Liệu Sri Lanka có thoát khỏi khủng hoảng sau khi ông Ranil Wickremesinghe được bầu làm Tổng thống?

Ông Wickremesinghe, một chính trị gia sắc sảo với sự nghiệp kéo dài hơn bốn thập kỷ, sẽ phục vụ phần còn lại của nhiệm kỳ tổng thống cho đến tháng 11 năm 2024.

"Sự chia rẽ của chúng ta đã kết thúc. Chúng ta phải làm việc cùng nhau ngay bây giờ", nhà lãnh đạo 73 tuổi của Đảng Quốc gia Thống nhất (UNP) cho biết hôm thứ Tư (20/1) sau khi giành chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu tại Quốc hội.

Tuy nhiên, những người biểu tình tức giận vì thiếu lương thực và nhiên liệu, đã cam kết phản đối việc ông Wickremesinghe được bầu vào vị trí hàng đầu của đất nước và cáo buộc ông che chắn cho gia đình Rajapaksa, những người bị đổ lỗi cho việc điều hành kinh tế sai lầm dẫn đến khủng hoãng tại đảo quốc 22 triệu dân này.

Tuần trước, những người biểu tình đã xông vào dinh thự chính thức của cựa Tổng thống Gotabaya cũng như tư gia và văn phòng của ông Wickremesinghe ở Thủ đô Colombo, buộc tổng thống phải chạy sang Maldives trước khi bay đến Singapore.

Sự việc diễn ra hai tháng sau khi ông Mahinda Rajapaksa, anh trai và Thủ tướng của chính phủ do ông Gotabaya điều hành, buộc phải từ chức, nhường chỗ cho ông Wickremesinghe.

Ông Wickremesinghe đã cảnh báo rằng ông sẽ "kiên quyết" đối phó với phong trào biểu tình ôn hòa rộng lớn được gọi là Aragalaya [có nghĩa là đấu tranh trong tiếng Sinhala] nổ ra vào tháng 4 sau khi đất nước đối mặt với tình trạng thiếu điện trầm trọng và các mặt hàng thiết yếu khác do thiếu dự trữ ngoại hối. Nước này đã vỡ nợ 51 tỷ USD nước ngoài trong cùng tháng này.

"Nếu bạn cố gắng lật đổ Chính phủ, chiếm văn phòng Tổng thống và văn phòng Thủ tướng, đó không phải là nền dân chủ; Nó là trái pháp luật. Chúng tôi sẽ kiên quyết xử lý theo pháp luật", ông nói.

Ông Wickremesinghe đã áp đặt tình trạng khẩn cấp sau khi trở thành quyền Tổng thống vào tuần trước, làm dấy lên lo ngại trong những người biểu tình, những người đã cắm trại tại Galle Face ở Thủ đô Colombo kể từ ngày 9 tháng 4, rằng ông có thể sử dụng vũ lực để đàn áp phong trào.

"Những người biểu tình phải tập hợp lại ngay bây giờ và lên kế hoạch cụ thể dưới sự lãnh đạo thống nhất. Chúng tôi càng chờ đợi, Ranil sẽ có cơ hội đàn áp chúng tôi ", Shalika Wimalasena, một người biểu tình nói.

"Ranil được bầu làm Tổng thống để bảo vệ Rajapaksas", người này nói thêm.

Damitha Abeyrathne, một nữ diễn viên nổi tiếng và lãnh đạo cuộc biểu tình, cho biết những người biểu tình muốn có một chính phủ lâm thời do một người được kính trọng lãnh đạo cho đến khi cuộc bầu cử được tổ chức.

"Tất cả chúng ta đều biết rằng chính trị là một trò chơi bẩn thỉu và hôm nay chúng ta đã thấy một ví dụ điển hình về điều này. Các nghị sĩ đã cho thấy rằng họ không quan tâm đến người dân", nữ diễn viên Abeyrathne nói.

"Chúng tôi đã sẵn sàng để bắt đầu trận chiến tiếp theo. Chúng tôi không chống lại bất kỳ ai. Chúng tôi chống lại tham nhũng và những người bảo vệ kẻ gian", cô nói và đề cập đến giới chính trị cũ bị cáo buộc tham nhũng và chịu trách nhiệm về tình trạng lộn xộn kinh tế của đất nước.

