Tổng thống Putin là một nhân tố 'nguy hiểm' trong năm 2023

Chiến lược gia Mick Ryan cảnh báo phương Tây phải chuẩn bị cho những kịch bản tồi tệ nhất: Chiến tranh sẽ kéo dài nhiều năm, trong khi các ngành công nghiệp châu Âu lại hoàn toàn chưa sẵn sàng.

Dưới đây là những nội dung chính trong bài phỏng vấn Tướng Australia Mick Ryan, tác giả cuốn sách "War Transformed: The Future of Twenty-First-Century Great Power Competition and Conflict" (tạm dịch: "Chiến tranh làm biến đổi thế giới: Tương lai xung đột và cạnh tranh giữa các cường quốc thế kỷ XXI" xuất bản tháng 2/2022). Bài phỏng vấn đã được tuần báo Pháp L'Express đăng ngày 24/12/2022.

Trong bối cảnh chiến tranh tại Ukraina đã bước sang tháng thứ 11, Ryan cho rằng cuộc chiến này đang tiến sang một giai đoạn mới, với việc Ukraina đã nắm thế chủ động từ 2 tháng nay khi họ quyết định nơi họ chiến đấu và cách chiến đấu. Tuy nhiên, để duy trì lợi thế này, Tổng tống Ukraina Volodymyr Zelensky cần sự trợ giúp của phương Tây. 

Đó là lý do ông đã công du Mỹ hôm 21/12, chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông kể từ khi Nga xâm lược Ukraina, không chỉ để cảm ơn sự hậu thuẫn hàng đầu của Mỹ, mà còn bằng mọi giá duy trì sự chú ý của thế giới đối với chiến tranh Ukraina. 

Đảng Cộng hòa, phe giành được đa số tại Hạ viện Mỹ trong kỳ bầu cử giữa kỳ vừa qua, từng cảnh báo họ sẽ không ký "séc trắng" cho Ukraina, và Zelensky muốn có một sự bảo đảm (tiếp tục được Mỹ tài trợ).

Trong chuyến thăm, Mỹ tuyên bố sẽ tài trợ hệ thống tên lửa đất đối không Patriot cho Ukraina. Chiến lược gia Ryan đánh giá rằng về mặt kỹ thuật, điều đó có nghĩa là Ukraina có thêm năng lực phòng không và chống tên lửa tầm xa, vốn cực kỳ cần thiết để bảo vệ người dân, hệ thống điện, các cơ sở quân sự quan trọng, các tuyến đường tiếp viện và các cơ quan chính quyền. 

Còn về mặt chiến lược, thông qua động thái này Mỹ muốn gửi một thông điệp: Wahsington không chỉ sẵn sàng cung cấp cho Ukraina những loại vũ khí tối tân hơn trước, mà sau này sẽ còn có thể cung cấp cho Kiev các loại vũ khí tiên tiến hơn nữa.

Ngược lại, Tổng thống Putin cũng hứa hẹn củng cố năng lực của quân đội, tăng 30% quân số. Liệu có phải điều đó báo hiệu quân đội Nga đang điều chỉnh chiến lược? Ryan cho rằng rất có thể Tổng thống Putin đã chú ý đến tình hình thực tế hơn so với những tháng đầu của cuộc chiến. 

Điều đó có thể xuất phát từ sự kết hợp của hai yếu tố: Nga thay bộ chỉ huy mới và Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu cùng Tổng Tham mưu trưởng Valery Gerasimov đã rút ra các bài học. Trong bối cảnh rõ ràng là Kiev không sụp đổ, Nga đã thay đổi chiến lược của mình bằng cách nhắm mục tiêu vào một số khu vực nhất định. 

Cần nhắc lại rằng quân đội Nga vẫn chiếm gần 20% diện tích lãnh thổ Ukraina và sẽ tương đối khó mà đánh bật họ. Vì vậy, về lý thuyết, người Nga sẽ chiến đấu hết mình, học hỏi và dần dần tiến bộ.

