Bằng cách nào Ukraina có thể chiếm thế thượng phong trước Hạm đội Biển Đen của Nga?

Hôm 14/2, Cơ quan Tình báo Quốc phòng Ukraina tuyên bố họ đã tấn công và phá hủy một tàu đổ bộ lớn thuộc hạm đội Biển Đen của Nga – Caesar Kunikov – bằng máy bay không người lái hàng hải ngoài khơi Crimea. Hiện chưa có bình luận chính thức nào từ phía Nga về tuyên bố của Ukraina.

Ukraina hầu như không có hải quân riêng, nhưng sự đổi mới công nghệ, sự táo bạo và sự kém cỏi của Nga đã giúp nước này chiếm ưu thế ở phần lớn Biển Đen. Nó hiện đã phá hủy hoặc vô hiệu hóa hơn 20 tàu hải quân Nga trong khu vực, chiếm 1/3 tổng hạm đội Biển Đen của Nga.

Điều đó đã bảo đảm một hành lang hàng hải cho phép Ukraina xuất khẩu phần lớn ngũ cốc và các sản phẩm khác từ các cảng như Odesa – một lợi ích kinh tế vào thời điểm nền kinh tế đang bị tàn phá bởi xung đột.

Giữa một mùa đông ảm đạm trên tiền tuyến ở khu vực phía Đông Donetsk và Kharkiv, Tổng thống Volodymyr Zelensky ít nhất đã có thể nói trong một cuộc phỏng vấn trong tháng này: "Nga đã mất nhiều tàu và ở Biển Đen, chúng tôi đã xây dựng được một hành lang ngũ cốc. Vì vậy phần hoạt động thực tế này có tác động đến nền kinh tế đã được tiến hành theo hướng tích cực".

Trước khi Nga tấn công, nông nghiệp Ukraina chiếm khoảng 11% GDP của đất nước. Nông nghiệp cũng là một nguồn doanh thu xuất khẩu quan trọng (khoảng 40% tổng doanh thu), vừa giúp duy trì các trang trại của Ukraina vừa ảnh hưởng đến giá ngũ cốc toàn cầu. Hầu như tất cả sản phẩm đều được vận chuyển qua Biển Đen.

Vào tháng 7 năm ngoái, Nga đã rút khỏi Sáng kiến Biển Đen do Liên hợp quốc làm trung gian, vốn cho phép Ukraina vận chuyển 31,5 triệu tấn ngũ cốc và các sản phẩm thực phẩm khác từ các cảng của nước này đến thị trường thế giới một cách an toàn. Thỏa thuận chỉ kéo dài chưa đầy một năm.

Thay vì rút lui, Ukraina đã tuyên bố đơn phương "Hành lang nhân đạo Biển Đen" dành cho vận tải thương mại và tăng cường sử dụng máy bay không người lái hàng hải và tấn công tên lửa nhằm vào hạm đội Biển Đen của Nga. Hành lang này ôm lấy bờ biển Ukraina trước khi đến vùng biển của hai quốc gia NATO là Romania và Bulgaria.

Kết quả: Ukraina đã vận chuyển 22,6 triệu tấn hàng hóa qua hành lang này chỉ trong vòng 7 tháng, theo cả các quan chức Ukraina và Mỹ. Hơn 700 tàu đã sử dụng tuyến đường đến Bosphorus và xa hơn nữa là tới các thị trường thế giới.

Theo Bộ Kinh tế Ukraina, chỉ riêng trong tháng 1, hàng xuất khẩu của nước này trị giá 1,9 tỷ USD đã được vận chuyển bằng đường biển (trong tổng số 3,4 tỷ USD). Con số này thấp hơn khối lượng trước chiến tranh nhưng đang tăng lên hàng tháng. Một số tàu đã bù đắp rủi ro bằng cách mua bảo hiểm thông qua chương trình có tên UNITY, do chính phủ Ukraina cùng với một nhóm các công ty bảo hiểm tạo ra.

