài nguyên thiên nhiên như dầu khí. Và lý do chính khiến chính phủ Nga có doanh thu tương đối cao hiện nay chính là do chiến tranh đã khiến giá năng lượng tăng cao.

Chi tiêu công của Nga đang ở mức chưa từng có và khoảng 40% ngân sách chính phủ được chi cho chiến tranh. Tổng chi tiêu quân sự dự kiến sẽ đạt hơn 10% GDP vào năm 2023 (con số của Anh là 2,3%).

Lương quân sự, đạn dược, xe tăng, máy bay và tiền bồi thường cho binh lính tử trận và bị thương đều góp phần vào số liệu GDP. Nói một cách đơn giản, cuộc chiến chống Ukraina hiện là động lực chính cho tăng trưởng kinh tế của Nga.

Và đó là một cuộc chiến mà Nga không thể giành chiến thắng. Cái giá phải trả cho việc xây dựng lại và duy trì an ninh ở một Ukraina bị chinh phục sẽ là quá lớn và một nước Nga bị cô lập cùng lắm chỉ có thể hy vọng trở thành một đối tác cấp dưới phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc.

Trong bối cảnh cơ sở hạ tầng sụp đổ và tình trạng bất ổn xã hội ngày càng gia tăng ở Nga, chi phí xây dựng lại khu vực bị chiếm đóng dự kiến là rất lớn.

Sự bế tắc kéo dài có thể là giải pháp duy nhất để Nga tránh được sự sụp đổ kinh tế toàn diện. Sau khi chuyển đổi ngành công nghiệp nhỏ, Nga phải tập trung vào nỗ lực chiến tranh và với vấn đề thiếu lao động trở nên trầm trọng hơn do hàng trăm nghìn thương vong trong chiến tranh và tình trạng chảy máu chất xám lớn, đất nước sẽ phải vật lộn để tìm ra một hướng đi mới.

35 năm sau khi Bức tường Berlin sụp đổ, rõ ràng là nước Nga giàu tài nguyên đã trở nên nghèo hơn nhiều so với các nước láng giềng thuộc Liên Xô cũ như Estonia, Latvia, Ba Lan và Hungary, những nước theo đuổi con đường hội nhập châu Âu.

Chế độ Nga không có động cơ để kết thúc chiến tranh và giải quyết thực tế kinh tế đó. Vì vậy, nó không thể đủ khả năng để giành chiến thắng trong cuộc chiến, cũng như không thể đủ khả năng để thua cuộc chiến. Nền kinh tế của nước này hiện hoàn toàn hướng tới việc tiếp tục một cuộc xung đột kéo dài và ngày càng nguy hiểm hơn.

(Nguồn: Asia Times)