Hóa đơn lãi suất 2.000 tỷ USD đang tấn công các chính phủ

Theo phân tích dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế từ công ty tư vấn nghiên cứu Teal Insights và một công ty tư vấn nghiên cứu của Teal Insights, các chính phủ dự kiến sẽ chi ròng 2.000 tỷ USD để trả lãi cho khoản nợ của họ trong năm nay vì lãi suất cao hơn, tăng hơn 10% so với năm 2022. Theo Teal Insights, đến năm 2027, nó có thể đạt tới 3.000 tỷ USD.

Chi phí lãi vay tăng cao khiến các chính phủ phải đứng trước những lựa chọn khó khăn. Khi việc trả nợ chiếm nhiều chi phí hơn, các chính trị gia phải đối mặt với những quyết định không được lòng dân như tăng thuế, cắt giảm chi tiêu hoặc tiếp tục thâm hụt ngân sách. 

Điều đó xảy ra khi họ phải đối mặt với chi tiêu quân sự cao hơn trong bối cảnh bất ổn địa chính trị leo thang, cũng như chi phí ứng phó với các hiện tượng thời tiết cực đoan và tốn kém cũng như chi phí chăm sóc dân số già đi nhanh chóng.

Ở các nước đang phát triển, sự đánh đổi thậm chí còn rõ ràng hơn - giữa việc trả nợ và thực hiện các khoản thanh toán cần thiết khác, chẳng hạn như trả lương cho công chức hoặc nhập khẩu như lúa mì và nhiên liệu. 

Chi phí lãi vay của các chính phủ chỉ là một phần trong gánh nặng nợ ngày càng tăng của thế giới. Điều đó không bao gồm chi phí hoàn trả trái phiếu sắp đáo hạn hoặc tiền lãi mà người tiêu dùng và công ty phải trả đối với khoản nợ của họ.

Sự gia tăng chi phí nợ đặc biệt rõ rệt ở Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới và là nước có nhiều nợ nhất. Theo Bộ Tài chính, chính phủ liên bang Mỹ đã chi kỷ lục 659 tỷ USD cho các khoản thanh toán lãi ròng trong năm tài chính vừa qua. Theo Bộ Tài chính Mỹ, ở mức 2,45% tổng sản phẩm quốc nội, các khoản thanh toán lãi ròng là tỷ trọng cao nhất trong nền kinh tế nước này kể từ năm 1998.

Lãi ròng đã là một trong những chi phí tốn kém nhất của chính phủ Mỹ, sau chi tiêu cho quân đội và các chương trình phúc lợi như Medicare và An sinh xã hội. Theo thời gian, Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ kỳ vọng rằng lãi ròng có thể trở thành chi phí lớn nhất của chính phủ. Chi phí nợ có thể tăng nhanh hơn nếu lãi suất cao hơn dự kiến.

Ngay cả với gánh nặng nợ ngày càng tăng, nền kinh tế Mỹ vẫn mạnh mẽ. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho biết, chi phí lãi vay lớn hơn cuối cùng có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế khi tiền chảy vào trái phiếu chính phủ Mỹ thay vì các doanh nghiệp tư nhân nâng cao năng suất.

Đảng Cộng hòa cho rằng Washington nên giải quyết thâm hụt bằng cách cắt giảm chi tiêu, trong khi Đảng Dân chủ thà tăng doanh thu, khiến họ không thể đạt được thỏa thuận.

Trong khi Mỹ dự kiến sẽ chiếm 1/3 tổng số lãi nợ chính phủ phải trả trong năm nay, vấn đề chi phí gia tăng đang gây khó khăn cho nhiều quốc gia. Và phần lớn thế giới đang trải qua sự suy thoái kinh tế nhiều hơn Mỹ

Nền kinh tế Trung Quốc đang gặp khó khăn dưới một núi nợ của chính quyền địa phương và các nhà phát triển bất động sản để thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng của đất nước.

Phần lớn khoản vay của chính phủ Trung Quốc được thực hiện bởi chính quyền địa phương và nằm ngoài bảng cân đối kế toán, khiến việc theo dõi trở nên khó khăn. 

Các nhà phân tích ước tính cái gọi là phương tiện tài trợ của chính quyền địa phương, hay LGFV, đã tích lũy khoản nợ hơn 9.000 tỷ USD, tương đương gần một nửa GDP của Trung Quốc.

Vấn đề nợ của Trung Quốc không bắt nguồn từ lãi suất tăng mà từ quy mô và tốc độ xử lý nợ. Theo Rhodium Group, nhiều khoản đầu tư đã hoạt động kém hiệu quả, mang lại lợi nhuận thấp hơn nhiều so với mức lãi suất mà LGFV phải trả cho người cho vay.