Về bán đảo Crimea, chiến lược gia Ryan cho rằng đây là trận chiến cuối cùng trong cuộc chiến tranh này về nhiều phương diện. Đó là lý do vì sao miền Đông Nam Ukraina là một khu vực quan trọng. Ngoài thế mạnh về nông nghiệp và khai khoáng, các cảng xuất khẩu, đây còn là bệ phóng hướng tới Crimea, nơi mà Kiev sẽ tìm cách giành lại, bằng vũ khí hoặc thông qua đàm phán nếu Nga rơi vào thế yếu. 

Ryan thừa nhận rằng, ông cảm thấy khá bối rối trước những bình luận của một số lãnh đạo phương Tây, những người có thái độ dè chừng về việc Kiev giành lại Crimea. Theo luật quốc tế, Crimea thuộc về Ukraina. Bán đảo này là một phần của Ukraina từ năm 1954, và nhất từ năm 1991. Việc đưa ra những nghi vấn về việc Ukraina giành lại Crimea chỉ càng có lợi cho Nga.

Khi được hỏi liệu có phải Tổng thống Putin đang "chơi trò câu giờ" để vắt kiệt sức lực của quân đội Ukraina, Ryan cho rằng nhà lãnh đạo Nga đã không lường trước được việc các nước Âu-Mỹ sẽ hậu thuẫn Ukraina mạnh đến thế nào, nhưng về cơ bản, ông sẽ không thay đổi cách nhìn nhận rằng sớm hay muộn công luận phương Tây cũng sẽ chán nản với chiến tranh và chuyển hướng mối quan tâm, và rồi chính phủ các nước cũng sẽ như vậy. 

Chính vì thế, theo quan điểm của Putin, cần phải tạo dựng một lực lượng có khả năng duy trì cuộc xung đột trong suốt nhiều năm. Đó là lý do Moskva triển khai kế hoạch tuyển dụng thêm 30% quân số. Trong khi đó, Ukraina tìm cách nhanh chóng tích lũy năng lực để chiến thắng càng nhanh càng tốt, bởi vì họ cũng phải chuẩn bị khả năng phương Tây cảm thấy mệt mỏi vì cuộc chiến này. 

Cho nên, ông Ryan cho rằng Tổng thống Putin "vẫn vô cùng nguy hiểm" và phương Tây cần phải chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất: cuộc chiến kéo dài vài năm.

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu chiến lược Ryan đánh giá rằng phương Tây chưa sẵn sàng cho kịch bản đó. Theo ông, đa phần các nước đã hỗ trợ Ukraina hết khả năng của mình. Ngoài tài chính, các nước đều đang thiếu đạn dược. Các lực lượng Ukraina bắn trung bình 5.000 quả đạn pháo mỗi ngày, trong khi Mỹ hiện giờ mỗi tháng chỉ sản xuất được 14.000 đạn pháo, ngang với châu Âu. 

Về kho dự trữ tên lửa có độ chính xác cao và vũ khí hạng nhẹ, phương Tây cũng đang chịu áp lực. Sản xuất công nghiệp ở các nước phương Tây bắt buộc phải gia tăng để hỗ trợ Ukraina và bổ sung kho dự trữ vũ khí nhằm đối phó với các mối đe dọa tiềm tàng khác, dù là ở châu Âu (Nga có thể nhắm mục tiêu vào các nước vùng Baltic), hay là các châu lục khác.

Tuy nhiên, đó là một nhiệm vụ khó khăn. Trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, các nước không phải ở tiền tuyến như Mỹ, Australia, đã cần vài năm để huy động các ngành công nghiệp và đào tạo nhân lực có năng lực. 

Việc chuyển đổi quy mô sản xuất công nghiệp sẽ không diễn ra một sớm một chiều. Đó là một dự án trung hạn đòi hỏi trước hết một loại hình nhân công nhất định, xây dựng các nhà máy mới, và trên hết đòi hỏi chính phủ các nước phải có một nỗ lực đáng kể về ngân sách. 

Ryan cho rằng có thể nói đó là một nền kinh tế chuyển hướng nhiều hơn sang chiến tranh. Nếu tất cả các nước phương Tây dành 1% GDP cho chiến lược an ninh, chẳng hạn sản xuất vũ trang, mua sắm trang thiết bị …, phương Tây có thể sẽ có một năng lực khá mạnh.

