Trung Quốc hưởng lợi từ cuộc chiến ở Ukraina như thế nào?

Tại biên giới đầy tuyết của Trung Quốc với Nga, một đại lý bán xe tải đã đạt doanh số tăng gấp đôi trong năm qua nhờ khách hàng Nga. Xuất khẩu của Trung Quốc sang nước láng giềng mạnh đến mức Trung Quốc đã xây dựng nhà kho và tòa tháp văn phòng 20 tầng ở biên giới vào mùa hè này.

Thị trấn biên giới Hắc Hà là một mô hình thu nhỏ của mối quan hệ kinh tế ngày càng chặt chẽ hơn của Trung Quốc với Nga. Trung Quốc đang thu lợi từ việc Nga tấn công Ukraina, điều này đã khiến Nga chuyển từ phương Tây sang Trung Quốc để mua mọi thứ từ ô tô đến chip máy tính.

Ngược lại, Nga đã bán dầu và khí đốt tự nhiên cho Trung Quốc với giá chiết khấu sâu. Sôcôla, xúc xích và các mặt hàng tiêu dùng khác của Nga ngày càng dồi dào trong các siêu thị Trung Quốc. Thương mại giữa Nga và Trung Quốc đã vượt 200 tỷ USD trong 11 tháng đầu năm nay, mức mà hai nước dự kiến sẽ không đạt được cho đến năm 2024.

Cuộc chiến của Nga ở Ukraina cũng được Trung Quốc nâng cao hình ảnh. Phương tiện truyền thông nhà nước phổ biến một lượng lớn tuyên truyền của Nga ở Trung Quốc và trên toàn thế giới. Nga nổi tiếng ở Trung Quốc đến mức những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội đổ xô đến Cáp Nhĩ Tân, thủ phủ của tỉnh cực Bắc Trung Quốc ở phía Đông, Hắc Long Giang, để tạo dáng trong trang phục Nga trước một nhà thờ cũ của Nga.

Ông Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc, và tổng thống Nga, Vladimir Putin, đã có nhiều công bố công khai về mối quan hệ chặt chẽ giữa hai quốc gia. Ông Tập đã đến thăm Cáp Nhĩ Tân vào đầu tháng 9 và tuyên bố Hắc Long Giang là "cửa ngõ phía Bắc" của Trung Quốc. Xuất khẩu của Trung Quốc sang Nga tăng 69% trong 11 tháng đầu năm nay so với cùng kỳ năm 2021, trước khi Ukraina bị tấn công.

"Duy trì và phát triển tốt đẹp mối quan hệ Trung-Nga là lựa chọn chiến lược được cả hai bên đưa ra trên cơ sở lợi ích cơ bản của nhân dân hai nước", ông Tập nói khi gặp Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin tại Bắc Kinh hôm thứ Tư.

Trung Quốc đã đáp ứng nhu cầu nhập khẩu quan trọng của Nga, điều mà nhiều công ty châu Âu và Mỹ đã xa lánh sau khi ông Putin bắt đầu cuộc chiến vào tháng 2/2022. Trung Quốc đã theo đuổi vai trò là nhà cung cấp hàng hóa thay thế bất chấp rủi ro về mối quan hệ kinh tế chặt chẽ với nhiều quốc gia châu Âu.

Trước cuộc tấn công Ukraina, các nhà lãnh đạo Đức, Pháp và các nước châu Âu khác hầu như gạt bỏ những khác biệt với Trung Quốc về các vấn đề như nhân quyền để nhấn mạnh đến thương mại. Về phần mình, các quan chức Trung Quốc nhấn mạnh rằng họ không nên bị buộc phải lựa chọn giữa châu Âu và Nga và rằng Trung Quốc nên được tự do kinh doanh với cả hai.

Người hưởng lợi lớn nhất đối với Trung Quốc từ sự gia tăng thương mại với Nga là các nhà sản xuất ô tô của nước này.

Vào một buổi chiều gần đây ở Hắc Hà, hàng dài xe tải chở hàng chạy bằng diesel dán đề can hình những con gấu gầm gừ, biểu tượng của nước Nga, trên cửa tài xế đang chờ để được lái qua cầu sông Amur để đến Nga. 

Cây cầu mới và những chiếc xe tải cũng vậy, mang huy hiệu Genlyon, thương hiệu thuộc Tập đoàn Công nghiệp Ô tô Thượng Hải thuộc sở hữu nhà nước. Công ty có tên SAIC cũng sản xuất các thương hiệu xe hơi như MG được mua lại từ Anh.

Doanh số bán hàng đã giúp Trung Quốc vượt qua Nhật Bản trong năm nay để trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới. Các nhà sản xuất Đức như Mercedes-Benz và BMW từng là những nhà bán hàng mạnh ở Nga, nhưng họ đã rút lui để đáp trả các lệnh trừng phạt của châu Âu, Mỹ và các đồng minh đối với nước này.

