Di cư ngược ở Ấn Độ: Lao động ồ ạt 'bỏ phố về quê'

Khoảng cách với Trung Quốc

Số lượng nông dân ở Ấn Độ đã tăng lên khoảng 60 triệu người trong 4 năm qua, sự thay đổi được thúc đẩy một phần nhờ chương trình phúc lợi lương thực nuôi sống hàng trăm triệu người. 

Vào năm ngoái, khi phần lớn đất nước này vượt qua đại dịch, các trang trại của Ấn Độ đã bổ sung thêm 13 triệu lao động và Thủ tướng Narendra Modi cho biết chương trình lương thực sẽ duy trì trong 5 năm nữa.

Trong khi đó, việc làm trong ngành sản xuất trên toàn quốc vẫn không thay đổi và các nhà máy cho biết họ đang gặp khó khăn trong việc tuyển dụng.

Santosh Mehrotra, nhà kinh tế phát triển và giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Bath, phân tích dữ liệu việc làm của chính phủ cho thấy lực lượng lao động nông nghiệp đang tăng lên kể từ năm 2019, cho biết: "Đây là một thảm họa, hàng triệu người quay trở lại làm nông nghiệp. Sự thay đổi cơ cấu đang diễn ra trong nền kinh tế của Ấn Độ". 

Điều này trái ngược với con đường mà nhiều nhà kinh tế mong đợi Ấn Độ sẽ đi, với tốc độ tăng trưởng GDP vượt xa các nền kinh tế lớn khác. Đất nước 1,4 tỷ dân đã vượt qua Trung Quốc vào năm ngoái để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới, có thu nhập bình quân đầu người khoảng 2.400 USD. 

Thay vì chứng kiến hàng triệu người di chuyển tới các nhà máy và nâng cao mức sống như Trung Quốc, Ấn Độ dường như đang phi công nghiệp hóa quá sớm.

Điều đó khiến quốc gia Nam Á này có nguy cơ bỏ lỡ những lợi ích từ lực lượng lao động khổng lồ, trong khi phần lớn dân số nước này phải vật lộn với tình trạng thất nghiệp hoặc thiếu việc làm thường xuyên. Điều đó cũng có nghĩa là thế giới có thể không thể tin tưởng vào Ấn Độ sẽ trở thành động cơ tăng trưởng kinh tế toàn cầu mạnh mẽ như Trung Quốc. 

Ông Modi từ lâu đã hứa sẽ tạo ra hàng chục triệu việc làm. Tuy nhiên, một số người đổ lỗi cho các chính sách kinh tế đặc trưng của ông, bao gồm các biện pháp được ban hành trong nhiệm kỳ đầu tiên nhằm chống trốn thuế, thay vào đó đã tạo ra những trở ngại cho tăng trưởng việc làm.

Các nhà kinh tế và chủ nhà máy cũng nói rằng đối với một số công nhân, chương trình thực phẩm, mà chính phủ coi là một trong những chương trình phúc lợi lớn nhất thế giới, đang giúp nghiêng cán cân theo hướng có lợi cho việc ở lại nông thôn.

Nông nghiệp hay công nghiệp?

Tại một trung tâm công nghiệp với khoảng 1.000 nhà máy ở thành phố Indore miền Trung Ấn Độ, Devendra Jain - giám đốc điều hành của linh kiện ô tô Porwal cho biết, ông từng có cả ngàn thợ hàn, thợ phun sơn và những công nhân lành nghề khác trước đại dịch. 

Hiện công ty đang gặp khó khăn trong việc hoàn thành các đơn đặt hàng cho ngành công nghiệp xe tải và đường sắt. Các nhà cung cấp của ông cũng đang phải đối mặt với những vấn đề tương tự. "Hầu như không có đủ công nhân. Việc sản xuất hết công suất sẽ là một thách thức lớn", ông nói và cho rằng sự thiếu hụt này là do những phúc lợi mà người lao động nhận được ở quê nhà khi làm nông.  

Mahesh Khatri, một doanh nhân ở bang Haryana phía Bắc, gần thủ đô Ấn Độ, đang phải vật lộn để hoàn thành các đơn đặt hàng cung cấp 10.000 hộp các tông và băng dính mỗi tháng chỉ với 38 công nhân, từ lực lượng lao động trước đó là cả trăm người. 

Khatri nói: "Họ thích nghèo ở làng quê hơn là nghèo ở thành phố". Việc làm ở các thành phố lớn của Ấn Độ đã giảm gần 9 triệu trong cùng kỳ.

Sự gia tăng việc làm ở nông thôn diễn ra bất chấp động thái của Thủ tướng Modi, đưa ra nhiều chính sách để khuyến khích các công ty lĩnh vực điện tử và dược phẩm thành lập cơ sở ở Ấn Độ, khi các công ty tìm cách dịch chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc. 

Theo Ngân hàng Thế giới, đóng góp của ngành sản xuất vào GDP của Ấn Độ đã giảm từ khoảng 17% hai thập kỷ trước xuống còn 13% vào năm 2022. Ấn Độ chỉ tạo thêm được 5 triệu việc làm trong lĩnh vực sản xuất ngay trước khi ông Modi đắc cử, nâng tổng số việc làm hiện nay lên 65 triệu.

Theo Ngân hàng Trung ương Ấn Độ, do hoạt động sản xuất đình trệ nên nền kinh tế Ấn Độ sẽ chỉ tăng trưởng khoảng 7% trong năm tài chính hiện tại kết thúc vào tháng 3, được thúc đẩy bởi các lĩnh vực bao gồm công nghệ thông tin và dịch vụ tài chính. 

Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng nỗ lực đầu tư cơ sở hạ tầng của chính phủ sẽ thúc đẩy việc làm trong lĩnh vực xây dựng, vốn là nguồn tăng trưởng việc làm chính vào đầu những năm 2000. Những công việc này có thể phát triển hơn nữa nếu chính phủ tiếp tục chi hàng chục tỷ USD để bổ sung cơ sở hạ tầng thiết yếu mới.

Di cư ngược có thể tăng tốc trong mấy năm tới, một phần bởi người lao động không thể đáp ứng được mức giá đắt đỏ của nhà cửa ở thành phố và khó tiếp cận với hệ thống chăm sóc y tế thành thị do không có hộ khẩu. 

Công nhân tại các nhà máy quy mô nhỏ ở những bang nghèo hơn cho biết họ kiếm được khoảng 10.000 đến 12.000 rupee mỗi tháng, tương đương khoảng 150 USD. Ở các làng, một số người đang báo cáo thu nhập tương tự nhờ sự kết hợp giữa làm nông nghiệp, một số công việc tư nhân và thu nhập từ chương trình việc làm do nhà nước điều hành bắt đầu dưới thời chính phủ trước đó.

Deepak Porwal, người đã trở về ngôi làng của mình ở bang Madhya Pradesh, miền trung Ấn Độ trong thời gian phong tỏa vào năm 2020, cho biết anh đã nhiều lần cố gắng làm việc ở thành phố nhưng mức sống đắt đỏ vẫn không đủ để chăm lo cho gia đình.

Hiện anh tập trung vào việc trồng đậu nành trên mảnh đất của gia đình và làm thêm thu nhập từ các công việc bán thời gian ở địa phương cũng kiếm được tổng cộng khoảng 12.000 rupee mỗi tháng.

"Rất nhiều nhà máy và công ty vẫn đóng cửa. Những nơi mở cửa trở lại thì chỉ trả mức lương bằng phân nửa so với 3 năm trước", anh nói. 

Cần câu hay con cá?

Chương trình thực phẩm giúp các gia đình tiết kiệm hóa đơn thực phẩm, nhưng nó cũng tăng thu nhập ở nông thôn theo một cách khác.

Himanshu, phó giáo sư kinh tế tại Đại học Jawaharlal Nehru ở New Delhi, cho rằng động thái trên được cho là sẽ làm giảm bớt phần nào gánh nặng cho những người nghèo tại Ấn Độ, nhưng lại báo hiệu những diễn biến khó lường tới thị trường lương thực toàn cầu, khi Ấn Độ là nhà xuất khẩu nhiều nông sản quan trọng như gạo, lúa mì, đường hay hành… thuộc top đầu thế giới.

Theo công ty nghiên cứu Morning Consult, bất chấp sự lo lắng của hàng triệu người Ấn Độ về vấn đề việc làm, ông Modi vẫn cực kỳ nổi tiếng với tỷ lệ tán thành của công chúng là 77%. Các nhà phân tích chính trị ghi nhận khả năng kết nối của ông với những người Ấn Độ hàng ngày, nhiều người trong số họ ủng hộ tầm nhìn của ông về một nhà nước hùng mạnh với đa số người theo đạo Hindu. 

Ông Modi và đảng cầm quyền của ông gần đây đã thể hiện mạnh mẽ trong một loạt cuộc bầu cử khu vực và được nhiều người dự đoán sẽ tái đắc cử nhiệm kỳ thứ ba trong cuộc bầu cử sắp tới.

Tuy nhiên, Suyash Rai, một thành viên và phó giám đốc của Carnegie Ấn Độ, New Delhi, cho biết sự yếu kém tiếp tục trên thị trường việc làm của Ấn Độ - đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế đang hoạt động tốt, có thể làm suy yếu sự ủng hộ của ông Modi theo thời gian và dẫn đến sự bất mãn ngày càng tăng. 

Trong những năm gần đây, Ấn Độ đã chứng kiến những cuộc biểu tình lớn phản đối việc làm của chính phủ, những việc làm ngày càng được săn đón nhiều hơn trong bối cảnh việc làm tư nhân tăng trưởng chậm. 

Hồi năm 2021, hàng nghìn nông dân tập trung ở ngoại ô New Delhi, sinh hoạt trong các lán trại dựng tạm và đe dọa sẽ tiến vào nội đô nếu quy định mới về nông nghiệp không được bãi bỏ.

Sinh kế của hơn 60% trong tổng số 1,3 tỷ dân của Ấn Độ vẫn phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp. Nợ nần, phá sản những năm qua khiến tỷ lệ nông dân Ấn Độ tự sát luôn ở mức cao. 

Chính phủ nói rằng, quy định mới sẽ cởi trói cho nông dân và đầu tư tư nhân, đem lại tăng trưởng. Tuy nhiên, nông dân hoài nghi và lo sợ rằng việc dỡ bỏ trợ cấp, bảo hộ của nhà nước  sẽ khiến họ trở thành nạn nhân của các tập đoàn, công ty tham lam, chỉ biết đến lợi nhuận.

Các cuộc biểu tình bạo lực nổ ra ở hai bang vào năm 2022 sau khi hơn 10 triệu người nộp đơn xin việc cho 35.000 việc làm trong hệ thống đường sắt quốc gia, mà một tờ báo Ấn Độ cho rằng có thể là "cuộc bạo loạn thất nghiệp quy mô lớn đầu tiên" của đất nước.

Vào tháng 12, một cuộc biểu tình bất ngờ tại quốc hội Ấn Độ dường như xuất phát một phần từ sự thất vọng vì tình trạng thiếu việc làm. 

Rai nói: "Khi bạn đã nếm trải sự tiến bộ, bạn sẽ muốn nhiều hơn nữa. Nếu không có sự tăng trưởng hoặc cải thiện không đầy đủ, đó là điều có thể tạo ra biến động chính trị". 

(Nguồn: WSJ)