Vì sao các quốc gia hàng đầu châu Âu nhất quán ủng hộ Ukraina trở thành thành viên EU?

4 ngày sau khi "hoạt động quân sự đặc biệt" của Nga bắt đầu vào ngày 24 tháng 2, Quốc hội Ukraina đã ký văn bản yêu cầu chính thức gia nhập Liên minh châu Âu - một động thái mà Nga đã phản đối từ lâu.

Hôm thứ Sáu, Ủy ban châu Âu khuyến nghị rằng Ukraina nên được cấp quy chế ứng viên Liên minh châu Âu.

Tất cả 27 quốc gia EU cần phải đồng ý cấp tư cách ứng viên cho Ukraina và điều này sẽ được thảo luận trong hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo EU vào ngày 23-24 tháng 6 tới đây.

Nhưng ngay cả khi việc ứng cử đã được bật đèn xanh, việc hướng tới tư cách thành viên đầy đủ có thể mất nhiều năm hoặc thậm chí hàng thập kỷ.

Gruzia và Moldova cũng đã đệ trình đơn đăng ký trở thành thành viên một tuần sau khi lực lượng Nga tiến vào Ukraina vào tháng 2, vốn cũng sẽ được xem xét trong hội nghị thượng đỉnh EU.

Moldova đã nhận được đề xuất của Ủy ban châu Âu về tư cách ứng cử viên và các quan chức của nước này hoan nghênh quyết định này và chờ đợi sự chấp thuận của các nhà lãnh đạo EU vào tuần tới. Nhưng Ủy ban châu Âu cho biết, Georgia cần đáp ứng các điều kiện nhất định trước khi có thể được cấp tư cách ứng cử viên.

"Ukraine thuộc về gia đình châu Âu"

Việc tuân thủ các điều kiện khắt khe của EU để gia nhập khối có thể mất nhiều năm, đặc biệt là đối với một quốc gia đang trong tình trạng chiến tranh. Các yêu cầu được đưa ra rất nhiều, từ việc tạo ra một nền kinh tế thị trường cạnh tranh cho đến đảm bảo quy tắc dân chủ.

"Những cuộc đàm phán này có thể rất phức tạp", Bruno Lété, một thành viên cấp cao về an ninh và quốc phòng tại Quỹ Marshall của Hoa Kỳ cho biết.

Các nhà lãnh đạo của Pháp, Đức, Ý và Romania đã đến thăm Kyiv vào thứ Năm và ủng hộ việc Ukraina trở thành thành viên EU, bắt đầu với việc ủng hộ tư cách quốc gia ứng cử viên.

"Ukraina thuộc về gia đình châu Âu", Thủ tướng Đức Olaf Scholz nói, trong khi Thủ tướng Ý Mario Draghi thì cho biết: "Thông điệp quan trọng nhất của chuyến thăm của chúng tôi là Ý muốn Ukraina gia nhập EU".

Các nhà lãnh đạo châu Âu đã sử dụng tư cách thành viên EU của Ukraina để thể hiện sự đoàn kết của họ và cả hai "không nhất thiết phải giống nhau hoàn toàn", Will Daniel, trợ lý Giáo sư về chính trị so sánh tại Đại học Nottingham ở Vương quốc Anh, cho biết.

"Tôi lo lắng rằng đối với EU khi nói rằng Ukraina hiện là một quốc gia ứng cử viên có thể bị mọi người đánh giá là khác với ý nghĩa của nó trên thực tế', ông nói thêm.

Nếu việc ứng cử làm thành viên được thông qua, nhiều người đặt câu hỏi nó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến việc EU tài trợ cho Ukraina. Cho đến nay, khối này đã gửi khoảng 2,1 tỷ USD cho Ukraina để mua thiết bị quân sự, với gói được phê duyệt gần đây nhất là 500 triệu euro (522,5 triệu USD).

Ông Daniel nói, việc Ukraina trở thành một ứng cử viên "không nên có tác động trực tiếp đến các loại viện trợ và hỗ trợ đã được cung cấp và có thể tiếp tục trong những tháng tới".

Châu Âu có hết chia rẽ khi Ukraina gia nhập EU?

Đã gần bốn tháng kể từ khi lực lượng quân sự Nga tiến vào Ukraina và cho đến nay cả hai bên vẫn tiếp tục chiến đấu cho các mục tiêu của mình.

