Giá gạo tăng vọt, an ninh lương thực toàn cầu ngày càng nghiêm trọng

An ninh lương thực toàn cầu vốn đã bị đe dọa kể từ khi Nga rút khỏi Thỏa thuận Ngũ cốc Biển Đen và hiện tượng thời tiết El Nino làm giảm sản lượng gạo.

Giờ đây, giá gạo đang tăng mạnh, chẳng hạn giá gạo châu Á đã chạm mức cao nhất 15 năm qua, đẩy những người dễ bị ảnh hưởng nhất ở một số nước nghèo nhất đứng trước nhiều nguy cơ.

Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, hồi tháng trước cho biết sẽ cấm một số loại gạo xuất khẩu của nước này, nhằm kiểm soát giá gạo trong nước trước thềm kỳ bầu cử quan trọng.

Động thái này đã làm thiếu hụt khoảng 9,5 triệu tấn gạo mà người dân trên toàn thế giới đang cần, tức gần bằng 1/5 lượng gạo xuất khẩu trên toàn cầu.

Kể cả trước khi có lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ, nhiều nước đã tăng cường mua gạo với dự đoán nguồn cung sẽ trở nên khan hiếm dưới tác động của El Nino, gây ra tình trạng thiếu cung và đẩy giá lên cao.

Điều có thể khiến tình hình này trở nên trầm trọng hơn là khi lệnh cấm của Ấn Độ gây ra hiệu ứng domino, khiến nhiều nước khác cũng đưa ra động thái tương tự.

"Giá gạo toàn cầu đặc biệt đáng lo ngại". "Điều có vẻ rõ ràng là biến động giá lương thực sẽ tiếp tục trong những tháng tới", Qingfeng Zhang, giám đốc cấp cao của Ngân hàng Phát triển Châu Á, cho biết trên CNBC.

Ngoài Ấn Độ, lạm phát lương thực ở châu Á trong năm nay đã tương đối được kiểm soát.

Tuy nhiên, sự kết hợp của nhiều yếu tố đang làm dấy lên lo ngại rằng tình trạng thiếu nguồn cung gạo có thể đánh dấu sự quay trở lại tình trạng giá các mặt hàng thực phẩm khác ở châu Á tăng mạnh.

Một mối đe dọa khác là khi các hiện tượng thời tiết cực đoan tàn phá mùa màng ở các nước khác.

El Nino có thể gây tác động trên toàn cầu. Lượng gạo tiêu thụ ở châu Phi đang tăng đều, và phần lớn các nước ở châu lục này đang phụ thuộc nặng nề vào nguồn gạo nhập khẩu.

Ở đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng giá lương thực 2010-2012, Ngân hàng Phát triển Châu Á ước tính rằng giá lương thực quốc tế tăng 30% trong năm 2011 sẽ khiến giá gạo tăng 10% so với giá lương thực ở Châu Á đang phát triển và làm giảm 0,6% tổng sản phẩm quốc nội, tăng trưởng của một số nước nhập khẩu lương thực trong khu vực.

Nhấn mạnh việc giá lương thực cao hơn làm xói mòn sức mua như thế nào, vào thời điểm đó, ADB đã đề xuất rằng giá lương thực trong nước tăng 10% ở châu Á đang phát triển sẽ đẩy 64,4 triệu người vào tình trạng nghèo đói, dựa trên chuẩn nghèo 1,25 USD một ngày. Điều đó có nghĩa là tỷ lệ nghèo sẽ tăng từ 27% lên 29% trong thời gian đó.

Nguồn cung gạo dự trữ

Chắc chắn là hầu hết các nước châu Á sẽ có thể chống chọi được với cú sốc về nguồn cung gạo.

"Giá chắc chắn đã tăng vọt và điều đó góp phần gây báo động cũng như tạo ra những câu chuyện mang tính giai thoại về việc mọi người hoảng loạn dự trữ". "Nhưng nếu bạn nhìn vào các con số tổng thể về cung và cầu, các nước châu Á đang ở vị thế rất tốt để vượt qua cú sốc về giá và nguồn cung này trên thị trường gạo", Erica Tay, một nhà kinh tế của Maybank phụ trách Thái Lan và Trung Quốc, cho biết.

