Vì sao Zelensky thay bộ trưởng quốc phòng?

Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố hôm qua (3/9) sẽ thay thế bộ trưởng quốc phòng với lý do cần phải có "cách tiếp cận mới" sau hơn 18 tháng xung đột với Nga.

Số phận của bộ trưởng quốc phòng Oleksii Reznikov đã trở thành chủ đề gây đồn đoán ngày càng tăng ở Ukraina khi những sai phạm tài chính trong bộ này bị vạch trần và chính phủ bắt đầu một số cuộc điều tra về tham nhũng của các quan chức.

Ông Zelensky cho biết trong một tuyên bố rằng ông Reznikov, người không liên quan đến cuộc điều tra mở rộng về việc xử lý sai các hợp đồng quân sự, sẽ được thay thế bởi Rustem Umerov, Chủ tịch Quỹ Tài sản Nhà nước Ukraina. Ông Zelensky cho biết, ông mong đợi Quốc hội Ukraina, cơ quan phải phê chuẩn thay đổi, sẽ phê duyệt yêu cầu của ông.

"Oleksii Reznikov đã trải qua hơn 550 ngày chiến tranh toàn diện", ông Zelensky nói trong tuyên bố công bố quyết định của mình vào tối Chủ nhật. "Tôi tin rằng Bộ cần những cách tiếp cận mới và các hình thức tương tác khác với cả quân đội và xã hội nói chung".

Quyết định thay thế ông Reznikov,người đứng đầu Bộ Quốc phòng được đưa ra trong bối cảnh Ukraina đang trong giai đoạn phản công lớn, dần dần giành được lãnh thổ ở phía Nam và phía Đông. Tuần trước, các quan chức Ukraina cho biết họ đã chiếm được ngôi làng Robotyne ở phía Nam, cho thấy cuộc tấn công đã xuyên thủng lớp đầu tiên gồm các bãi mìn, bẫy xe tăng, chiến hào và hầm trú ẩn mà Moscow đã triển khai giữa lực lượng Ukraina và Crimea do Nga chiếm đóng.

Theo một quan chức trong văn phòng tổng thống, người không được phép phát biểu công khai về việc sa thải, sự rung chuyển nảy sinh từ một số yếu tố. Những điều đó bao gồm sự hiểu biết rằng Ukraina sẽ cần ban lãnh đạo mới khi chiến tranh kéo dài, làn sóng chỉ trích từ các nhóm xã hội dân sự và phương tiện truyền thông Ukraina về các vụ bê bối hợp đồng, và yêu cầu từ chức của chính ông Reznikov.

Mặc dù là thành viên của một đảng chính trị đối lập, ông Umerov, cựu chủ ngân hàng đầu tư, đã đảm nhận một số vai trò quan trọng đối với chính phủ Zelensky kể từ khi chiến tranh bắt đầu. Ông là trưởng đoàn đàm phán người Ukraina của Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen và là nhà đàm phán nổi tiếng về trao đổi tù nhân.

Ông là người Crimean Tatar, một thành viên của nhóm dân tộc bị đàn áp dưới thời Nga chiếm đóng Bán đảo Crimea.

Không có bình luận ngay lập tức từ ông Reznikov, người đã nhiều lần phải đối mặt với các câu hỏi về tương lai của mình trong những tuần gần đây, bao gồm cả việc liệu ông có chuyển sang vai trò ngoại giao với tư cách là đại sứ tại Anh hay không. Thông báo của ông Zelensky không đề cập đến bất kỳ nhiệm vụ mới nào dành cho ông Reznikov.

Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, ông Reznikov đã trở thành gương mặt đại diện cho Ukraina trên trường thế giới. Ông nằm trong số ít quan chức an ninh hàng đầu của ông Zelensky vẫn ở lại Kyiv khi thủ đô này bị lực lượng Nga bao vây một phần sau khi bắt đầu cuộc chiến vào tháng 2/2022.

Bất chấp quyết định thay thế ông Reznikov, Ukraina đã trải qua quá trình ổn định hơn nhiều so với Nga.

Moscow đã trải qua một số thay đổi lãnh đạo quân sự trong bối cảnh bị chỉ trích về chiến thuật chiến trường của nước này, và vào tháng 6, đã xảy ra một cuộc nổi loạn ngắn của thủ lĩnh lính đánh thuê Yevgeny Prigozhin, người đã đưa các thành viên của đại đội quân sự tư nhân Wagner của mình tiến về Moscow. Ông được tuyên bố đã chết sau một vụ tai nạn máy bay bốc lửa vào tháng trước mà một số quan chức phương Tây cho rằng do Tổng thống Vladimir Putin dàn dựng.

Vào tháng 10/2022, Điện Kremlin bổ nhiệm tướng Sergei Surovikin chỉ huy lực lượng của mình ở Ukraina. Ông chỉ nắm quyền được ba tháng trước khi bị thay thế bởi Tướng Valery Gerasimov, sĩ quan quân đội cấp cao nhất của Nga. Các quan chức Mỹ cho biết Tướng Surovikin đã biết trước về kế hoạch nổi dậy của ông Prigozhin.

Ông Reznikov đã giành được nhiều lời khen ngợi khi đàm phán chuyển giao số lượng lớn vũ khí do phương Tây tài trợ, đồng thời ông giám sát việc mở rộng quân đội cũng như quá trình chuyển đổi từ kho vũ khí của Liên Xô sang các hệ thống của phương Tây ngay cả khi đất nước của ông đang bị tấn công.