Doanh số bán ô tô hạng sang ở Nga đã sụt giảm, góp phần làm giảm quy mô tổng thể của thị trường ô tô trong nước, hiện chỉ bằng một nửa thị trường ô tô ở Đức. Tuy nhiên, theo Alexander Gabuev, giám đốc Trung tâm Eurasia của Carnegie Russia, các gia đình thuộc tầng lớp trung lưu và người nghèo ở Nga, vốn chiếm phần lớn trong số binh lính chiến đấu trong chiến tranh, đã tăng cường mua ô tô Trung Quốc với giá cả phải chăng.

Ông Gabuev cho biết một lý do là các khoản thanh toán tử vong và thương tật mà chính phủ Nga và các công ty bảo hiểm đang thực hiện cho gia đình các binh sĩ Nga - lên tới 90.000 USD trong trường hợp tử vong.

Nga chưa công bố số người thiệt mạng và bị thương, nhưng Mỹ ước tính tổng số người thiệt mạng và bị thương là 315.000 người .

Người Nga hầu như chỉ mua ô tô đốt trong, trong khi Trung Quốc dư thừa loại xe này vì người tiêu dùng đã nhanh chóng chuyển sang sử dụng ô tô điện.

Và biên giới đất liền có nghĩa là Trung Quốc có thể vận chuyển ô tô đến Nga bằng đường sắt, một yếu tố quan trọng vì Trung Quốc thiếu đội tàu vận tải xuyên đại dương để xuất khẩu phương tiện.

Kết quả? Theo GlobalData Automotive, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã chiếm 55% thị trường Nga, trong khi chỉ có 8% vào năm 2021.

Michael Dunne, một nhà tư vấn ô tô châu Á tại San Diego, cho biết: "Chưa bao giờ chúng ta thấy các nhà sản xuất ô tô từ một quốc gia chiếm được nhiều thị phần nhanh đến vậy - người Trung Quốc đã gặp may mắn".

Mỹ đã mạnh mẽ cảnh báo Trung Quốc không gửi vũ khí tới Nga và vẫn chưa tìm ra bằng chứng nào cho thấy họ đang làm như vậy. Nhưng một số thiết bị dân sự mà Trung Quốc đang bán cho Nga, như máy bay không người lái và xe tải, cũng có mục đích quân sự.

Việc Bắc Kinh ôm lấy Nga cũng mang lại lợi ích khiêm tốn nhưng kịp thời cho ngành xây dựng Trung Quốc. Nền kinh tế đã phải vật lộn để chữa lành những vết sẹo do gần 3 năm áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt "zero Covid" để lại.

Thị trường bất động sản đang khủng hoảng khắp Trung Quốc. Hàng chục triệu căn hộ trống hoặc chưa hoàn thiện, và các dự án mới bị đình trệ – tước đi công việc vốn đã mang lại nhiều công việc lâu dài cho ngành xây dựng.

Nhưng một số người lao động đang tìm việc làm ở biên giới Nga dài 2.600 dặm, nơi cho đến năm nay vẫn còn thiếu các điểm dừng xe tải, trung tâm xử lý hải quan, sân đường sắt, đường ống và cơ sở hạ tầng khác. Việc xây dựng được tiến hành nhanh chóng trong mùa hè ở các thành phố như Hắc Hà, mặc dù nó đã tạm dừng vì mùa đông lạnh giá.

Đường ống là cần thiết cho một trong những mặt hàng quan trọng nhất được giao dịch giữa hai nước: năng lượng.

Năng lượng giá rẻ của Nga, vượt qua các lệnh trừng phạt do phương Tây áp đặt, đã giúp các nhà máy Trung Quốc cạnh tranh trên thị trường toàn cầu ngay cả khi các đối thủ sản xuất của họ ở nơi khác, đặc biệt là ở Đức, đã phải đối mặt với chi phí năng lượng tăng mạnh trong suốt hai năm qua.

Nga đã tăng cường vận chuyển khí đốt tự nhiên thông qua đường ống Sức mạnh Siberia tới Trung Quốc và đang đàm phán để xây dựng đường ống thứ hai vận chuyển khí đốt từ các mỏ phục vụ châu Âu trước chiến tranh Ukraina. 

Trung Quốc và Nga cũng đã đồng ý chưa đầy ba tuần trước cuộc chiến Ukraina để xây dựng một đường ống thứ ba, nhỏ hơn để vận chuyển khí đốt từ cực Đông nước Nga đến Đông Bắc Trung Quốc và việc xây dựng dự án đó đã được đẩy nhanh.

Đường ống mới nhất sẽ đi qua vùng đất mà Nga đã chiếm giữ của Trung Quốc vào cuối những năm 1850 và không bao giờ quay trở lại. Gần đây nhất là vào những năm 1960, Trung Quốc và Liên Xô đã tranh cãi về việc bố trí biên giới và quân đội của họ đã đụng độ nhau. Tại một ngôi làng gần Hắc Hà, bức tượng lớn hơn kích thước thật của một vị tướng hoàng gia Trung Quốc vẫn sừng sững nhìn qua sông Amur.

(Nguồn: The New York Times)