Ông Tập Cận Bình sẽ nói gì trong bữa tối với CEO Mỹ?

Tiềm năng về khoảnh khắc cành ô liu Mỹ-Trung sẽ kích thích thị trường toàn cầu trong 10 ngày tới.

Bối cảnh là San Francisco, nơi Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen sẽ gặp Phó Thủ tướng Trung Quốc He Lifeng vào ngày 9 và 10/11 tạo tiền đề cho chuyến thăm của ông Tập Cận Bình đến thành phố này để tham dự hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á Thái Bình Dương (APEC) ngày 14-17/11.

Ở đó, người ta hy vọng rằng ông Tập và Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ gặp nhau vào ngày 15/11 để tái thiết lập các cuộc thảo luận cấp nguyên thủ quốc gia. Chắc chắn là không ai mong đợi những đột phá lớn. Đó là lý do tại sao Bắc Kinh và Washington đang tìm cách "cố tình giữ ngưỡng đó ở mức thấp", nhà kinh tế Jude Blanchette tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington cho biết.

Tuy nhiên, bản thân cuộc gặp sẽ là liều thuốc bổ cho các nền kinh tế châu Á đang bị kẹt ở giữa khi hai siêu cường né tránh và thúc đẩy một loạt vấn đề nhạy cảm. Trên thực tế, buổi tiệc tối theo lịch trình của ông Tập với các lãnh đạo công ty Mỹ có thể mang tính then chốt hơn cho quan hệ song phương.

Cuộc gặp này sẽ là cơ hội hiếm có để lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc trấn an các CEO hàng đầu của Mỹ rằng nền kinh tế lớn nhất châu Á vẫn mở cửa kinh doanh và những hành động mà cấp dưới của ông đang thực hiện sẽ biến những cơn gió ngược kinh tế thành cơn gió thuận trong thời gian ngắn.

Tốc độ vốn chạy khỏi Trung Quốc cho thấy những nỗ lực của Tập để truyền đạt rằng Bắc Kinh đang kiểm soát vô số thách thức của mình đã không thành công. Trong những tháng gần đây, ông Tập và Thủ tướng Lý Cường đã đưa ra nhiều chính sách nhằm ổn định thị trường bất động sản đang suy thoái và nhu cầu yếu.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư toàn cầu không nhận được bản ghi nhớ đó khi các mối đe dọa mới chồng lên mối đe dọa cũ. Trong tháng 9, dòng vốn đầu tư ra khỏi Trung Quốc chứng kiến mức giảm ròng lớn nhất trong gần 8 năm; dòng vốn chảy ra đạt gần 12 tỷ USD trong quý 3.

Theo Cục Quản lý Ngoại hối Trung Quốc, đây là lần đầu tiên đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc bị âm. Điều đó nói lên sự suy giảm mạnh mẽ về triển vọng kinh tế của nước này và sự suy giảm niềm tin liên tục vào mô hình do nhà nước lãnh đạo dưới sự lãnh đạo của Tập Cận Bình.

Trong giới quốc tế cũng có sự nhầm lẫn về cam kết của ông Tập Cận Bình trong việc trao cho khu vực tư nhân và các lực lượng thị trường vai trò "quyết định" trong việc ra quyết định của Bắc Kinh. Cam kết năm 2012 đó lần đầu tiên bị đặt dấu hỏi vào năm 2015 khi chính phủ của ông Tập can thiệp mạnh mẽ để ổn định chứng khoán Thượng Hải.

Các câu hỏi chỉ gia tăng sau khi ông Tập bắt đầu đàn áp mạnh mẽ các nền tảng công nghệ đại lục vào cuối năm 2020, bắt đầu với Tập đoàn Alibaba của Jack Ma. Cuộc điều tra nhanh chóng mở rộng sang Baidu, Didi Global, JD.com, Tencent và các công ty internet hàng đầu khác. Cuộc đàn áp đã khiến một số ngân hàng Phố Wall tranh luận liệu có thể "không đầu tư" vào Trung Quốc được hay không.

Trong những tháng kể từ khi ông Lý phụ trách cải cách vào tháng 3, chính phủ Trung Quốc đã nhiều lần hứa sẽ đối xử với các công ty thuộc khu vực tư nhân ngang hàng với các doanh nghiệp nhà nước và tăng cường nỗ lực tiếp cận với những người sáng lập công ty công nghệ.

Tuy nhiên, việc thiếu tuân thủ được cho là đang gây ra những lời phàn nàn về "sự mệt mỏi khi hứa hẹn", bao gồm cả từ người đứng đầu Phòng Thương mại Liên minh châu Âu tại Trung Quốc.

Như Chủ tịch Jens Eskelund nói với Bloomberg: "Vẫn chưa thấy dấu hiệu sẵn sàng thực hiện cải cách cơ cấu cần thiết để giải quyết những thách thức cơ bản mà Trung Quốc phải đối mặt và cho phép các công ty nước ngoài và tư nhân phát huy tiềm năng của họ để hỗ trợ nền kinh tế Trung Quốc".

Các xu hướng tách rời, giảm rủi ro và phi toàn cầu hóa đang diễn ra khiến Bắc Kinh chống lại Washington hầu như không giúp ích được gì vào thời điểm lợi suất trái phiếu Mỹ đang ở mức cao nhất trong 17 năm.

Nhà kinh tế học Maggie Wei tại Goldman Sachs Group Inc. lưu ý: "Áp lực dòng vốn chảy ra ngoài có thể vẫn tồn tại do chênh lệch lãi suất không thuận lợi".

Chiến lược gia Laura Wang của Morgan Stanley cho biết thêm rằng, dòng vốn nước ngoài chảy ra khỏi thị trường cổ phiếu hạng A của Trung Quốc đang ở "giai đoạn chưa từng có". Chỉ riêng từ ngày 7/8 đến ngày 19/10, dòng vốn chảy ra tích lũy đã lên tới 22 tỷ USD. Đó là lớn nhất trong lịch sử của Stock Connect, kết nối thị trường đại lục và Hồng Kông.

Tất cả những điều này làm tăng thêm phần nguy hiểm cho bữa tối của Chủ tịch Tập Cận Bình với các CEO hàng đầu của Mỹ. Đây là cơ hội lý tưởng để khởi động lại nỗ lực đang chùn bước của Bắc Kinh nhằm giành lại làn sóng đầu tư nước ngoài. Và làm chậm quá trình di cư của các công ty đang đa dạng hóa chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc để giảm thiểu rủi ro.

Mục tiêu thứ nhất là xoa dịu những lo ngại rằng nền kinh tế Trung Quốc đang bước vào một năm 2024 ảm đạm. Nhiều nhà đầu tư lo ngại Quỹ Tiền tệ Quốc tế đang nhìn qua lăng kính màu hồng khi dự đoán Trung Quốc sẽ tăng trưởng 4,6% vào năm 2023 trong bối cảnh lĩnh vực bất động sản suy yếu và nhu cầu bên ngoài đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc giảm sút.

Ví dụ, Trung Quốc lại rơi vào tình trạng giảm phát vào tháng 10. Chỉ số giá tiêu dùng giảm 0,2% so với cùng kỳ năm ngoái sau khi không thay đổi vào tháng 9.

Hơn nữa, "có những dấu hiệu cho thấy hoạt động đã bắt đầu chậm lại khi bước vào quý 4", nhà kinh tế học Carlos Casanova tại Union Bancaire Privée cho biết. "Điều đó có nghĩa là các nhà hoạch định chính sách cần phải cảnh giác cao độ và tiếp tục hỗ trợ quá trình phục hồi kinh tế".

Ông nói thêm, cho đến nay, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc "đã miễn cưỡng triển khai các biện pháp kích thích vào năm 2023, trong bối cảnh lãi suất ở Mỹ cao hơn và đồng USD mạnh. Tuy nhiên, chúng tôi tin rằng việc cắt giảm lãi suất thêm 10 điểm cơ bản và cắt giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc thêm 25 điểm cơ bản nữa sẽ là cần thiết vào tháng 12".

Quan trọng hơn nữa, ông Tập phải thuyết phục các giám đốc điều hành rằng sự gián đoạn lớn về phía nguồn cung đang sắp xảy ra. Cần có những bước đi táo bạo để khắc phục lĩnh vực bất động sản, tăng năng suất, sân chơi bình đẳng cho các doanh nhân, điều chỉnh lại động cơ tăng trưởng từ đầu tư sang nhu cầu trong nước và tạo ra mạng lưới an toàn xã hội lớn hơn để ngăn chặn sự so sánh "Nhật Bản hóa" ngày càng tăng.

Bắc Kinh nhanh chóng bác bỏ tin đồn về một trò đùa giống Nhật Bản. Liu Shijin, thành viên ủy ban chính sách tiền tệ của PBOC, cho biết: "Tình hình hiện tại của Trung Quốc rất khác so với Nhật Bản trước đây". Liu cho rằng những tuyên bố rằng Trung Quốc đang rơi vào tình trạng "suy thoái bảng cân đối kế toán" giống như Nhật Bản vào những năm 1990 là không có cơ sở.

Liu lập luận rằng Trung Quốc vẫn có phạm vi chính sách để chuyển sang mô hình tăng trưởng dựa trên tiêu dùng và đổi mới, cho phép chính phủ giành quyền kiểm soát quỹ đạo nợ của mình.

Vấn đề là, khu vực bên ngoài có thể ít thân thiện hơn với những hy vọng của ông Tập Cận Bình trong việc điều chỉnh lại các động cơ tăng trưởng - làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng cần thiết để giành được sự ủng hộ của toàn đảng nhằm thúc đẩy các cuộc cải cách sâu rộng và mang tính đột phá.

Như IMF lưu ý trong đánh giá mới nhất của mình: "Trong trung hạn, tăng trưởng được dự đoán sẽ giảm dần xuống khoảng 3,5% vào năm 2028 trong bối cảnh có những trở ngại từ năng suất yếu và tình trạng già hóa dân số". Các nhà kinh tế của IMF cũng cảnh báo rằng rủi ro ổn định tài chính đang ngày càng gia tăng "khi các tổ chức tài chính có mức dự trữ vốn thấp hơn và rủi ro về chất lượng tài sản ngày càng tăng".

Căng thẳng địa chính trị cũng ngày càng lớn. Một cuộc khảo sát vào tháng 9 của Phòng Thương mại Mỹ tại Thượng Hải cho thấy sự thù địch Trung-Mỹ là lý do chính khiến các công ty nước ngoài tìm kiếm lối thoát từ Trung Quốc sang các nền kinh tế châu Á khác. Trong cuộc khảo sát riêng của mình, Tập đoàn UBS đã trích dẫn Ấn Độ, Nhật Bản và Việt Nam là "những điểm đến hàng đầu" đang "thu hút được nhiều sự chú ý hơn".

Phó Chủ tịch Trung Quốc Hàn Chính nói với Bloomberg rằng các cuộc họp gần đây và sắp tới "đã gửi đi những tín hiệu tích cực và nâng cao kỳ vọng của cộng đồng quốc tế về việc cải thiện quan hệ Trung-Mỹ".

"Mối quan hệ Trung-Mỹ ổn định và lành mạnh là mong đợi chung của tất cả các ngành ở hai nước chúng ta và cộng đồng quốc tế nói chung. Chúng tôi sẵn sàng tăng cường liên lạc và đối thoại với Mỹ ở mọi cấp độ", ông Hàn nói.

Ông Biden cũng có vẻ muốn hạ nhiệt độ song phương. Tất nhiên, hành động của Nhà Trắng phải có ý nghĩa hơn lời nói. Nói chung, những hành động đó có xu hướng tập trung vào việc ngăn chặn Trung Quốc.

Tháng trước, đại diện thương mại của ông Biden lại thu hẹp các loại chất bán dẫn mà các công ty Mỹ có thể bán sang Trung Quốc. Khi làm như vậy, nó đã lấp đi những lỗ hổng trong các chính sách hiện có, đặc biệt nhấn mạnh vào việc hạn chế khả năng cạnh tranh của Trung Quốc trong lĩnh vực siêu máy tính và trí tuệ nhân tạo.

Julian Evans-Pritchard, người đứng đầu bộ phận kinh tế Trung Quốc tại Capital Economics, cho biết: "Kết quả cuối cùng là khả năng Trung Quốc đạt đến giới hạn công nghệ trong việc phát triển các mô hình AI quy mô lớn sẽ bị cản trở bởi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ". Ông cho biết thêm, điều này thậm chí còn có ý nghĩa lớn hơn vì "chúng tôi nghĩ AI có tiềm năng trở thành nhân tố thay đổi cuộc chơi để tăng năng suất trong vài thập kỷ tới".

Nhưng tín hiệu quan trọng hơn mà ông Tập phải gửi tới các CEO ở San Francisco là nhóm của ông đang bị nền kinh tế Trung Quốc che đậy. Một quy luật về sức hấp dẫn kinh tế mà nhóm của ông Tập đã cố gắng vượt qua trong 10 năm qua là ý tưởng rằng một quốc gia đang phát triển phải xây dựng các thị trường đáng tin cậy trước khi hàng nghìn tỷ USD vốn từ bên ngoài đổ vào.

Trong trường hợp của Trung Quốc, điều này có nghĩa là tăng cường tính minh bạch, khiến các quan chức chính quyền địa phương có trách nhiệm hơn, thúc đẩy các công ty nâng cao khả năng quản trị của họ, xây dựng các cơ chế giám sát đáng tin cậy như các công ty xếp hạng tín dụng và củng cố cấu trúc tài chính trước khi thế giới xuất hiện.

Thông thường, Trung Quốc cố gắng lật ngược tình thế, tin rằng họ có thể xây dựng một hệ thống tài chính đẳng cấp thế giới sau khi làn sóng vốn nước ngoài ập đến. Và những nỗ lực của ông Tập để truyền đạt rằng một vụ nổ lớn về tài chính đang diễn ra tiếp tục bị thất lạc trong bản dịch trong các phòng họp từ New York, London đến Tokyo.

Cảm giác rằng Trung Quốc của ông Tập có xu hướng hứa hẹn quá mức và thực hiện kém trong việc nâng cấp tài chính lần đầu tiên xuất hiện vào mùa hè năm 2015, khi cổ phiếu Thượng Hải lao dốc 1/3 trong ba tuần. Phản ứng của Bắc Kinh là xử lý các triệu chứng của xu hướng thị trường chứ không phải các nguyên nhân cơ bản.

Kể từ đó, ông Tập đẩy nhanh tốc độ giành được vị trí của chứng khoán Trung Quốc trong các chỉ số hàng đầu toàn cầu, từ MSCI cho cổ phiếu đến FTSE-Russell cho trái phiếu. Tuy nhiên, sự gia tăng khả năng tiếp cận các tài sản bằng đồng nhân dân tệ thường vượt xa những cải cách cần thiết để chuẩn bị cho Trung Quốc bước vào thời kỳ đỉnh cao toàn cầu.

Liệu Trung Quốc có thể lấy lại niềm tin của nhà đầu tư hay không vẫn là một câu hỏi mở. Như chứng khoán Trung Quốc đang nhắc nhở chúng ta – cũng như việc đồng nhân dân tệ giảm 5,6% trong năm nay – có một số quy luật hấp dẫn nhất định vẫn áp dụng cho các nền kinh tế đang chuyển đổi từ tăng trưởng do nhà nước định hướng và xuất khẩu dẫn đầu sang nền kinh tế tập trung nhiều hơn vào dịch vụ, đổi mới và tiêu dùng nội địa.

Tại San Francisco vào tuần tới, Chủ tịch Tập Cận Bình có cơ hội lý tưởng để thuyết phục những người ra quyết định hàng đầu của phương Tây rằng họ thực sự có thể tin vào những lời tuyên bố về triển vọng của Trung Quốc trong năm 2023 và hơn thế nữa. 

Các nhà đầu tư thuộc mọi tầng lớp đều thích nghe câu chuyện về cơ hội tăng trưởng tuyệt vời. Trung Quốc có một câu chuyện, nhưng ông Tập Cận Bình cần phải chứng minh rằng ông ấy nói thật về câu chuyện đó.

(Nguồn: Asia Times)