Doanh nghiệp Ukraina trong cuộc chiến sinh tồn

Sau 2 năm chiến tranh, Ukraina tràn ngập những mảnh kính vỡ và các cuộc tấn công của Nga vẫn chưa dừng lại. Ukraina không có một nhà máy sản xuất kính cửa sổ nào có thể đáp ứng được nhiệm vụ này. Thay vào đó, họ phải nhập khẩu kính, bao gồm cả từ đồng minh Belarus của Nga.

Liski, một nhà đầu tư Ukraina có cổ phần ở một số công ty, muốn xây dựng một nhà máy thủy tinh gần Kyiv với chi phí khoảng 240 triệu USD. Ông đang lên kế hoạch gặp gỡ các nhà cung cấp thiết bị châu Âu và sẵn sàng đầu tư khoảng 80 triệu USD vào dự án, nhưng phần vốn còn thiếu không dễ kiếm vì các ngân hàng lo lắng về việc cho vay trong thời kỳ chiến tranh.

"Vấn đề lớn nhất không phải là con người, công nghệ hay vốn chủ sở hữu. Vấn đề lớn nhất là huy động vốn cho dự án", Liski cho biết. 

Ông không phải người duy nhất đang gặp thách thức. Ở Ukraina, bên cạnh cuộc chiến đang diễn ra nơi tiền tuyến, một trận chiến thầm lặng hơn vì sự sống còn của quốc gia lại ít được biết đến, đó là duy trì các hoạt động kinh doanh.

Mặc dù ít được nhìn thấy hơn so với những nỗ lực cung cấp vũ khí cho Kiev của phương Tây, nhưng nó không kém phần quan trọng. Hoạt động thương mại tạo ra việc làm, tiền thuế và nguồn lực để tiếp tục duy trì sức chiến đấu.

Thỏa thuận của Liên minh châu Âu vào ngày 1/2 nhằm hỗ trợ Kyiv với khoảng tài trợ 54 tỷ USD và khoản vay trong vòng 4 năm cho các hoạt động của nhà nước sẽ bù đắp một phần sự thiếu hụt. Các tổ chức tài chính quốc tế bao gồm Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu, Ngân hàng Đầu tư châu Âu của EU và Ngân hàng Thế giới cũng đang cung cấp các huyết mạch cứu sinh. 

Sự hỗ trợ cho một Ukraina đang thiếu tiền là rất quan trọng vì chiến đấu vũ trang cực kỳ tốn kém và việc duy trì nền kinh tế trong thời chiến là rất nguy hiểm. Để Ukraina tiếp tục chiến đấu và có hy vọng tái thiết, nước này không chỉ phải chiếm ưu thế trên chiến trường mà còn ở các nhà máy, thành phố và trang trại của mình.

Cựu đại diện đặc biệt của Mỹ về Ukraine Kurt Volker cho biết: "Chiến lược để Ukraina giành chiến thắng trong cuộc chiến phải là nền kinh tế Ukraina mạnh hơn nền kinh tế Nga".

Để làm suy yếu nền kinh tế Nga, Mỹ, EU và các đồng minh đã áp đặt các biện pháp trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu chưa từng có, nhưng tác động của chúng rất chậm trong bối cảnh Nga vẫn đủ sức né tránh. Nửa còn lại của đối sách là hỗ trợ nền kinh tế Ukraina, ngay cả khi Nga tiếp tục cố gắng phá hủy nó.

Trong số các mục tiêu lớn nhất mà Nga tấn công là nhà ở và cơ sở hạ tầng, đặc biệt là năng lượng mà người Ukraina phải chạy đua để sửa chữa với chi phí khổng lồ. 

DTEK, công ty năng lượng tư nhân lớn nhất Ukraina, mùa đông năm ngoái đã chi khoảng 120 triệu USD để xây dựng lại. Mùa đông năm nay, Nga ít tập trung hơn vào cơ sở hạ tầng năng lượng nên chi phí xây dựng lại thấp hơn và DTEK đang tìm cách mở rộng, đặc biệt là sang lĩnh vực năng lượng xanh.

Giám đốc điều hành Maxim Timchenko cho biết, DTEK có thể giải quyết các vấn đề hậu cần và sự nguy hiểm khi xây dựng trang trại gió trong thời chiến, nhưng vấn đề tài chính còn khó khăn hơn. "Yếu tố nghiêm trọng duy nhất là khả năng tiếp cận vốn", ông nói.

Timothy Ash, nhà kinh tế tại RBC BlueBay Asset Management ở London, ước tính Ukraina hiện cần khoảng 100 tỷ USD hỗ trợ hàng năm, trong đó ngân sách cần khoảng 40 tỷ USD và 60 tỷ USD viện trợ cho quân sự. Ông nói, nếu chiến tranh kết thúc và Ukraina thắng thế theo một cách nào đó, nước này có thể cần 50 tỷ USD mỗi năm trong vòng một thập kỷ để tái thiết.

Có rất nhiều trở ngại trong việc hỗ trợ nền kinh tế Ukraina. Nền kinh tế này vốn yếu trước khi chiến tranh bắt đầu, bị bao vây bởi hàng loạt cơ sở hạ tầng nghèo nàn và nạn tham nhũng. Kể từ khi xung đột với Nga nổ ra 2 năm trước, Moscow đã nhắm mục tiêu vào các khu vực dân sự và Ukraina đã mất phần lớn cơ sở công nghiệp và nông nghiệp do chiến tranh và sự chiếm đóng của Nga.

Những cánh đồng nông trại từng giúp nuôi sống thế giới giờ trở thành chiến trường. Các cảng từng xuất khẩu ngũ cốc của Ukraina giờ đã bị phá hủy hoặc nằm ngoài tầm với. Các nhà máy và hầm mỏ từng trả lương và cung cấp hàng hóa thiết yếu giờ nằm trong đống đổ nát hoặc nằm trong tay người Nga.

Các nhà đầu tư và ngân hàng cho vay ngần ngại cấp vốn cho những doanh nghiệp có thể phải đối mặt với sự tàn phá hoặc gặp khó khăn trong hoạt động vì nhân viên phải nhập ngũ hoặc bị thương vong do chiến tranh.

Gennadiy Chyzhykov, chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Ukraina cho biết: "Chúng tôi không ảo tưởng rằng cuộc chiến này là một cuộc chạy nước rút - nó là một cuộc chạy marathon".

Công việc kinh doanh của gia đình Sergey Ustenko, công ty Carpathian Mineral Waters, bán nước ngọt có ga và đồ ăn nhẹ trên khắp Ukraina đã mở rộng trong thời kỳ chiến tranh, ngay cả khi thị trường chung bị thu hẹp. Ông cho biết hiện nay công ty muốn xây dựng một nhà máy mới với chi phí khoảng 20 triệu USD, sẽ tạo ra khoảng 100 việc làm.

Ustenko cho biết các ngân hàng Ukraina sẽ cho vay tối đa khoảng 1/4 số tiền đó, với lãi suất khoảng 20% và yêu cầu tài sản thế chấp có giá trị. Ông hiểu nỗi lo lắng của các ngân hàng nhưng nó tạo ra gánh nặng lớn cho các doanh nhân. "Cá nhân bạn phải chịu mọi rủi ro", ông nói.

Ông nói, nhược điểm duy nhất của công ty là các khoản tài trợ và khoản vay được cung cấp bởi các tổ chức tài chính quốc tế phương Tây như EBRD và Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ, với số tiền hàng trăm nghìn USD chứ không phải hàng triệu USD. 

Ustenko cho biết, quy trình đăng ký không hề dễ dàng nhưng anh dự định sẽ đăng ký một hoặc hai khoản vì ngay cả một khoản tiền nhỏ cũng có thể tạo ra sự khác biệt lớn. "Nhận được tiền là một dấu hiệu của chất lượng", Ustenko cho hay. 

Để có vốn cho các doanh nghiệp nhỏ, chính phủ Ukraina đang thành lập quỹ phục hồi trị giá 1 tỷ USD. Với sự tư vấn của BlackRock và JPMorgan Chase, Kiev hy vọng sẽ sử dụng quỹ này làm chất xúc tác cho hoạt động đầu tư tư nhân lớn hơn.

Rostyslav Shurma, phó chánh văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelensky, cho biết tại sự kiện Davos rằng các nhà lãnh đạo dự án đang cố gắng sàng lọc danh sách các dự án tiềm năng khi quỹ khởi động, có thể là vào cuối năm nay. 

Tuy nhiên, việc tìm kiếm các doanh nhân Ukraina có thể thuyết phục được các nhà đầu tư quốc tế là điều thách thức. Hiện đang thiếu các dự án có khả năng huy động vốn, đặc biệt là ở các doanh nghiệp nhỏ. 

Lĩnh vực năng lượng bất chấp chiến sự vẫn đang là tiêu điểm thu hút một số nguồn tài trợ quốc tế, một phần được thúc đẩy do chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu. Một trở ngại là các trang trại gió và tuabin là những mục tiêu lớn trong chiến tranh. Một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Nga trong năm nay đã đánh sập một tuabin mới được chế tạo ở miền Nam Ukraina. 

Tuy nhiên, việc sản xuất điện phân tán từ các trang trại gió và mảng năng lượng mặt trời trên mái nhà khó bị Nga phá hủy hơn so với các nhà máy phát điện tập trung, truyền thống. Timchenko của DTEK cho biết, một tên lửa có thể khiến toàn bộ nhà máy điện truyền thống ngừng hoạt động, nhưng có khả năng chỉ gây thiệt hại cho một phần cơ sở năng lượng gió hoặc năng lượng mặt trời.

Mùa xuân năm ngoái, DTEK đã mở một trang trại gió 19 tuabin mới ở phía Tây Nam Ukraina, cách mặt trận khoảng 60 dặm. Công việc lắp đặt trị giá khoảng 215 triệu USD bắt đầu vào năm 2021. Sau khi tạm dừng bởi cuộc xung đột hai năm trước, công việc được tiếp tục lại vào giữa năm 2022 và cơ sở này đi vào hoạt động vào tháng 5 năm ngoái, tạo ra điện cho 200.000 ngôi nhà.

DTEK, hợp tác với nhà sản xuất tuabin Đan Mạch Vestas Wind Systems, hiện đang lên kế hoạch cho giai đoạn hai lớn hơn, có thể tiêu tốn hơn 450 triệu USD.

Hiện tại, người Ukraina biết rằng họ phải nỗ lực tự cung tự cấp, cả trong chiến đấu lẫn kinh tế.

(Nguồn: WSJ)