Mới đây, Mỹ đã truy tố 5 người Nga bị tình nghi buôn lậu công nghệ quân sự. Đó có phải là dấu hiệu cho thấy chiến tranh công nghệ đang trở thành một thành phần quan trọng của cuộc xung đột này? Để trả lời câu hỏi này, Ryan đã trích dẫn nhận định của giáo sư người Mỹ Chris Miller trong cuốn sách mới nhất "Chip war" (tạm dịch: "Cuộc chiến chip") xuất bản tháng 10/2022, về tầm quan trọng của chip điện tử đối với mọi loại phương tiện, từ máy bay, tên lửa, đến vũ khí có độ chính xác cao. 

Ryan cho rằng Nga không cần những chip điện tử để trang bị cho các phương tiện có từ thời Liên Xô, nhưng không có chip bán dẫn thì không thể phục vụ cho các thiết bị đời mới hơn. Trước chiến tranh, Điện Kremlin đã cung cấp chất bán dẫn cho Mỹ, Liên minh châu Âu hoặc Nhật Bản, nhưng các lệnh trừng phạt đã làm thay đổi tình hình.

Trong bối cảnh cuộc chiến tại Ukraina đã bước sáng tháng thứ 11, Ryan cho rằng chính phủ các nước phương Tây cần rút ra một số bài học. Trước hết, phương Tây phải chuẩn bị cho kịch bản một cuộc chiến tranh quy mô lớn kết hợp với một ngành công nghiệp quân sự hùng mạnh. 

Trung Quốc là quốc gia duy nhất hiện có được điều đó, bởi đó là một phần không thể tách rời trong chiến lược răn đe của Bắc Kinh. Phương Tây phải thắng trong trận chiến công nghiệp bởi chính lợi thế này đã cho phép quân đồng minh chiến thắng trong Chiến tranh thế giới thứ hai. 

Một bài học khác về cuộc chiến này liên quan đến các hệ thống vũ khí sát thương tự động, chẳng hạn như máy bay không người lái. Tư duy quân sự của các nước phương Tây về máy bay không người lái vẫn chưa phát triển đầy đủ. Cuộc xung đột này chắc chắn sẽ dẫn đến các chương trình rất lớn nhằm chống lại máy bay không người lái và tên lửa bay tầm thấp, hơn là phát triển các hệ thống công nghệ cao như Patriot trị giá hàng tỷ USD mỗi tên lửa. 

Còn về đạn dược có độ chính xác cao, chúng đã cho thấy những hạn chế. Ryan cho rằng sẽ cần phải sản xuất một thế hệ mới, rẻ hơn và dễ chế tạo hơn, với lực lượng nhân công có trình độ thấp hơn. Ngoài ra, việc phối hợp các hệ thống tình báo dân sự và quân sự là một cuộc cách mạng nhỏ trong cuộc xung đột này. 

Chúng ta đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ trong các hoạt động thu thập, phân tích, phổ biến thông tin tình báo từ nguồn mở, cho dù đó là các công ty như Bellingcat chuyên về điều tra nguồn mở, công ty vệ tinh Mỹ Maxar, hay đơn giản là những người dân thường thường cập nhập tình hình chiến tranh qua Twitter. Nhà nghiên cứu Ryan cho rằng trong tương lai, các quân đội sẽ phải phối hợp sử dụng tốt hơn các nguồn lực dân sự này.

Cuối cùng, có một bài học lớn trong cuộc chiến này: một nhà lãnh đạo giỏi là cực kỳ cần thiết khi phải đối phó với nghịch cảnh. Zelensky là một ví dụ minh họa, nhưng cũng cần nói tới một số nhà lãnh đạo khác, như Thủ tướng Phần Lan Sanna Marin, Thủ tướng Estonia Kaja Kallas. Chắc chắn khi xem TV, nhiều người cũng muốn đất nước mình có một nhà lãnh đạo như vậy.

(Nguồn: TTXVN)