Nền kinh tế Ukraina hướng tới năm 2024 đầy khó khăn

Ukraina hy vọng sẽ bù đắp được khoản thâm hụt ngân sách 43 tỷ USD trong năm tới chủ yếu bằng viện trợ tài chính nước ngoài, trong đó có 18,5 tỷ euro từ Liên minh châu Âu và hơn 8 tỷ USD từ gói hỗ trợ quân sự quan trọng của Mỹ.

Các nhà kinh tế và nhà ngoại giao nước ngoài cho biết, cả hai gói này đều đã bị chặn bởi các đảng viên Cộng hòa tại Quốc hội Mỹ và bởi Hungary ở Liên minh châu Âu, nhưng cuối cùng sẽ được thông qua, mặc dù vẫn còn một dấu hỏi về viện trợ tài chính của Mỹ.

Kể từ khi Nga tấn công vào tháng 2/2022, Kyiv đã dồn toàn bộ nguồn lực của mình vào quốc phòng và quân sự, trong khi chi tiêu cho mọi thứ từ lương hưu đến thanh toán xã hội đều được chi trả bằng hàng chục tỷ USD viện trợ nước ngoài.

Olena Bilan, nhà kinh tế trưởng của Dragon Capital, cho biết Kyiv có thể thiếu vài tỷ USD so với nhu cầu tài chính vào năm 2024 nhưng mức thiếu hụt 10 tỷ USD sẽ gây ra vấn đề cho sự ổn định kinh tế vĩ mô và chương trình Quỹ Tiền tệ Quốc tế của nước này.

Bà nói, IMF - đã phê duyệt khoản vay mới trị giá 900 triệu USD trong tháng này - yêu cầu đảm bảo tài chính chắc chắn trong 12 tháng tới, do đó sự sụt giảm đáng kể trong nguồn tài trợ bên ngoài có thể khiến chương trình của tổ chức này bị nghi ngờ.

"Chính phủ có dự trữ thanh khoản cho tháng 1 và tháng 2", ông Yurii Haidai, nhà kinh tế cấp cao tại Trung tâm Chiến lược Kinh tế, một tổ chức nghiên cứu ở Kyiv, cho biết.

Bilan của Dragon Capital nói với Reuters rằng việc lấp đầy lỗ hổng ngân sách có thể buộc Ukraina phải tăng thuế, điều này sẽ phản tác dụng đối với nền kinh tế hoặc thậm chí in tiền cho ngân sách, điều này cũng đi kèm với rủi ro.

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Ukraina Andriy Pyshnyi đã nói rõ rằng in tiền sẽ là một biện pháp cực đoan và họ không có kế hoạch này trong năm nay.

Ukraina cũng cần tìm cách cơ cấu lại khoảng 20 tỷ USD nợ quốc tế vào năm tới sau khi các trái chủ chính phủ đồng ý tạm dừng thanh toán trong 2 năm vào tháng 8/2022.

Bộ trưởng Tài chính Ukraina Serhiy Marchenko cho biết, chính phủ hy vọng sẽ đảm bảo được nguồn tài chính nước ngoài đầy đủ vào năm 2024, nhưng nói thêm rằng nếu chiến tranh kéo dài hơn thì "kịch bản sẽ bao gồm nhu cầu thích ứng với các điều kiện mới".

Kinh tế tăng trưởng nhưng rủi ro cao

Nền kinh tế Ukraina đang trên đà tăng trưởng khoảng 5% trong năm nay sau khi giảm gần 1/3 vào năm ngoái. Lạm phát đã giảm xuống một con số, dự trữ ngoại hối gần mức cao lịch sử và viện trợ nước ngoài đến đều đặn trong năm nay.

Các doanh nghiệp Ukraina và doanh nghiệp nước ngoài đã thích nghi với thực tế thời chiến mới, một số thậm chí còn công bố các cơ sở sản xuất mới ở khu vực miền Trung và miền Tây, tránh xa cuộc chiến ở khu vực phía Đông và phía Nam có nền công nghiệp nặng nề hơn.

Nestle đã đầu tư 40 triệu franc Thụy Sĩ (khoảng 46 triệu USD) vào một cơ sở mới ở vùng phía Tây Volyn trong khi gã khổng lồ sản xuất thuốc trừ sâu Bayer của Đức có kế hoạch đầu tư 60 triệu euro từ năm 2023 trở đi vào sản xuất hạt giống ngô ở vùng trung tâm Zhytomyr.

Nhưng bất chấp những dấu hiệu phục hồi khiêm tốn trong năm nay, nền kinh tế dựa vào hàng hóa vẫn nhỏ hơn so với trước chiến tranh, rủi ro và các hạn chế khác vẫn ở mức cao.

Hàng triệu người Ukraina vẫn ở nước ngoài sau khi chạy trốn chiến tranh, khiến nhiều doanh nghiệp phàn nàn về tình trạng thiếu lao động, đặc biệt là những vị trí có tay nghề cao.

Các nhà kinh tế cho biết nền kinh tế cũng bị cản trở bởi những nỗ lực của Nga nhằm phong tỏa Biển Đen, mặc dù tuyến đường vận chuyển của Ukraina được thiết lập nhằm thách thức Moscow vào mùa hè này đã giúp xuất khẩu hàng hóa và có thể thúc đẩy tăng trưởng rõ rệt trong năm tới.

Sự không chắc chắn về hướng đi của cuộc chiến vẫn tồn tại và hoạt động hậu cần cho xuất khẩu vẫn bị gián đoạn do những người tị nạn vẫn còn ở nước ngoài. Viện Kinh tế Nông nghiệp Quốc gia Ukraina cho biết, các vấn đề về vận tải và hậu cần đã khiến xuất khẩu nông sản giảm 7% so với cùng kỳ trong tháng 11 và đẩy chi phí thực phẩm nhập khẩu tăng cao. Thực phẩm chiếm 60% xuất khẩu của Ukraina.

Công ty đầu tư ICU có trụ sở tại Kyiv nhận thấy mức tăng trưởng sẽ giảm xuống 5% vào năm 2024 sau mức 5,8% trong năm nay, với lạm phát dự kiến sẽ tăng trong năm tới. Dragon Capital kỳ vọng GDP sẽ tăng trưởng khoảng 4% vào năm 2024 sau mức 5,2% trong năm nay.

Các nhà kinh tế cho biết, Kyiv chắc chắn vẫn phụ thuộc vào nguồn tài chính nước ngoài bất chấp lo ngại rằng hỗ trợ tài chính của phương Tây có thể đang suy yếu.

ICU cho biết trong một báo cáo nghiên cứu: "Chúng tôi thấy thâm hụt (trước viện trợ và các khoản vay nước ngoài) vượt quá 10% GDP ít nhất cho đến năm 2027 và chỉ xuống dưới 5% sau năm 2030".

Thâm hụt thương mại của Ukraina tăng vọt lên 22,3 tỷ USD trong 10 tháng đầu năm 2023, mức cao kỷ lục cho thấy nhập khẩu tăng mạnh trong khi xuất khẩu vẫn yếu.

Trong tháng này, Marchenko kêu gọi công chúng cắt giảm tiêu thụ hàng hóa nhập khẩu trong các bình luận do hãng LB.UA của Ukraina đăng tải. Ông cho biết việc đặt nền kinh tế vào tình trạng chiến tranh không chỉ có nghĩa là xây dựng ngành công nghiệp quân sự mà còn là sự hiểu biết của công chúng về tình hình.

Ông nói: "Thực tế này sẽ cần phải được sửa chữa nếu chúng ta muốn dựa trên nền tảng quân sự. Đó là một giới hạn đối với mức tiêu dùng công cộng".

"Nếu chúng ta không đưa ra kết luận, nền kinh tế sẽ tự rút ra kết luận - như một quy luật, khá nhanh chóng và đau đớn".

(Nguồn: Reuters)