Khi Sáng kiến Biển Đen sụp đổ, Nga đã tiến hành các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa nhằm vào cơ sở hạ tầng cảng và kho bãi, đồng thời đe dọa (nhưng không) đánh chìm các tàu chở hàng đến và đi từ Ukraina.

Nhưng quân đội Ukraina đã đưa trận chiến sang Nga. Một phần ba hạm đội Biển Đen đã bị vô hiệu hóa hoặc bị phá hủy, số tàu còn lại hiếm khi tiến vào nửa phía Tây của vùng biển. Vào tháng 8, Nga đã rút một số hạm đội Biển Đen khỏi trụ sở chính ở Sevastopol đến các cảng tương đối an toàn hơn trên bờ biển Nga. Họ cũng đã sử dụng lưới và sà lan bị chìm để cố gắng chống lại máy bay không người lái trên biển.

Zelensky cho biết trong chuyến thăm Washington vào tháng 12 rằng "Nga đang giấu tàn quân của hạm đội hải quân của mình ở các vùng vịnh xa xôi".

Hôm 14/2, phát ngôn viên hải quân Ukraina Dmytro Pletenchuk nói với CNN rằng các tàu Nga hiện "bị buộc phải ở lại phần lớn phía Đông Biển Đen tại điểm căn cứ Novorossiysk và họ cũng kêu gọi Sochi giải tán các tàu này. Và việc sử dụng các tàu sân bay mang tên lửa hành trình có thể tấn công lãnh thổ Ukraina là điều khó khăn vì hậu cần vẫn còn ở Crimea tại căn cứ hải quân chính ở Sevastopol".

Pletenchuk nói thêm rằng khi Nga bắt đầu cuộc chiến, nước này có 13 tàu đổ bộ ở Biển Đen. Hiện chỉ có năm chiếc có thể sử dụng được.

Cả cuộc tấn công hôm 14/2 và cuộc tấn công trước đó – nhằm vào tàu tên lửa Nga, Ivanovets, ngoài khơi bờ biển Crimea vào cuối tháng trước – đều được thực hiện bởi cái mà người Ukraina gọi là MAGURA (Thiết bị robot không người lái của lực lượng bảo vệ tự động hàng hải), tình cờ là tên của một nữ thần biển.

Phiên bản mới nhất, MAGURA-5 , một phần được tài trợ bởi một sáng kiến tư nhân và được triển khai bởi một đơn vị trong Nhóm Tình báo Quốc phòng, Nhóm 13, được CNN mô tả vào đầu tháng này.

Máy bay không người lái, tên lửa và phá hoại

Ukraina đã đi tiên phong trong việc phát triển và triển khai nhiều loại máy bay không người lái hàng hải, sử dụng chúng để tấn công các tàu hải quân Nga trên biển và khi neo đậu tại các cảng ở cả Crimea và Nga. Cả Tình báo Quốc phòng và Cơ quan An ninh, SBU, đều theo đuổi sự phát triển của mình.

Một trong những tàu đổ bộ chính của Hạm đội Biển Đen, Olenogorsky Gornyak, đã bị một máy bay không người lái hàng hải làm tê liệt tại cảng quê hương Novorossiysk vào tháng 8, vài ngày sau khi Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen sụp đổ.

Novorossiysk, gần thành phố Krasnodar của Nga, là cảng lớn nhất của Nga tính theo khối lượng hàng hóa được vận chuyển và là căn cứ của Hạm đội Biển Đen của Nga. Một nhà bình luận quân sự Nga lưu ý rằng "đã đến lúc phải nhận ra rằng kẻ thù có 'cánh tay dài' và có thể vươn rất xa".

Một tàu chở dầu và hóa chất của Nga – SIG – đã bị hư hại vài ngày sau đó bởi một máy bay không người lái trên biển ở eo biển Kerch.

