Kế hoạch 'xoay trục' sang châu Á của ông Putin sẽ khó thành công?

Nga đã từng thất bại khi xoay trục sang châu Á

Kế hoạch xoay trục sang châu Á của Tổng thống Nga có vẻ lung lay sau khi Ấn Độ và Trung Quốc có thái độ lạnh nhạt với ông Putin trong các cuộc gặp gần đây trong khi các nước Đông Nam Á thận trọng trong mối quan hệ với Moscow vì sợ các lệnh trừng phạt đến từ phương Tây.

Phát biểu hồi đầu tháng 9 tại Diễn đàn Kinh tế Phương Đông, Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định sẽ tách nền kinh tế nước mình khỏi các quốc gia EU, khối đã áp đặt các biện pháp trừng phạt nặng nề đối với Nga.

Trong khi đó các quốc gia EU cũng đã cố gắng thoát khỏi sự phụ thuộc vào năng lượng của Moscow kể từ nước này tấn công quân sự vào Ukraine vào tháng Hai.

"Vai trò ... của các quốc gia trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương đã tăng lên đáng kể", ông Putin nói tại diễn đàn được tổ chức ở thành phố cảng Vladivostok của Nga, đồng thời cho biết châu Á nắm giữ "những cơ hội mới to lớn cho người dân của chúng tôi".

Chính sách hải quân mới được cập nhật của Nga được công bố ngày 31/8 cũng cho thấy nước này tăng cường sự hiện diện quân sự ở miền Đông, nơi tiếp giáp với châu Á.

Nền kinh tế Nga đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi các lệnh trừng phạt quốc tế được áp đặt vào đầu năm nay, mặc dù chính phủ nước này cho rằng nó sẽ chỉ giảm khoảng 3% trong năm 2022.

Ông Philipp Ivanov, Giám đốc điều hành của Asia Society Australia, cho biết: "Đó vừa là nhu cầu địa chính trị, vừa là mong muốn thực sự định vị Nga như một nguồn cung cấp năng lượng, tài nguyên, thiết bị quốc phòng và trong một số trường hợp là công nghệ hạt nhân cho các nền kinh tế đang phát triển ở châu Á".

Các nhà phân tích cho rằng sự xoay trục mới nhất của ông Putin sẽ không thành công như năm 2012 được gọi là chính sách "Quay về phía Đông" của Moscow.

Joshua Kurlantzick, chuyên gia cấp cao về Đông Nam Á tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho biết: "Tôi cho rằng sẽ có thêm một thất bại nữa, vì Nga không có nhiều thứ để cung cấp cho khu vực châu Á về mặt chiến lược hoặc kinh tế".

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi nói rằng, Moscow cần "tiến tới một con đường hòa bình" sau khi tham dự hội nghị thượng đỉnh khu vực cùng với ông Putin ở Uzbekistan vào tuần trước. Ông Putin đã công khai thừa nhận rằng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có "câu hỏi và lo ngại" về cuộc chiến.

Các nhà bình luận cho rằng Moscow đã tự biến mình trở thành một "đối tác cấp dưới" của Bắc Kinh kể từ khi họ tấn công Ukraina.

Kế hoạch xoay trục sang châu Á của Nga đã đạt được rất ít thành tựu kể từ năm 2012. Thương mại song phương với Nhật Bản đạt đỉnh 33,2 tỷ USD (33,2 tỷ Euro) vào năm 2013 - nhưng giảm xuống chỉ còn 20,8 tỷ USD vào năm 2021.

Thương mại với Hàn Quốc đã tăng lên 27,3 tỷ USD vào năm 2021, nhưng Nga chỉ chiếm hơn 2% tổng kim ngạch thương mại của Hàn Quốc. Và cả hai quốc gia châu Á, vốn có quan hệ mật thiết với phương Tây, đều cam kết tham gia các lệnh trừng phạt của phương Tây, và điều này đã làm suy giảm thương mại của với Nga trong năm nay.

Singapore đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đơn phương của mình đối với Nga vì cuộc chiến ở Ukraina và đây là quốc gia Đông Nam Á duy nhất làm điều này.

Trong đợt xoay trục đầu tiên, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã nâng cấp quan hệ với Nga lên thành "đối tác chiến lược" vào năm 2018, 4 năm sau khi Nga "sáp nhập" Crimea, một phần của Ukraina. Tuy nhiên, thương mại ASEAN-Nga chỉ tăng lên khoảng 20 tỷ USD vào năm 2021 - tăng từ 18,2 tỷ USD vào năm 2012.

Điều đó rất "nhạt" so với thương mại của ASEAN với Trung Quốc (878 tỷ USD) và Hoa Kỳ (441,7 tỷ USD) vào năm 2021. Thương mại của ASEAN với Đài Loan có giá trị gần gấp bốn lần so với Nga.

Châu Á thận trong khi quan hệ với Nga

Hầu hết các nước Đông Nam Á đã cố gắng giữ thái độ trung lập về cuộc chiến Ukraina, ngay cả những quốc gia có quan hệ truyền thống của Nga mặc dù từ năm 1990, Nga là nhà cung cấp thiết bị quân sự chính cho khu vực, theo dữ liệu của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI).

Vào tháng 8, Philippines đã hủy hợp đồng mua 16 máy bay trực thăng quân sự của Nga do chịu sức ép từ Mỹ.

Các nhà nhập khẩu lớn của châu Á đối với hàng hóa quân sự của Nga đã quay lưng trước cuộc chiến Ukraina. Xuất khẩu vũ khí của Nga sang Ấn Độ đã giảm 47% trong giai đoạn 2012-16 và 2017-21, theo một báo cáo gần đây của SIPRI.

Một ngoại lệ trong khu vực là Myanmar, quốc gia đang được cầm quyền bởi giới quân sự. Kể từ khi cuộc đảo chính xảy ra vào tháng 2 năm 2021, Nga là nhà cung cấp vũ khí, viện trợ và năng lượng rẻ tiền cho Myanmar.

"Quân đội Myanmar đã chào đón Nga như một đối tác để tránh sự phụ thuộc quá mức vào Bắc Kinh", Hunter Marston, một nhà nghiên cứu và phân tích tại Đại học Quốc gia Úc ở Canberra ở Canberra .

Nếu một trong hai người là ông Aung Hlaing hoặc ông Putin mất quyền lực, mối quan hệ Myanmar-Nga có thể sẽ phải chịu một thất bại lớn, Marston nói, "vì vậy mối quan hệ này không bền vững vào thời điểm này".

Theo Frederick Kliem, một thành viên nghiên cứu và giảng viên tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Rajaratnam ở Singapore, thì không có thành viên ASEAN "nhìn thấy tương lai kinh tế của họ với Nga" ngoại trừ Myanmar dưới sự lãnh đạo của giới quân sự.

Tuy nhiên, một lĩnh vực mà Nga có thể giành được ủng hộ của một số quốc gia là năng lượng, ông nói thêm. Nhiều nước châu Á đang tranh luận về việc có nên theo đuổi thế hệ năng lượng hạt nhân hay không trong bối cảnh lĩnh vực năng lượng tái tạo đang bùng nổ.

Vào tháng 7, chính phủ của Indonesia cho biết họ đang xem xét một đề nghị của Nga để phát triển một nhà máy điện hạt nhân. Cùng tháng đó, Novawind - một công ty con của Rosatom khổng lồ năng lượng của Nga - đã ký một thỏa thuận với Việt Nam để phát triển một trang trại gió 128MW, một dự án đầu tiên ở nước ngoài.

Nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng của Nga (LNG) ở châu Á đã tăng lên kể từ khi cuộc chiến Ukrainea bắt đầu. Nhập khẩu của Nhật Bản tăng 211% trong tháng 8, so với cùng kỳ năm ngoái. Chính phủ Indonesia, không phải là nhà nhập khẩu khí đốt thường xuyên của Nga, cho biết tuần này họ đang xem xét nhập khẩu để bù đắp chi phí năng lượng tăng vọt.

Nhưng các nhà phân tích nghi ngờ liệu đây có phải là một chiến lược dài hạn đối với Nga vì nhiều nước châu Á chỉ tăng nhập khẩu khí đốt của Nga vì giá thấp do các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Do lạm phát xoắn ốc, lo ngại về sự mất an ninh lương thực và chi phí sinh hoạt cao hơn, chính phủ các nước châu Á lo lắng về chiến tranh Nga-Ukraina, Shada, một nhà phân tích độc lập về quan hệ châu Âu và châu Á.

"Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là chính phủ và người dân trong khu vực có bất kỳ sự tin tưởng nào về lý do thực sự đằng sau sự quan tâm của ông Putin ở châu Á", bà nói thêm.

"Hầu hết các nước châu Á đã học được cách để tránh xa việc được sử dụng như những con tốt của cái gọi là sức mạnh lớn trong bàn cờ địa chính trị và kế hoạch xoay trục của Nga sẽ không thành công".

(Nguồn: DW)