Theo truyền thông địa phương, Bắc Kinh đã cam kết xoa dịu tình hình bằng cách cung cấp hỗ trợ cho lĩnh vực bất động sản và giúp chính quyền địa phương hoán đổi khoản nợ LGFV lấy trái phiếu rẻ hơn được chính phủ hỗ trợ. 

Trong khi đó, người tiêu dùng đã giảm chi tiêu khi giá bất động sản sụt giảm, đè nặng lên các thương hiệu phương Tây vốn phụ thuộc vào người tiêu dùng Trung Quốc để bán hàng.

Michael Pettis, giáo sư tài chính tại Trường Quản lý Quang Hoa thuộc Đại học Bắc Kinh, cho biết: "Cuối cùng, bí quyết giải quyết nợ không phải là bí mật gì cả: Đó là một quá trình chính trị nhằm phân bổ các khoản lỗ". "Tin xấu là những người thua cuộc điển hình là những người dễ bị tổn thương nhất về mặt chính trị: Các hộ gia đình".

Ở châu Âu, vẫn còn lo ngại về các quốc gia mắc nợ nhiều như Ý, nhưng mức nợ chung được dự báo sẽ giảm bớt trong những năm tới. Các quy định của Liên minh châu Âu yêu cầu các thành viên hạn chế thâm hụt ngân sách ở mức 3% GDP và tỷ lệ nợ trên GDP ở mức 60% dự kiến sẽ có hiệu lực trong năm tới, ngay cả khi các quốc gia tăng chi tiêu quân sự sau khi Nga xâm chiếm Ukraina. Những quy tắc đó đã bị đình chỉ do đại dịch và khủng hoảng năng lượng.

Các nhà đầu tư ngày càng nhạy cảm với kế hoạch chi tiêu của chính phủ. Đề xuất cắt giảm thuế từ chính quyền Ý và Anh đã thúc đẩy sự biến động của thị trường.

Ở các nước nghèo hơn, các nhà hoạch định chính sách đã phải lựa chọn giữa chi tiêu cho người dân và nhập khẩu hoặc trả nợ quan trọng.

Lesetja Kganyago, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nam Phi, cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào tháng trước rằng đất nước của ông hiện chi trả lãi nợ nhiều hơn chi cho y tế. "Có vẻ như điều đó cũng sẽ sớm xảy ra với giáo dục", ông nói.

Theo phân tích của Teal Insights về dự báo của IMF, khoảng 10 quốc gia trong năm nay dự kiến sẽ chi từ 1/4 doanh thu trở lên để trả lãi cho nợ chính phủ. Đối với hầu hết các thị trường phát triển, tỷ lệ đó là dưới 10%.

Tại Ai Cập, nơi lãi vay dự kiến sẽ lên tới gần 40% doanh thu của chính phủ trong năm nay, chính phủ nước này đã gặp khó khăn trong việc thanh toán nhập khẩu lúa mì và gần đây đã cố gắng trao đổi với Kenya để nhập khẩu trà đen, theo các phương tiện truyền thông.

Chính phủ Pakistan đã cắt giảm chi tiêu cho giáo dục, y tế và phát triển khi chi phí lãi vay bùng nổ. Theo Ngân hàng Thế giới, cuộc khủng hoảng nợ đã đẩy 12,5 triệu người vào cảnh nghèo đói trong năm qua.

Teal Emery, người sáng lập Teal Insights, cho biết ông lo ngại sẽ có nhiều quốc gia buộc phải vỡ nợ khi lãi suất tăng làm cắt giảm nguồn tài trợ. 

Trung Quốc đã rút lại việc cho vay đối với các nước đang phát triển khi nhiều dự án trong số đó gặp khó khăn và Bắc Kinh đang nỗ lực kiềm chế cuộc khủng hoảng nợ của chính mình. Các nhà quản lý tài sản và các nhà đầu tư khác đã rút khỏi các cuộc đặt cược rủi ro vào các nước đang phát triển khi lãi suất trái phiếu siêu an toàn của Mỹ đang vẫy gọi.

Emery nói: "Chúng ta đang gặp phải cuộc khủng hoảng phát triển âm ỉ này. Mỗi USD dùng để trả nợ không phải là một USD sẽ giúp ích cho giáo dục, xây dựng cơ sở hạ tầng nhằm tạo ra tăng trưởng. Bạn thấy tình trạng nghèo đói gia tăng".

(Nguồn: The Wall Street Journal)