Ông Wickremesinghe sinh ngày 24 tháng 3 năm 1949, trong một gia đình chính trị có thế lực. Chú của ông, Junius Richard Jayewardene, là cựu Tổng thống và Thủ tướng.

Là một chính trị gia chuyển sang làm luật sư, Wickremesinghe đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử quốc hội đầu tiên vào năm 1977 và trở thành Thủ tướng lần đầu tiên vào năm 1993 - chức vụ mà ông đã đảm nhiệm tổng cộng sáu lần.

Sự nghiệp chính trị của Wickremesinghe đã chứng kiến một sự thay đổi đáng kể trong những tuần gần đây, gần hai năm sau khi đảng UNP của ông không giành được ghế trong cuộc bầu cử quốc hội năm 2020.

Kể từ khi nhậm chức Thủ tướng hồi tháng 5, ông tuyên bố đã thiết lập lại quan hệ đối ngoại của Sri Lanka, đề xuất cải cách hiến pháp nhằm nâng cao quyền lực của Tổng thống và hội đàm với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới trong nỗ lực ổn định nền kinh tế.

Những người ủng hộ ông cũng như một số nhà phê bình cho rằng Wickremesinghe là người phù hợp nhất để đưa quốc đảo này thoát khỏi cuộc khủng hoảng, nhờ vào kinh nghiệm quản trị rộng lớn, vị thế quốc tế và kỹ năng "kỹ trị" của ông.

Trong một cuộc phỏng vấn với Al Jazeera vào tháng trước, nhà lãnh đạo kỳ cựu cho biết ông tự tin rằng mình có thể xoay chuyển nền kinh tế và ủng hộ yêu cầu của những người biểu tình về việc thay đổi hệ thống chính trị.

Ông Wickremesinghe nói rằng ông muốn thiết lập sự ổn định chính trị để hoàn tất thỏa thuận cứu trợ của IMF mà đất nước đang rất cần.

Ông đã ủng hộ các cải cách kinh tế để thu hút đầu tư và đưa Sri Lanka hướng tới một nền kinh tế định hướng xuất khẩu. Nhưng thách thức trước mắt của ông là đảm bảo cung cấp nhiên liệu và thực phẩm cho hàng triệu người.

Những người chỉ trích đã cáo buộc Wickremesinghe là người theo chủ nghĩa cơ hội sau khi đồng ý trở lại vị trí Thủ tướng, nhưng ông nói rằng ông đã nhận công việc này vì lợi ích của đất nước.

"Tôi nghĩ rằng tình hình thật tồi tệ, đó là đất nước của bạn, vì vậy bạn không thể tự hỏi liệu bạn có thành công hay không. Bạn tiếp nhận nó và làm việc để thành công", ông nói.

Alan Keenan, cố vấn cấp cao của International Crisis Group, cho biết sự liên hệ giữa ông Wickremesinghe với gia đình Rajapaksa trong vài tháng qua - và một số người tin rằng lâu hơn nữa - đã "làm hỏng tính hợp pháp chính trị của ông ấy".

"Để thiết lập ít nhất một số tính hợp pháp phổ biến, ông ấy nên cam kết ủng hộ việc sửa đổi hiến pháp để bãi bỏ chức vụ Tổng thống hành pháp và triệu tập Tổng tuyển cử không muộn hơn sáu tháng kể từ bây giờ", ông Keenan nói với Al Jazeera.

"Tổng thống mới sẽ phải làm rất nhiều để trấn an họ [những người biểu tình] rằng ông ấy đưa lợi ích quốc gia làm trung tâm", ông nói và thúc giục ông Wickremesinghe chống lại việc đàn áp các cuộc biểu tình.

Các nhà phân tích chính trị mô tả ông Wickremesinghe là một chính trị gia sắc sảo, người đã nắm bắt cơ hội để bám lấy quyền lực.

"Anh ấy là một chính trị gia theo đường lối cũ", ông Uditha Devapriya, nhà phân tích chính về quan hệ quốc tế tại Factum, cho biết ông ấy biết rõ các chiến thuật trong chính trị nghị viện, nhờ đó ông ấy có thể điều động theo cách của mình qua nhiều cuộc khủng hoảng khác nhau.

"Ông ta đã cố gắng tận dụng nhiều tình huống khác nhau để có lợi cho mình và chính phủ của Rajapaksa, nơi đã mệnh danh anh ta là" kẻ phản bội ", đã dọn đường cho mình lên nắm quyền", ông Devapriya nói thêm.

Ông Wickremesinghe cũng bị cáo buộc bảo vệ gia đình Rajapaksas trong nhiệm kỳ thủ tướng từ 2015-2019, dưới thời Tổng thống Maithripala Sirisena.

Chính phủ liên minh vào thời điểm đó cũng bị tàn phá bởi tham nhũng, chủ nghĩa độc tài và một cuộc khủng hoảng hiến pháp.

Ông đã bổ nhiệm một người bảo vệ làm Thống đốc ngân hàng trung ương Sri Lanka, người bị buộc phải từ chức vì một vụ bê bối tham nhũng. Việc bổ nhiệm tay chân vào các vị trí trong Chính phủ cũng làm xấu đi hình ảnh của Srilanka.

Shiral Lakthilaka, một luật sư độc lập và nhà phân tích chính trị, cáo buộc ông Wickremesinghe đưa tay chân vào nội các của mình.

Lakthilake, người đã làm việc với ông Wickremesinghe trong giai đoạn 2001-2009, cho biết: "Đây là chủ nghĩa tân quyền. Hãy nhìn vào đội của Ranil… Bạn bè của anh ấy và những người"vâng dạ "đều ở trong đội của anh ấy".

Năm 2017 chứng kiến thặng dư chính đầu tiên của quốc gia trong sáu thập kỷ do quản lý tài khóa tốt hơn.

Nhưng các cuộc tấn công vào Chủ nhật Phục sinh năm 2019 là đòn cuối cùng đối với chính phủ của Wickremesinghe và mở đường cho sự trở lại của Rajapaksas.

Tuy nhiên, với tư cách là Tổng thống, ông Gotabaya Rajapaksa đã sử dụng các chính sách thuế dân túy có lợi cho các bạn bè thân hữu thay vì giải quyết các vấn đề cơ cấu ảnh hưởng đến nền kinh tế. Ông cũng chống lại chủ nghĩa dân tộc nhắm vào người thiểu số Tamil và Hồi giáo, đồng thời đưa ra một bản sửa đổi hiến pháp để trang bị thêm quyền lực cho Tổng thống.

Chính sách đối ngoại theo chủ nghĩa biệt lập đã khiến những người bạn thân của Sri Lanka bị đẩy ra xa. Các dự án lớn của Nhật Bản và Trung Quốc đã bị chính quyền Rajapaksa hủy bỏ trong các quyết định gây tranh cãi.

Ông Wickremesinghe nằm trong số những người đã cảnh báo về những quyết định chính sách liều lĩnh của chính quyền Rajapaksa.

Sau khi nhậm chức Thủ tướng, ông Wickremesinghe đã thể hiện sự thực dụng, khi cố gắng cân bằng quan hệ giữa Trung Quốc - một bên cho vay chủ chốt - và nước láng giềng phía bắc Ấn Độ.

Các nhà phân tích nói rằng ông đã làm việc khá tốt với Trung Quốc trong giai đoạn 2015-2019, thay vì hoàn toàn liên kết với phương Tây mà ông đã vun đắp mối quan hệ nồng ấm. Ông cũng đã đạt được mối quan hệ nồng ấm với New Delhi, nơi đã cung cấp hạn mức tín dụng rất cần thiết để mua nhiên liệu trong vài tháng qua.

"Ông ấy không đứng về phía phương Tây trong cuộc chiến Nga-Ukraina. Ông ấy chưa bao giờ liên kết về mặt tư tưởng với bất kỳ bên nào, ít nhất là bây giờ", ông Devapriya nói.

Ông Wickremesinghe đã kêu gọi mở cửa nền kinh tế, nhưng cũng ủng hộ sự can thiệp của nhà nước khi cần thiết.