Bà chỉ ra thực tế rằng một số quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Việt Nam, Myanmar và Campuchia là những nước xuất khẩu ròng. Trung Quốc, thị trường gạo lớn nhất thế giới, chỉ nhập khẩu 1% nhu cầu gạo từ phần lớn Việt Nam và Myanmar, do đó, nước này "rất ít bị ảnh hưởng" bởi bất kỳ sự thiếu hụt nguồn cung nào từ Ấn Độ.

Hơn nữa, giá gạo tăng vọt này đang diễn ra trong bối cảnh giá lương thực thấp hơn trên diện rộng. Giá lương thực nói chung, theo chỉ số giá lương thực của FAO của Liên Hợp Quốc, đã giảm khoảng 23% so với mức cao nhất vào tháng 3 năm ngoái, theo bà Tay.

Nguồn cung gạo ở Trung Quốc đang bị đe dọa sau khi mức cảnh báo lũ lụt được nâng lên ở 3 tỉnh thường chiếm gần 1/4 sản lượng gạo của cả nước. Tuy nhiên, bà Tay chỉ vào kho dự trữ gạo của đất nước, hiện chỉ đáp ứng tối thiểu 8 tháng so với nhu cầu hàng năm.

"Đây là một trong những di sản của COVID", bà Tay nói. "Các quốc gia đang nhận ra rằng dù đó là cú sốc thương mại hay cú sốc nguồn cung nông nghiệp, họ cần phải chuẩn bị để vượt qua những gián đoạn này. Họ thực sự đã học được bài học từ ba năm qua là tích trữ những kho dự trữ khổng lồ".

Trung Quốc cũng đã tăng gấp đôi về an ninh lương thực. Chủ tịch Tập Cận Bình coi nhu cầu nhập khẩu lương thực là một nguy cơ đối với an ninh quốc gia .

Theo bà Tay: "Nhưng tôi nghĩ xa hơn, chúng tôi đang theo dõi các kiểu thời tiết El Niño". "Và khi điều đó xảy ra, như dự đoán vào nửa cuối năm nay, nguồn cung nông nghiệp có thể sẽ bị gián đoạn trên diện rộng".

Bà Tay cho biết mối quan tâm chính là không chỉ nguồn cung gạo bị ảnh hưởng mà sản lượng nông nghiệp nói chung cũng có thể bị ảnh hưởng xấu. Bà nói thêm: "Điều đó có thể dẫn đến nguy cơ lạm phát giá tiêu dùng tăng cao hơn".

Quốc gia "dễ bị tổn thương nhất"

Trong một báo cáo ngày 3/8, Morgan Stanley cho biết dự trữ lương thực toàn cầu tăng cao, đặc biệt là ở châu Á, giúp hạn chế sự biến động trong sản xuất và giảm thiểu tác động kinh tế từ quan điểm của người tiêu dùng.

Do đó, ngân hàng đầu tư có trụ sở tại Mỹ dự kiến sự biến động xung quanh El Niño sẽ biểu hiện đầu tiên thông qua lạm phát, sau đó thông qua cán cân thương mại ròng.

Điều này đặc biệt là do thực phẩm chiếm tỷ trọng lớn, khoảng 30% đến 40% trong rổ chỉ số giá tiêu dùng của hầu hết các nước châu Á mới nổi.

Ngoại trừ Australia, Ấn Độ và Thái Lan, hầu hết các quốc gia ở châu Á-Thái Bình Dương đều là những nhà nhập khẩu lương thực ròng. Singapore và Hồng Kông phụ thuộc vào nhập khẩu 100% nhu cầu tiêu thụ gạo của họ.

Nomura cho biết điều này khiến các nền kinh tế châu Á-Thái Bình Dương "chịu ảnh hưởng cao" trước sự gia tăng giá lương thực trên toàn cầu, mặc dù tác động của nó có thể không thể hiện đầy đủ trong các con số lạm phát cho đến nhiều tháng sau đó.

Sự chậm trễ này có thể là kết quả của các biện pháp của chính phủ, chẳng hạn như kiểm soát giá và trợ cấp, sẽ được sử dụng để làm giảm tác động của giá lương thực tăng cao ở thị trường nội địa. Nhưng điều này có thể cũng sẽ làm trầm trọng thêm áp lực giá lương thực toàn cầu.

Các nhà kinh tế Sonal Varma và Si Ying Toh của Nomura đã viết trong một ghi chú ngày 11/8: "Độ trễ khác nhau giữa các quốc gia, nhưng trung bình, chúng tôi nhận thấy độ trễ 6 tháng giữa lạm phát giá lương thực toàn cầu và lạm phát lương thực CPI ở châu Á". rằng những độ trễ này có thể dao động từ ba tháng ở Indonesia đến chín tháng đối với Hàn Quốc.

Điều này có nghĩa là bất kỳ sự tăng đột biến nào về giá thực phẩm sẽ chỉ dẫn đến lạm phát thực phẩm vào cuối năm nay hoặc đầu năm 2024.

Nomura xác định Philippines là quốc gia "dễ bị tổn thương nhất" khi giá lương thực tăng cao, do lương thực chiếm tỷ trọng cao trong rổ lạm phát giá tiêu dùng ở mức 34,8%, riêng gạo chiếm 8,9%.

Paul Hughes, nhà kinh tế nông nghiệp và giám đốc nghiên cứu của S&P Global, cho biết các hộ gia đình có thu nhập thấp chắc chắn sẽ là những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất, dù họ ở các nước phát triển hay đang phát triển.

"Những hộ gia đình này có xu hướng chi phần lớn thu nhập của họ cho thực phẩm. Khi giá tăng, họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc cắt giảm chi tiêu ở những nơi khác nếu có thể", ông Hughes cho biết trong một email.

Ảnh hưởng đến cây trồng

Những người theo dõi thị trường đang chú ý đến một số loại thực phẩm.

Điều kiện khô hạn mà El Niño dự kiến sẽ mang đến phần lớn châu Á vào cuối năm nay sẽ ảnh hưởng đến vụ lúa. 

Hiện tại, Thái Lan, nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới đang khuyến khích nông dân trồng ít lúa hơn nhằm tiết kiệm nước.

Theo Hughes của S&P Global, điều kiện khô hạn tương tự cũng sẽ ảnh hưởng đến việc sản xuất dầu cọ ở Malaysia và Indonesia, thành phần chính cho dầu ăn, cũng như lúa mì và lúa mạch của Úc.

Zhang của ADB cho biết "mối quan hệ năng động" giữa giá lúa mì và gạo cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải theo dõi chặt chẽ giá lúa mì. Ông cũng xác định giá ngô và phân bón.

"Giá lúa mì tăng ở các nước [như Pakistan và Uzbekistan] khuyến khích người tiêu dùng chuyển sang sử dụng gạo, gây áp lực lên giá gạo trong nước", ông nói.

Nhấn mạnh tác động của thời tiết bất lợi đến giá rau, Ấn Độ đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng cà chua khi giá tăng vọt hơn 300% sau lũ lụt ở các bang sản xuất cà chua lớn như Andhra Pradesh, Maharashtra, Karnataka.

Bà Tay của Maybank cho biết: "Về lâu dài, tôi nghĩ chúng ta cần chấp nhận rằng sự gián đoạn liên quan đến khí hậu sẽ ngày càng thường xuyên hơn".

Bà nói thêm: "Và trên thực tế, các nhà khoa học đã tung ra nhiều giống lúa có khả năng chống chịu khí hậu hơn, đồng thời cố gắng khuyến khích nông dân áp dụng các phương pháp canh tác thích ứng với khí hậu hơn".

"Vì vậy, tôi nghĩ rằng khi việc áp dụng bắt đầu, điều này sẽ mang lại khả năng dự đoán nào đó đối với nguồn cung nông nghiệp cũng như sinh kế của nông dân".

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin