Từ Alaska tới Washington: Ukraina và châu Âu cần nói chuyện gì với Tổng thống Trump?

Theo tờ The Guardian, khác với chuyến đi hồi tháng 2, lần này ông Zelensky không còn "đơn độc" để đối diện với sức ép từ Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng Phó Tổng thống JD Vance. Lần này, đồng hành cùng nhà lãnh đạo Ukraina là một “đội hình trong mơ” của châu Âu: Thủ tướng Anh Keir Starmer, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cùng Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen.

Đây là những nhân vật được đánh giá sẽ mang theo những “sức nặng” nhất định về mặt kinh tế, quân sự, cũng như một mối quan hệ đã được chứng minh lâu dài với Tổng thống Trump.

Mục tiêu chung: Thay đổi lập trường của Tổng thống Trump

Nhiệm vụ của cả Ukraina và châu Âu là cùng nhau thuyết phục ông Trump điều chỉnh lại quan điểm xuất hiện chỉ sau vài giờ gặp gỡ với Tổng thống Vladimir Putin tại Anchorage, Alaska. Theo ông Ben Rhodes - người từng giữ vai trò cố vấn của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama: “Lời khuyên của tôi là không được nhượng bộ trước ông Trump. Ông ấy đã quen việc người khác tỏ ra yếu thế rồi chịu khuất phục, điều mà ông Putin đã không làm”.

Ông cũng cho rằng Tổng thống Zelensky không thể một mình gánh vác chuyện này, mà Ukraina cần châu Âu, và châu Âu phải chứng minh được sức mạnh đối trọng. Tổng thống Macron và Thủ tướng Merz sẽ đại diện cho trục Pháp–Đức, trụ cột của Liên minh châu Âu (EU), trong khi bà von der Leyen sẽ là sức mạnh kinh tế tập thể của khối.

Cách đây ba tuần, chính Tổng thống Trump đã đồng ý với thỏa thuận thương mại EU–Mỹ ở Scotland, ca ngợi đây là “quan hệ đối tác thương mại lớn nhất thế giới”.

Ông Brett Bruen, cựu giám đốc phụ trách quan hệ toàn cầu của Nhà Trắng, cho biết rằng các nhà lãnh đạo châu Âu nên tập trung vào kinh tế và sử dụng cuộc họp tại Nhà Trắng "như một cơ hội để nhắc nhở ông Trump về quy mô nhỏ bé của nền kinh tế Nga so với EU, Anh và các đối tác phương Tây khác".

Bên cạnh đó, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni – một gương mặt cánh hữu của châu Âu thân cận với ông Trump, ủng hộ vấn đề Ukraina – có thể trở thành cầu nối với Mỹ. Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb cũng sẽ góp mặt cuộc họp tại Nhà Trắng lần này. Ông Stubb cũng được cho là nhân vật có mối quan hệ cá nhân nồng ấm với ông Trump, từng cảnh báo ông chủ Nhà Trắng về mối nguy từ phía Nga.

Một loạt các nhà lãnh đạo khác cũng được cho là góp phần quan trọng cho cuộc hội đàm tại Washington. Thủ tướng Anh Starmer duy trì quan hệ cá nhân tốt với ông Trump, trong khi Tổng thư ký NATO Mark Rutte được xem là người có khả năng “xoa dịu” và định hướng các cuộc thảo luận.

Tính toán chiến lược: Mềm mỏng nhưng kiên quyết

Cựu Đại sứ Anh tại Washington Kim Darroch cho biết: “Nhiều người đã học được bài học từ ông Trump, xét về cách bạn ứng xử với ông ấy. Sẽ có nhiều lời lẽ ‘tâng bốc’. Điều đó thật mệt mỏi nhưng cần thiết: nó đưa bạn đến cơ sở đầu tiên. Bạn nói với ông ấy rằng ông ấy đang làm tốt như thế nào, rằng mọi người đều vui mừng vì ông ấy đang dẫn dắt phương Tây tìm ra giải pháp cho cuộc chiến. Nhưng sau đó bạn mới đi vào vấn đề chính”.

Việc tất cả các nhà lãnh đạo này đều sắp xếp lịch trình để bay đến Washington trong thời gian ngắn là một thước đo cho thấy châu Âu lo ngại như thế nào về hội nghị thượng đỉnh Trump-Putin hôm 15/8 tại Anchorage. 

Tổng thống Nga đã được ông Trump tiếp đón bằng thảm đỏ và một tràng pháo tay nồng nhiệt. Ông Putin cũng trở thành người phát biểu trước trong cuộc họp ngắn ngủi tại Mỹ cũng như khiến ông Trump đột ngột từ bỏ yêu cầu ngừng bắn đưa ra trước đó. Sau sự kiện đó, Tổng thống Mỹ đã chấp nhận việc tiến thẳng đến một thỏa thuận hòa bình toàn diện, buộc Ukraina phải nhượng bộ về lãnh thổ.

Một nhà quan sát ngoại giao đã ví viễn cảnh cuộc đối đầu tại Nhà Trắng vào ngày 18/8 giống như một đội bóng đá bước vào hiệp hai với tỷ số bị dẫn 0-3 nhưng có rất nhiều cầu thủ dự bị trên sân. Bên cạnh đó, thách thức đầu tiên là phải duy trì sự đoàn kết và nhất quán trong các vấn đề thảo luận.

“Hãy tạo dựng một thế trận thống nhất và lên tiếng từ một lập trường thống nhất”, ông Ivo Daalder, cựu Đại sứ Mỹ tại NATO đưa ra khuyến nghị. “Mục tiêu là khiến ông Trump đồng tình và đứng về phía họ. Nhưng quan trọng là phải làm rõ rằng lập trường này là thực chất, sẽ không thay đổi. Nếu ông Trump không đồng ý, họ vẫn sẽ đi theo con đường của riêng mình”, ông nhấn mạnh.

“Ông Trump sẽ không đủ kiên nhẫn để nghe đi nghe lại cùng một luận điểm cả chục lần. Vì vậy, ngay ở vòng đầu tiên, có lẽ nên chọn ra một vài lãnh đạo châu Âu cùng ông Zelensky phát biểu, chẳng hạn như ông  Rutte với tư cách Tổng thư ký NATO và ông Macron với vị thế nhà lãnh đạo cấp cao nhất châu Âu”, ông nói thêm.

Ông Darroch cũng đưa ra khuyến nghị riêng cho Thủ tướng Anh Keir Starmer: “Hãy chờ xem diễn biến cuộc trò chuyện. Nếu nó đi chệch hướng, căng thẳng hoặc nảy sinh va chạm, ông có thể can thiệp để kéo nó trở lại đúng quỹ đạo, làm dịu bầu không khí, hoặc xây dựng nhịp cầu đối thoại. Nguy cơ lớn nhất là ông Trump sẽ nghĩ rằng cả cuộc gặp chỉ nhằm nói cho ông ta biết rằng ông ta sai. Khi đó, ông có thể phản ứng tiêu cực hoặc đơn giản là khép lại toàn bộ cuộc thảo luận”.

Nguy cơ và hy vọng

Cuộc gặp ở Alaska đã khiến nhiều quốc gia châu Âu gióng hồi chuông cảnh báo. Dù vậy, giới ngoại giao nhận định tình hình chưa phải “ván đã đóng thuyền”. Tổng thống Trump chưa ký kết bất kỳ thỏa thuận áp đặt nào lên Kiev, và một số thành viên trong nội các Mỹ như Ngoại trưởng Marco Rubio vẫn giữ quan điểm cứng rắn với Nga. Ông Rubio khẳng định trên NBC rằng “lệnh ngừng bắn vẫn chưa bị loại bỏ” và Mỹ sẵn sàng bàn thảo các bảo đảm an ninh cho Ukraina sau chiến tranh.

Trong bối cảnh ấy, sự hiện diện đồng loạt của nhiều lãnh đạo châu Âu tại Washington vừa phản ánh sự lo ngại sâu sắc, vừa là nỗ lực thể hiện quyết tâm chung.

Cuối cùng, nhiều chuyên gia nhấn mạnh, điều mà ông Trump quan tâm không chỉ là chính trị hiện tại mà còn là di sản mà nhà lãnh đạo Mỹ nhắm đến trong nhiệm kỳ thứ hai của mình. Cựu Đại sứ Mỹ Darroch nhận định rằng lịch sử sẽ tôn vinh ông Trump nếu mang lại hòa bình công bằng cho Ukraina, nhưng nếu thúc ép một sự đầu hàng, di sản đó sẽ bị ảnh hưởng.