Vượt Trung Quốc, Ấn Độ trở thành nước đông dân nhất thế giới, nhưng chính xác là khi nào?

Theo "Báo cáo Tình trạng Dân số Thế giới 2023" của UNFPA ước tính, hai quốc gia có dân số đứng đầu thế giới là Ấn Độ với 1,4286 tỷ người và Trung Quốc với 1,4257 tỷ người. Mỹ sở hữu dân số xếp thứ 3 thế giới, ước tính khoảng 340 triệu người.

Báo cáo cho biết, dữ liệu này phản ánh thông tin có sẵn kể từ tháng 2/2023. Các chuyên gia dân số sử dụng dữ liệu trước đó của UNFPA đã dự đoán rằng dân số Ấn Độ sẽ vượt qua Trung Quốc trong tháng này. 

Các quan chức UNFPA thừa nhận họ không thể xác định ngày do "không chắc chắn" về dữ liệu dân số từ Ấn Độ và Trung Quốc, đặc biệt kể từ khi cuộc điều tra dân số gần đây nhất của Ấn Độ được tiến hành vào năm 2011, trong khi cuộc điều tra tiếp theo của nước này vào năm 2021 đã bị trì hoãn do dịch COVID-19.

Mặc dù Ấn Độ và Trung Quốc sẽ chiếm hơn 1/3 tổng dân số toàn cầu (8,045 tỷ người), nhưng tăng trưởng dân số ở cả hai gã khổng lồ châu Á này đang chậm lại. Trong đó, dân số Trung Quốc đang giảm nhanh hơn nhiều so với ở Ấn Độ.

Ông Bruno Schoumaker, nhà nhân khẩu học tại Đại học catholique de Louvain ở Bỉ, cho biết: "Thực tế, không có cách nào chúng ta có thể biết chính xác khi nào Ấn Độ sẽ vượt qua Trung Quốc. "Có một số điều không chắc chắn, không chỉ về dân số Ấn Độ, mà cả dân số Trung Quốc".

Khi nào sẽ xảy ra?

Theo AP, Liên Hợp Quốc cho biết trong một báo cáo hôm 19/4 rằng Ấn Độ sẽ có nhiều hơn Trung Quốc khoảng 2,9 triệu người vào khoảng giữa năm nay, ước tính 1,4286 tỷ cho Ấn Độ, 1,4257 tỷ cho Trung Quốc. Nhưng các nhà nhân khẩu học cho biết giới hạn của dữ liệu dân số khiến việc tính toán ngày chính xác là không thể.

Các tính toán toán học được thực hiện từ dữ liệu bao gồm một loạt các cuộc khảo sát, cũng như hồ sơ sinh và tử.

Patrick Gerland, trưởng bộ phận ước tính và dự đoán dân số tại Liên Hợp Quốc ở New York, cho biết: "Đó là một ước tính gần đúng, một phỏng đoán tốt nhất".

Cách đây không lâu, Ấn Độ không được kỳ vọng sẽ trở thành quốc gia đông dân nhất cho đến cuối thập kỷ này. Nhưng thời gian đã được đẩy nhanh do tỷ lệ sinh của Trung Quốc giảm, với các gia đình có ít con hơn.

Được tính như thế nào?

Các nhà nhân khẩu học tại Ban Dân số Liên hợp quốc đưa ra các ước tính dựa trên các dự báo từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau để có được những gì họ tin là số liệu nhân khẩu học cập nhật nhất. 

Sara Hertog, nhân viên phụ trách các vấn đề dân số của Liên Hợp Quốc tại New York, cho biết lần cập nhật dữ liệu mới nhất được sử dụng cho các tính toán này cho cả Ấn Độ và Trung Quốc là vào tháng 7/2022.

Theo Stuart Gietel-Basten, giáo sư tại Đại học Khoa học và Công nghệ Khalifa ở Abu Dhabi, các nhà nhân khẩu học sau đó sử dụng một kỹ thuật thống kê để suy ra thời điểm dân số Ấn Độ vượt qua dân số Trung Quốc.

"Tất nhiên, thực tế là những ước tính này chỉ có vậy", Gietel-Basten nói. "Nhưng ít nhất chúng dựa trên một phương pháp luận tương đối chắc chắn và nhất quán".

Những con số đến từ đâu?

Nền tảng của các con số của cả hai quốc gia là các cuộc điều tra dân số, hoặc số lượng người đứng đầu, được tiến hành mỗi thập kỷ.

Cuộc điều tra dân số gần đây nhất của Trung Quốc là vào năm 2020. Các nhà nhân khẩu học đã sử dụng hồ sơ sinh và tử, cùng với các dữ liệu hành chính khác, để tính toán dân số đã tăng lên như thế nào kể từ đó.

Cuộc điều tra dân số gần đây nhất của Ấn Độ là vào năm 2011. Cuộc điều tra dân số dự kiến vào năm 2021 đã bị hoãn lại do COVID-19. Alok Vajpeyi thuộc tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại New Delhi, Tổ chức Dân số Ấn Độ cho biết, không có số liệu thực tế từng nhà trong hơn một thập kỷ, các cuộc khảo sát mẫu đã lấp đầy khoảng trống để giúp các nhà nhân khẩu học và chính Ấn Độ hiểu được dân số của mình.

Trong số những điều quan trọng nhất là Hệ thống đăng ký mẫu, cuộc khảo sát nhân khẩu học quy mô lớn của Ấn Độ thu thập dữ liệu về những thứ như sinh, tử, khả năng sinh sản...

Andrea Wojnar, đại diện của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Ấn Độ, cho biết cơ quan này tin tưởng vào các con số của cuộc khảo sát "bởi vì nó sử dụng một phương pháp rất hiệu quả".

Trung Quốc có dân số già với tốc độ tăng trưởng trì trệ ngay cả sau khi chính phủ bảy năm trước rút khỏi chính sách một con, và chỉ hai năm trước cho biết các cặp vợ chồng có thể có ba con.

Ấn Độ có dân số trẻ hơn nhiều, tỷ lệ sinh cao hơn và tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh giảm trong ba thập kỷ qua.

Dudley Poston, Jr., giáo sư xã hội học danh dự tại Đại học Texas A&M cho biết, Ấn Độ có nhiều trẻ sinh ra hàng năm hơn bất kỳ quốc gia nào khác, trong khi Trung Quốc đã cùng với nhiều nước châu Âu có số ca tử vong hàng năm cao hơn số ca sinh.

Không chỉ có quyền khoe khoang mà quốc gia nào đông dân nhất thế giới đang bị đe dọa còn có những hậu quả về kinh tế và xã hội. Ở Ấn Độ, điều đó có nghĩa là lực lượng lao động ngày càng tăng và tăng trưởng thúc đẩy hoạt động kinh tế. Ở Trung Quốc, điều đó có nghĩa là ít người trong độ tuổi lao động có thể hỗ trợ dân số già hơn.

Toshiko Kaneda, giám đốc kỹ thuật nghiên cứu nhân khẩu học tại Cục Tham khảo Dân số ở Washington, cho biết một khi một quốc gia đạt mức sinh thấp, thường rất khó để phục hồi tốc độ tăng dân số, ngay cả khi chính phủ thay đổi chính sách để khuyến khích sinh nhiều hơn.

Gietel-Basten nói: "Về mặt tâm lý, sẽ rất khó khăn cho Trung Quốc, đặc biệt là do sự cạnh tranh trong các lĩnh vực khác giữa hai nước. "Đó là một khoảnh khắc trọng đại trong lịch sử loài người khi chiếc dùi cui được chuyển đến Ấn Độ".

(Nguồn: AP)