Trung Quốc được gì khi hòa giải cuộc khủng hoảng Ukraina?

Theo hồ sơ của Trung Quốc về cuộc gọi, "hai bên đã trao đổi quan điểm về quan hệ Trung Quốc-Ukraina và cuộc khủng hoảng Ukraina", nhưng trên toàn cầu, đây được coi là một nỗ lực của Bắc Kinh nhằm can thiệp với tư cách là người kiến tạo hòa bình.

Trong khi đó, Zelensky đã tweet rằng ông "đã có một cuộc điện thoại dài và có ý nghĩa" với ông Tập, và sau đó mở rộng trên kênh Telegram của mình rằng ông "đã chú ý đặc biệt đến các cách thức hợp tác khả thi để thiết lập một nền hòa bình công bằng và bền vững cho Ukraina".

Kết quả cụ thể nhất của cuộc điện đàm là ông Tập xác nhận rằng Trung Quốc sẽ cử một đại diện đặc biệt về các vấn đề Á-Âu đến Ukraina "để trao đổi sâu sắc với tất cả các bên về giải pháp chính trị cho cuộc khủng hoảng Ukraina".

Nếu không có gì thay đổi, điều này báo hiệu rằng Trung Quốc đang nghiêm túc với các nỗ lực hòa giải của mình và đánh giá đây là thời điểm thích hợp cho việc này, đặc biệt là do căng thẳng gia tăng trong liên minh phương Tây và nghi ngờ về sự thành công của một cuộc phản công của Ukraina.

Động thái của Trung Quốc là một dấu hiệu khác cho thấy một trật tự quốc tế đang thay đổi mà Bắc Kinh rất quan tâm và ngày càng có khả năng định hình. Điều ngay lập tức bị đe dọa đối với Trung Quốc là mối quan hệ của nước này với EU. Đối với các quốc gia thành viên của EU, cuộc chiến ở Ukraina, bao gồm cả khả năng leo thang hơn nữa, là mối quan tâm an ninh nghiêm trọng hơn nhiều so với Trung Quốc.

Các quan chức châu Âu đã nhiều lần thúc giục Bắc Kinh sử dụng ảnh hưởng của mình đối với Moscow để "khiến Nga tỉnh táo", như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã đưa ra trong chuyến thăm Trung Quốc gần đây.

Các quan chức cấp cao khác của EU, từ Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đến Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel và đại diện cấp cao của EU về các vấn đề đối ngoại Josep Borrell cũng không nghi ngờ gì về lập trường của Trung Quốc về cuộc chiến ở Ukraina sẽ định hình tương lai của quan hệ EU-Trung Quốc. Xét tầm quan trọng của EU và Trung Quốc đối với nhau về mặt kinh tế, cả hai bên đều quan tâm đến một mối quan hệ ổn định và mang tính xây dựng.

Tất nhiên, quan hệ Trung Quốc-EU là một phần trong bức tranh lớn hơn về quan hệ giữa Trung Quốc và phương Tây. Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Jane Yellen thừa nhận rằng: "Đàm phán về các ranh giới can dự giữa các cường quốc là khó khăn" nhưng cũng lưu ý rằng Bắc Kinh và Washington "có thể tìm ra con đường phía trước nếu Trung Quốc cũng sẵn sàng đóng vai trò của mình".

Cuộc điện đàm của ông Tập và ông Zelensky phù hợp với một vũ đạo cẩn thận và mong manh của các động thái có thể dần dần cho thấy sự quản lý hiệu quả hơn đối với cuộc chiến ở Ukraina, ban đầu sẽ ngăn chặn sự leo thang hơn nữa và cuối cùng mở đường cho một giải pháp.

Mặc dù nó sẽ không giải quyết được tất cả các vấn đề gây tranh cãi trong quan hệ Trung Quốc-phương Tây, nhưng nó sẽ loại bỏ một vấn đề đặc biệt khó giải quyết khỏi danh sách các mối quan tâm trước mắt.

Đồng thời, Trung Quốc cần Nga làm đòn bẩy trong cuộc cạnh tranh quyền lực lớn với phương Tây, và ông Tập khó có thể từ bỏ quan hệ đối tác với ông Putin. Nhưng Trung Quốc cũng cần một nước Nga dễ kiểm soát hơn, và điều này có nghĩa là Trung Quốc cần chấm dứt cuộc chiến ở Ukraina, vốn vẫn có khả năng leo thang hơn nữa.

Bằng cách kiềm chế Nga trong vấn đề Ukraina, ông Tập Cận Bình có thể củng cố vững chắc Trung Quốc như một người bảo đảm không thể thiếu cho an ninh và ổn định bền vững ở châu Âu.

Rủi ro cho phương Tây

Nếu sáng kiến của Trung Quốc không bị Brussels và Washington nghi ngờ và thu hút được sự chú ý ở Kiev và Moscow, thì nó sẽ mang lại cho Bắc Kinh một cơ hội lớn để bắt đầu định hình một trật tự an ninh Á-Âu mới. Trong khi phương Tây có thể và sẵn sàng kiềm chế Điện Kremlin về mặt quân sự và cô lập Nga về kinh tế, thì ông Tập Cận Bình sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc quản lý ông Putin về mặt chính trị.

Nói cách khác, tính toán của Bắc Kinh rất có thể là để châu Âu lấy lại một mức độ ổn định và an ninh, sự hợp tác của Trung Quốc sẽ rất cần thiết. Điều này không làm giảm tầm quan trọng của mối quan hệ an ninh xuyên Đại Tây Dương do NATO thể hiện, nhưng nó có nghĩa là sự thừa nhận về động lực thay đổi cơ bản của trật tự châu Âu và vai trò quan trọng hơn nhiều của Trung Quốc trong đó.

Việc thương lượng để chấm dứt chiến tranh ở Ukraina có thể mất một thời gian và đòi hỏi nhiều hơn là chỉ có sự hòa giải của Bắc Kinh. Nhưng ngay cả việc chấm dứt giao tranh ở Ukraina dưới hình thức ngừng bắn ổn định cũng có thể mang lại lợi ích cho Trung Quốc. 

Một kết quả trung gian như vậy sẽ khiến nhiều khả năng, chẳng hạn như thỏa thuận Biển Đen, cho phép Ukraina xuất khẩu ngũ cốc, sẽ được gia hạn một lần nữa, làm giảm bớt cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.

Điều này sẽ củng cố ảnh hưởng và vai trò lãnh đạo của Trung Quốc ở thế giới đang phát triển, củng cố hơn nữa vị thế của nước này với tư cách là một nhà môi giới quyền lực quan trọng trong trật tự lưỡng cực mới được phác thảo trong sách trắng năm 2019 Trung Quốc và Thế giới trong Kỷ nguyên Mới.

Xây dựng trật tự quốc tế mới

Mặc dù sự tham gia cởi mở hơn của Trung Quốc trong các nỗ lực hòa giải nhằm chấm dứt chiến tranh ở Ukraina có thể thúc đẩy đáng kể tầm nhìn của Bắc Kinh về một trật tự quốc tế mới, nhưng điều đó không phải là không có rủi ro đối với Chủ tịch Tập Cận Bình.

Như Zelensky đã lưu ý trong cuộc điện đàm với ông Tập, "sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina phải được khôi phục trong các đường biên giới năm 1991". Phản ứng có thể đoán trước của Nga, do phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Maria Zakharova đưa ra, là cáo buộc Ukraina gắn sự sẵn sàng đàm phán của họ "với các tối hậu thư chứa đựng… những yêu cầu phi thực tế".

Cuối cùng, câu hỏi đặt ra cho Bắc Kinh, vốn luôn khẳng định sự ủng hộ đối với các chuẩn mực quốc tế về chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, liệu họ có thể tìm cách giải quyết vấn đề giữa sự khăng khăng bị quốc tế cô lập của Moscow rằng cuộc chiến và chiếm đất bất hợp pháp của họ ở Ukraina được công nhận hay không? và yêu cầu của Kiev rằng biên giới của họ không thể bị thay đổi bằng vũ lực.

Đây là một câu hỏi cơ bản đối với trật tự châu Âu và toàn cầu, và kể từ Đạo luật cuối cùng Helsinki năm 1975, quyền bất khả xâm phạm biên giới là nguyên tắc nền tảng của an ninh châu Âu.

Bất kể số phận của những nỗ lực hòa giải của Trung Quốc trong cuộc chiến là gì, chúng sẽ là một bài kiểm tra lớn về kỹ năng và đòn bẩy mà các nhà ngoại giao Trung Quốc có và chúng sẽ là dấu hiệu cho thấy Trung Quốc dự định đóng vai trò như thế nào trong tương lai trong một Á-Âu được hình dung lại.

(Nguồn: Asia Times)