Trong tháng đầu tiên của cuộc chiến, quân đội Ukraina đã đẩy lùi lực lượng Nga bằng sự trợ giúp quân sự của nước ngoài, chủ yếu chỉ giới hạn ở vũ khí chống tăng vác vai, nhưng kể từ đó họ đã kết hợp một kho vũ khí hạng nặng đa dạng của phương Tây. Trong cuộc phản công ở khu vực Zaporizhzhia và Donetsk ở phía Nam đất nước, Ukraina đã dựa vào xe bọc thép, xe tăng, pháo binh và tên lửa dẫn đường của Mỹ và châu Âu.

Nhưng Bộ Quốc phòng năm nay đã phải hứng chịu một loạt cáo buộc về việc xử lý sai hợp đồng quân sự và tham nhũng khi ngân sách của Bộ tăng vọt. Theo số liệu của chính phủ, có thời điểm, số vũ khí trị giá 986 triệu USD mà Bộ đã ký hợp đồng đã không được giao đúng thời hạn quy định trong hợp đồng. Một số giao hàng trễ hàng tháng.

Các nhà báo điều tra Ukraina đã phát hiện ra những vấn đề khác trong hợp đồng quân sự, dường như cho thấy những khoản thanh toán vượt mức rất lớn cho các nhu yếu phẩm cơ bản cho quân đội như trứng, đậu đóng hộp và áo khoác mùa đông.

Ông Reznikov cho biết Bộ đang khởi kiện để đòi lại số tiền bị mất trong các hợp đồng vũ khí. Các quan chức chính phủ cho biết nhiều vấn đề đã nảy sinh trong những ngày đầu hỗn loạn của cuộc chiến khi Ukraina điên cuồng tranh giành vũ khí và đạn dược và kể từ đó đã được khắc phục. 

Hai quan chức của Bộ - một thứ trưởng và người đứng đầu bộ phận thu mua - đã bị bắt vào mùa đông sau khi có báo cáo về giá trứng quá cao.

Với việc một số người Mỹ chỉ trích cuộc chiến lấy tham nhũng làm lý lẽ để hạn chế viện trợ quân sự cho Ukraina, cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng, Jake Sullivan, tuần trước đã gặp ba quan chức cấp cao của Ukraina để thảo luận về nỗ lực dập tắt tham nhũng thời chiến.

Các vụ bê bối về hợp đồng đã thúc đẩy một số lời kêu gọi ông Reznikov từ chức, nhưng có vẻ như Washington đã không lường trước được sự thay đổi này.

Kể từ thứ Sáu, ông Reznikov dự kiến đến thăm Lầu Năm Góc vào cuối tuần này để gặp Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd J. Austin. Hai người đàn ông đã liên lạc thường xuyên và nói chuyện "tương đối thường xuyên", theo một quan chức Mỹ, người nói chuyện sau khi tin tức được đưa ra vào Chủ nhật. Người ta tin rằng họ gặp nhau lần cuối tại hội nghị thượng đỉnh NATO ở Vilnius, Lithuania, vào tháng 7.

Theo đánh giá của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, một nhóm chống tham nhũng toàn cầu, tham nhũng đã gây khó khăn cho Ukraina trong phần lớn lịch sử hậu độc lập, nhưng tình hình đã được cải thiện trong thập kỷ qua. 

Ông Zelensky đã vận động tranh cử trên cương lĩnh chống tham nhũng trước khi đắc cử tổng thống vào năm 2019, và những nỗ lực chống tham nhũng đã được thừa nhận rộng rãi là rất quan trọng đối với những nỗ lực của Ukraina nhằm tiến gần hơn đến các đồng minh phương Tây, bao gồm cả hy vọng gia nhập Liên minh châu Âu.

Trong những tuần gần đây, ông Zelensky đã tăng cường các biện pháp chống tham nhũng thời chiến, sa thải tất cả các quan chức của đất nước sau các vụ bê bối hối lộ và đề xuất luật trừng phạt tham nhũng là tội phản quốc theo thiết quân luật.

Vào tháng 5, người đứng đầu Tòa án Tối cao Ukraina đã bị bắt giữ trong một cuộc điều tra hối lộ. Và hôm thứ Sáu, truyền thông Ukraina đưa tin điều đó và tòa án đã ấn định số tiền bảo lãnh hơn 25.000 USD cho một cựu thứ trưởng kinh tế bị cáo buộc biển thủ viện trợ nhân đạo.

Các cáo buộc của Bộ này không liên quan đến việc chuyển giao vũ khí của phương Tây mà liên quan đến việc mua sắm vũ khí trong nước, vốn không được tài trợ trực tiếp bởi viện trợ từ các đồng minh. Các quốc gia này chuyển vũ khí và đạn dược trực tiếp cho quân đội Ukraina, trong khi viện trợ tài chính hướng tới chi tiêu phi quân sự. Nguồn thu thuế của Ukraina tài trợ cho hoạt động mua sắm quốc phòng, nơi nảy sinh những cáo buộc về quản lý yếu kém.

Trong một cuộc cải tổ trước đó vào mùa hè năm ngoái, ông Zelensky đã cách chức giám đốc cơ quan tình báo nội địa và tổng công tố viên, cũng sau những cáo buộc tham nhũng và quản lý yếu kém.

(Nguồn: The New York Times)