Tốc độ mà người Ukraina phát triển đội máy bay không người lái hàng hải của họ rất ấn tượng. Theo nhà sản xuất, MAGURA-5 dài khoảng 5 mét và có tầm hoạt động khoảng 450 hải lý. Nó hiếm khi được nhìn thấy phía trên mực nước và có trọng tải 700 pound (320 kg), đủ để gây hư hại nghiêm trọng cho hầu hết các tàu.

Nó cũng có khả năng cơ động nên có thể né tránh súng phòng thủ AK-630M của Ivanovets.

Các blogger quân sự Nga đã chỉ trích hải quân không làm nhiều hơn để chống lại mối đe dọa. Sau cuộc tấn công hôm thứ Tư, một trong số họ, Rybar, nói rằng "Hạm đội Biển Đen hết lần này đến lần khác không đủ năng lực và không thể đẩy lùi các cuộc tấn công của đội hình Ukraina".

Ukraina cũng đã sử dụng tên lửa tầm xa do Anh và Pháp cung cấp để bắn trúng các tàu Nga đang cập cảng ở Crimea cũng như gây thiệt hại nặng nề vào tháng 9 năm ngoái tại trụ sở Hạm đội Biển Đen ở Sevastopol, một đòn nhục nhã.

Các cuộc tấn công phá hoại và tên lửa nhằm vào radar của Nga và các cơ sở khác ở Crimea cũng đã giúp làm suy giảm khả năng của Nga trong việc triển khai sức mạnh ở Biển Đen. Vì vậy, hãy tiến hành các hoạt động đặc biệt chống lại các giàn khoan do Nga chiếm đóng và trục xuất lực lượng Nga khỏi Đảo Rắn vào năm 2022.

Vào tháng 1, người Ukraina tuyên bố rằng một đơn vị tác chiến đặc biệt đã hạ gục trạm radar Neva-B của Nga (có chức năng phát hiện tàu bè trên mặt nước) trên một giàn khoan ngoài khơi bờ biển Crimea. Nhóm tiếp cận sân ga bằng đường biển và gắn thuốc nổ rồi cho nổ.

Tuy nhiên, vẫn có những rủi ro đối với hoạt động vận tải thương mại sử dụng phía Tây Biển Đen. Đã có những cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa thường xuyên của Nga nhằm vào Odesa, cảng lớn nhất. Mới nhất là trong tuần này.

"Ưu tiên của kẻ thù một lần nữa là vành đai ven biển có cơ sở hạ tầng và cơ sở nông nghiệp", Bộ chỉ huy miền Nam Ukraina cho biết.

Ngoài ra còn có rủi ro từ các mỏ. Ít nhất một con tàu bị hư hại do mìn nổi không rõ nguồn gốc ngoài khơi Romania vào cuối năm ngoái. Tuy nhiên, phần lớn các tàu đã đến và đi an toàn từ Odesa cũng như các cảng khác của Ukraina. Thổ Nhĩ Kỳ đã đề nghị hỗ trợ rà phá bom mìn.

Nga khó có thể lật ngược thế cân bằng ở Biển Đen theo hướng có lợi cho mình. Một hiệp ước quốc tế được ký năm 1936 – Công ước Montreux – cấm bất kỳ quốc gia nào đang có chiến tranh di chuyển tàu của mình qua eo biển Bosphorus. Điều này có nghĩa là Moscow không thể củng cố hạm đội hiện đã suy giảm của mình bằng các lực lượng hải quân khác.

Kể từ khi Nga bắt đầu tấn công Ukraina, máy bay không người lái đã trở thành một phần quan trọng trong kho vũ khí của mỗi bên – để giám sát, tình báo và tấn công. Trong sáu tháng qua, Ukraina đã sử dụng các biện pháp tương đương trên biển để lật ngược cán cân quyền lực trên biển - và khôi phục lại huyết mạch kinh tế trong quá trình này.

(Nguồn: CNN)