Văn phòng nhân quyền Liên hợp quốc (OHCHR) cho biết, ít nhất 4.031 người đã thiệt mạng, trong đó có gần 200 trẻ em. Theo dữ liệu của OHCHR, gần 5 triệu người tị nạn Ukraina đã được ghi nhận ở châu Âu do chiến tranh tính đến ngày 9 tháng 6.

Mặc dù toàn vẹn lãnh thổ không phải là điều kiện chính thức để gia nhập EU, nhưng "mọi người đều hiểu rằng bạn cần kiểm soát lãnh thổ của mình trước khi bạn tiếp cận Liên minh châu Âu", Lété nói.

Kể từ năm 2014, Bán đảo Crimea đã được Nga sáp nhập từ Ukraina và lực lượng ly khai do Moscow hậu thuẫn đã kiểm soát các khu vực Donetsk và Luhansk nằm ở phía Đông Nam Ukraina.

Giờ đây, Ukraina đang phải đối mặt với việc phải mất thêm lãnh thổ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ký sắc lệnh cấp quyền công dân và hộ chiếu Nga cho các khu vực Kherson và Zaporizhzhia do Nga chiếm đóng.

"Chúng tôi có thể mong đợi rằng Nga sẽ cố gắng gây mất ổn định toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina để giữ đất nước theo trật tự này, với mục đích ngăn chặn tiến độ nhanh chóng trong các cuộc đàm phán EU này," Lété nói.

Có thể mất nhiều năm để Ukraina khôi phục và cải thiện hoạt động của các tổ chức của mình, sau đó giành được sự chấp thuận của tất cả các nước EU.

"Chiến tranh sẽ làm phức tạp mọi thứ", Lété nói và thêm rằng, "các nguồn lực của Ukraina có thể sẽ chủ yếu dành cho chiến tranh và sẽ có ít nguồn lực hơn để phục vụ cho các cuộc đàm phán với Liên minh Châu Âu".

Ukraina, một quốc gia với 40 triệu dân, sẽ là một bổ sung lớn cho EU.

Ví dụ: 750 ghế của nghị viện châu Âu được phân chia dựa trên dân số và điều đó sẽ dẫn đến việc các quốc gia khác mất ghế và do đó sẽ mất thêm sức mạnh.

"Có sự nhất trí giữa các quốc gia thành viên, nhưng rõ ràng khi trở thành thành viên thực sự, Liên minh châu Âu vẫn bị chia rẽ", Lété nói.

Việc Ukraina là chìa khóa an ninh cho khu vực trong tương lai?

Đã gần một thập kỷ kể từ khi một quốc gia đi từ ứng cử viên trở thành thành viên là Croatia, nó diễn ra vào năm 2013.

Lété nói: "EU được cho là đã quá mệt mỏi với việc mở rộng quy mô", đồng thời nói thêm rằng, động thái này có thể là một "tín hiệu tích cực cho các quốc gia như Serbia và Thổ Nhĩ Kỳ".

Tuy nhiên, việc gia nhập tư cách thành viên là một quá trình cá nhân theo từng trường hợp cụ thể mà mỗi quốc gia phải đáp ứng các yêu cầu đã đặt ra. Nhưng các cuộc thảo luận về các quốc gia còn lại đã bắt đầu.

Ông Scholz cho biết cả Ukraina và Tây Balkan nên gia nhập EU và hứa sẽ giúp đỡ trong chiến dịch tham gia thành viên nhằm thoát khỏi ảnh hưởng của Nga trong khu vực.

Albania, Bắc Macedonia, Montenegro và Serbia đã là các quốc gia ứng cử viên và các cuộc đàm phán gia nhập của Bắc Macedonia và Albania sẽ bắt đầu vào tháng 3 năm 2020. Bosnia và Herzegovina và Kosovo cũng là những ứng cử viên tiềm năng cho tư cách thành viên EU.

"Ukraina là chìa khóa cho tương lai của kiến trúc an ninh châu Âu. Không thể có bất kỳ sự ổn định nào của châu Âu nếu không có sự ổn định ở Ukraina, và tư cách thành viên EU sẽ góp phần vào sự ổn định, "ông Lété nói.