Umesh Moramudali, giảng viên khoa kinh tế tại Đại học Colombo, nói với Al Jazeera: "Trong những năm 1970 và 1980, ông ấy là một người theo chủ nghĩa tân tự do giống như chú của mình là Junius Richard Jayewardene, nhưng ông ấy cũng đã áp dụng một số biện pháp thực dụng hơn".

Moramudali nói: "Trên thực tế, ông ấy không tư nhân hóa nhiều như Chandrika Bandaranaike Kumaratunga trong nhiệm kỳ Tổng thống vào những năm 1990".

Wickremesinghe được ghi nhận là người đã thiết lập Đặc khu kinh tế đầu tiên của Sri Lanka, nơi thu hút các nhà đầu tư quốc tế, vào cuối những năm 1980 dưới thời Tổng thống Ranasinghe Premadasa.

Quan điểm của ông về các vấn đề chính trị cũng thay đổi theo thời gian. Một mặt, ông phản đối đề xuất thành lập nhà nước liên bang nhưng mặt khác, ông ủng hộ hòa bình với phiến quân Tamil, những người ban đầu tìm kiếm nhiều quyền tự trị hơn ở khu vực phía bắc.

"Để ghi nhận công lao của mình, ông ấy đã đi khắp thế giới và thuyết phục nhiều nhà lãnh đạo thế giới rằng tiến trình hòa bình là xứng đáng. Ông ấy cũng đã triệu tập một hội nghị các nhà tài trợ trong đó các nước cam kết khoảng 4,5 tỷ USD cho Sri Lanka, đây là một số tiền lớn vào đầu những năm 2000", Devapriya nói.

Pubudu Jayagoda, Thư ký giáo dục của Đảng Xã hội Tiền tuyến, tin rằng ông Wickremesinghe không thể giải quyết cuộc khủng hoảng mà ông đổ lỗi cho các chính sách kinh tế tân tự do được thực hiện trong bốn thập kỷ qua.

"Chúng tôi đã mất chủ quyền năng lượng của mình do tư nhân hóa tất cả các doanh nghiệp nhà nước và bán bớt tài sản quốc gia", Jayionary nói với Al Jazeera.

"Tôi không nói về một nền kinh tế hoàn toàn đóng cửa; chúng ta phải xây dựng các mối quan hệ thương mại, quan hệ kinh tế, quan hệ ngoại giao với các nước. Nhưng tôi nghĩ rằng chúng ta phải đảm bảo rằng chúng ta có an ninh quốc gia, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng", ông nói thêm.

Một lời chỉ trích khác đối với ông Wickremesinghe là ông đã không cho phép các nhà lãnh đạo mới phát triển trong UNP. Năm 2019, UNP bị chia rẽ sau khi lãnh đạo cấp cao Sajith Premadasa thành lập một đảng mới vì những khác biệt với ông Wickremesinghe.

"Điều này làm nảy sinh nhận thức rằng Ranil [Wickremeshinghe] thích Gotabaya hơn Sajith. Nếu Sajith trở thành chủ tịch đảng, ông Ranil sẽ phải chơi trò chơi thứ hai", Devapriyanói.

Nhưng động thái này đã bị lung lay khi UNP chịu thất bại nặng nề nhất trong cuộc bầu cử năm 2019.

Wickremesinghe cũng bị buộc tội là một người theo chủ nghĩa tinh hoa - một cáo buộc mà ông ta đã phủ nhận.

Nhưng không giống như Rajapaksas, người đã thống trị nền chính trị của Sri Lanka trong hai thập kỷ qua, ông đã không đưa ra các đề xuất theo chủ nghĩa dân túy hoặc dùng đến những lời khích bác điên cuồng.

"Ranil đã không thể khai thác tình cảm đó. Đó là sự khác biệt lớn nhất mà bạn thấy giữa ông Ranil với chính gia đình và nền tảng mà ông ấy có được", Devapriya nói.

"UNP có một lịch sử chính trị dân tộc chủ nghĩa. Jayewardene, năm 1977, lên nắm quyền đã không hứa hẹn về một nền kinh tế tự do hóa mà là hứa thiết lập một xã hội công bình dựa trên các nguyên tắc của Phật giáo", ông Devapriya nói thêm.

(NGUỒN: AL JAZEERA)

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin