Ukraina vận hành nền kinh tế như thế nào trong 6 tháng chiến tranh?

Nguồn thu từ thuế đã giảm mạnh do nền kinh tế rơi tự do trong khi chi tiêu quân sự tăng vọt khiến chính phủ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt ngân sách và theo Tổng thống Zelenskyy thì số tiền này ước khoảng 5 tỷ USD mỗi tháng.

Để bù đắp cho việc thiếu tiền mặt, ngân hàng trung ương đã in thêm tiền và tiến hành phát hành phiếu chính phủ giá trị 7,7 tỷ USD trong sáu tháng qua. Tờ Financial Times báo cáo rằng, Ukraina đã thêm số tiền trị gia 3,6 tỷ USD chỉ trong tháng Sáu.

Lạm phát hoành hành có thể 'phá hủy nền kinh tế'

Việc chiến tranh có thể sẽ kéo dài khiến Ukraina phải đối mặt với viễn cảnh lạm phát tăng cao và thậm chí có thể là siêu lạm phát.

Chính điều đó đã làm cho đồng hryvnia của nước này liên tục mất đi giá trị và trên thực tế nó đã mất khoảng 1/3 giá trị kể từ khi chiến tranh nổ ra. Trong khi đó lạm phát đã lên tới 20% và được dự báo sẽ đạt 30% vào cuối năm nay.

Đầu tháng này, một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (CEPR) có trụ sở tại London đã đưa ra lới kêu gọi Ukraina nên "giảm bớt sự phụ thuộc" vào việc in tiền, hay còn gọi là tiền lưu trữ và cảnh báo rằng nước này có thể sẽ phải đối mặt với lạm phát cao hơn nhiều, khủng hoảng tiền tệ và thậm chí là khủng hoảng cả hệ thống ngân hàng nếu như chính quyền của ông Zelenskyy tiếp tục việc in tiền.

Đồng tác giả của báo cáo, nhà kinh tế Yuriy Gorodnichenko từ Đại học California, Berkeley, nói: "Việc in tiền có ý nghĩa vào đầu chiến tranh, khi có nhiều hỗn loạn và cho phép huy động tiền nhanh. Nhưng đó không phải là một giải pháp bền vững. Nếu tiếp tục làm điều này, nó sẽ phá hủy phần còn lại của nền kinh tế".

Ký ức đau buồn về "siêu lạm phát"

Năm 1992, ngay sau khi đất nước giành được độc lập sau khi Liên Xô sụp đổ, chỉ số giá tiêu dùng của Ukraina đã tăng lên tới 2.000%. Nước này trở thành nước đầu tiên trên thế giới chứng kiến lạm phát tăng đột biến như vậy mà không phải do xung đột. Lạm phát cũng tăng vọt lên 50% vào năm 2014, khi cuộc chiến ở miền Đông Ukraina nổ ra.

Báo cáo của CEPR khuyên chính phủ Ukraina tăng thuế và tìm kiếm thêm viện trợ nước ngoài trong khi kiềm chế chi tiêu phi quân sự - một chính sách mà Kyiv đã thực hiện ngay từ đầu cuộc chiến. Bản báo cáo cũng kêu gọi chính phủ kiểm soát chặt chẽ dòng vốn chảy ra, hạn chế nhập khẩu và linh hoạt hơn trong việc điều chỉnh tỷ giá hối đoái.

Nguồn thu từ thuế đã giảm xuống còn khoảng 1/5 mức trước chiến tranh và hiện chiếm khoảng 1/3 chi tiêu của chính phủ. Việc in tiền hiện hỗ trợ khoảng 1/3 chi tiêu của chính phủ, trong khi các khoản vay nước ngoài, viện trợ không hoàn lại và phát hành trái phiếu địa phương giúp đáp ứng phần còn lại của việc chi tiêu.

Đối mặt với viễn cảnh thuế nhập khẩu tăng cao hơn nữa, Kyiv lưu ý rằng các doanh nghiệp và người tiêu dùng đang phải chịu một áp lực rất lớn.

Nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc chiến

Các công ty đã bị buộc phải đóng cửa tại các khu vực xung đột, khoảng 5 triệu người Ukraina phải di tản ra nước ngoài và việc nam giới trong tuổi lao động nhập ngũ đã gây ra tình trạng chảy máu chất xám, trong khi tỷ lệ thất nghiệp đã lên tới 35%. Trong khi đó, những người ở lại trong vùng chiến sự, di tản trong nước hoặc đột ngột bị thất nghiệp cũng cần được hỗ trợ tài chính.

Triển vọng về một nền kinh tế ngày càng suy yếu, cùng với tình trạng thiếu nhiên liệu, cắt điện hoặc cắt hệ thống sưởi trong mùa Đông này, có thể buộc nhiều công ty phải ngừng kinh doanh đang hiện ra và đó cũng sẽ là một phép thử về sự ủng hộ của người dân đối với chính phủ của Tổng thống Volodymyr Zelenskyy.

Ngân hàng Thế giới đã dự đoán rằng 55% người Ukraina sẽ sống trong cảnh nghèo đói vào cuối năm 2023, so với 2,5% trước khi xung đột xảy ra.

Gorodnichenko thừa nhận rằng các khuyến nghị sẽ "rất đau đớn", nhưng sẽ tốt hơn là một cuộc chiến kéo dài "tạo ra lạm phát phi mã cao hoặc thậm chí là siêu lạm phát".

Báo cáo của CEPR cho biết sẽ rất khó để các nước phương Tây có thể đáp ứng phần lớn hoặc toàn bộ khoản thiếu hụt ngân sách của chính phủ Ukraina. Tuy nhiên, báo cáo cũng cho biết sự hỗ trợ từ các đồng minh vẫn rất quan trọng, "không chỉ đối với sự tồn vong của đất nước mà còn đối với tương lai của trật tự và an ninh toàn cầu".

Khoảng 38 tỷ USD hỗ trợ tài chính đã được cam kết bởi các chính phủ nước ngoài và các tổ chức quốc tế trong sáu tháng qua, Financial Times đưa tin, trích dẫn từ Bộ Tài chính Ukraina.

Một công cụ theo dõi riêng của Viện Kinh tế Thế giới Kiel của Đức (IfW-Kiel) cho thấy, khoảng 84,2 tỷ euro (84,9 tỷ USD) viện trợ quân sự, tài chính và nhân đạo cho Ukraina đã được hứa bởi khoảng 40 quốc gia.

Riêng Hoa Kỳ đã cam kết cung cấp cho Ukraina hơn 8,5 tỷ euro nhằm viện trợ nhân đạo và tài chính, trong khi các tổ chức của Liên minh châu Âu đã cam kết gửi 12,3 tỷ euro. Nhưng các khoản thanh toán thực tế đã đến chậm.

Theo bộ phận theo dõi IfW-Kiel, chỉ khoảng 1/4 cam kết viện trợ của EU được giải ngân. Các báo cáo truyền thông nói rằng sự chậm trễ này là do các cuộc thảo luận về việc các khoản viện trợ nên được thực hiện dưới hình thức viện trợ không hoàn lại hay cho vay.

"Trái phiếu chiến tranh" là một giải pháp

Một mặt Ukraina đàm phán một chương trình cho vay mới trị giá 15 tỷ đến 20 tỷ USD với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), mặt khác chính phủ của TT Zelenskyy cũng đang huy động tiền từ công chúng thông qua trái phiếu chiến tranh - một biện pháp có thể dễ dàng để tăng ngân sách cho chính phủ.

Theo Gorodnichenko, người Ukraina đã quyên góp khoảng 1 tỷ USD cho nỗ lực chống lại chiến tranh từ một hoạt động gây quỹ mà không có lãi suất hoặc bất kỳ động cơ nào khác. Ông Gorodnichenko cũng lưu ý rằng Ukraina có nền kinh tế phi chính thức hay nói cách khác là tiền tiết kiệm trong người dân còn lớn và nói rằng điều đó cũng có thể được khai thác.

"Mặc dù rất khó để biết nền kinh tế phi chính thức có bao nhiêu tiền, nhưng tôi nghĩ rằng đó là một số tiền đáng kể và về nguyên tắc, mọi người có thể sẵn sàng rút tiền từ dưới đệm của họ để giúp trang trải cho cuộc chiến này", nhà kinh tế này nói.

Trong khi một số người Ukraina cất giấu của cải ở nước ngoài hoặc bên ngoài hệ thống ngân hàng, hàng triệu người hầu như không có đủ tiền tiết kiệm để tồn tại và đang phải đối mặt với tình trạng giá cả tăng vọt, tỷ lệ thất nghiệp và nghèo đói.

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin