Từng không thể ngăn cản, Alibaba giờ đang chùn bước

Bị "vượt mặt" về giá trị thị trường

Gã khổng lồ thương mại điện tử từng là động lực chính cho nền kinh tế tiêu dùng đang phát triển của Trung Quốc khi đi tiên phong trong lĩnh vực mua sắm trực tuyến tại nước này. Qua nhiều năm, nó cũng mở rộng sang lĩnh vực điện toán đám mây, siêu thị vật lý và giải trí kỹ thuật số.

Giờ đây, sức ảnh hưởng của nó đối với bán lẻ trực tuyến đang yếu đi. Trong những tháng gần đây, công ty mất đi một giám đốc điều hành lâu năm, trong khi kế hoạch tái cơ cấu nhằm vực dậy Alibaba nhanh chóng gặp trở ngại. Điều đó xảy ra sau khi Alibaba và Jack Ma, người đồng sáng lập của nó, bị chỉ trích bởi cuộc đàn áp quy định sâu rộng của Bắc Kinh bắt đầu từ ba năm trước.

Từ đợt tăng giá bùng nổ sau đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng năm 2014, cổ phiếu của Alibaba đã mất phần lớn lợi nhuận và hiện giao dịch gần mức giá IPO. Tuần trước, Alibaba đã trượt khỏi vị trí vốn hóa thị trường lâu đời của mình với tư cách là công ty bán lẻ trực tuyến có giá trị nhất Trung Quốc, mất danh hiệu vào tay Tập đoàn PDD, điều hành các nền tảng thương mại điện tử Temu và Pinduoduo.

Cổ phiếu PDD tăng vọt và nâng giá trị thị trường lên 193 tỷ USD. Trong khi đó, vốn hóa của Alibaba giảm xuống dưới 190 tỷ USD. Đây là lần đầu tiên PDD vượt qua kình địch Alibaba, theo nhà cung cấp dữ liệu Refinitiv Eikon.

Vey-Sern Ling, cố vấn cổ phần cấp cao tại Union Bancaire Privée, cho biết: "Trước năm 2020, Trung Quốc là thị trường mà các nhà đầu tư toàn cầu không thể bỏ qua và Alibaba là cổ phiếu đầu tiên phải mua để tiếp cận Trung Quốc. Điều đó không còn đúng nữa", Ling nói.

Nhiều tai ương của Alibaba ập đến, chẳng hạn như việc Trung Quốc tạm dừng IPO của công ty liên kết công nghệ tài chính Ant Group vào năm 2020, có liên quan đến nỗ lực của chính phủ nhằm kiềm chế lĩnh vực công nghệ và các nhà lãnh đạo nổi tiếng của lĩnh vực này. 

Công ty đã không theo kịp những người tiêu dùng Trung Quốc hay thay đổi, những người bắt đầu chuyển việc mua hàng sang các nền tảng truyền thông xã hội và hạn chế chi tiêu khi nền kinh tế suy yếu trong ba năm qua.

Alibaba đang cố gắng đáp trả bằng cách tăng cường sáng tạo nội dung và phát trực tiếp, đồng thời cung cấp nhiều mặt hàng rẻ tiền hơn để chống lại các đối thủ cạnh tranh. Công ty chia thành sáu đơn vị kinh doanh để tăng tính linh hoạt trong việc ra quyết định. 

Tuy nhiên, Alibaba vẫn phải đối mặt với nhiều trở ngại. Các đối thủ mới nổi của nước này rất nhanh nhẹn và quyết liệt, trong khi nền kinh tế yếu kém của Trung Quốc có vẻ sẽ tiếp tục tồn tại.

Sự nhầm lẫn về chiến lược

Được thành lập vào năm 1999 bởi Jack Ma, Alibaba đã đạt được thành công nhờ tung ra một cổng bán lẻ trực tuyến kết nối người mua và nhà bán lẻ. Trong những năm qua, nó đã trở thành một gã khổng lồ về công nghệ, đầu tư vào các công ty khởi nghiệp cung cấp thực phẩm và chia sẻ chuyến đi cũng như các nền tảng video ngắn. Các chi nhánh của nó bắt đầu làm phim và phim ảnh, cung cấp các sản phẩm và khoản vay quản lý tài sản.

Vào cuối năm 2020, ngay khi Alibaba dường như sắp đạt được thành công lớn nhất của mình khi Ant được niêm yết công khai trị giá hơn 34 tỷ USD, mọi thứ bỗng trở nên tồi tệ. Quy mô khổng lồ của Alibaba đã đặt nó vào tầm ngắm của các cơ quan quản lý Trung Quốc, những người bắt đầu ngăn chặn sự mở rộng tự do trong lĩnh vực internet của đất nước.

Chỉ trong vài ngày, Bắc Kinh đã hủy bỏ đợt chào bán cổ phiếu của Ant. Vào năm 2021, chính quyền đã phạt Alibaba 2,8 tỷ USD vì cáo buộc công ty này lạm dụng vị thế thị trường của mình để giữ lợi thế trên thị trường thương mại điện tử Trung Quốc. Alibaba cho biết sau đó họ đã chấp nhận hình phạt và hứa sẽ tăng cường hệ thống tuân thủ của mình.

Sau khi Alibaba công bố kế hoạch tái cơ cấu vào tháng 3, những tháng đầy biến động tiếp theo sau đó. Đầu tiên, Daniel Zhang, người kế nhiệm Ma, từ chức CEO và chủ tịch vào tháng 6, trao lại quyền điều hành cho hai đồng minh thân cận nhất của Ma. Sau đó, ông đã từ chức người đứng đầu bộ phận đám mây của Alibaba vào tháng 9 trước sự hoang mang của các nhân viên.

"Bối rối, không chắc chắn, lo lắng", một giám đốc điều hành cấp trung trong bộ phận đám mây của Alibaba cho biết, mô tả cảm giác của một số nhân viên.

Tăng trưởng doanh thu tại đơn vị đám mây - đơn vị lớn thứ hai sau bộ phận mua sắm nội địa đã chậm lại do nền kinh tế trì trệ đè nặng lên nhu cầu. Alibaba đã từ bỏ kế hoạch tách đơn vị này sau khi bị ảnh hưởng bởi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ hạn chế quyền truy cập vào các chip hiệu suất cao nhất.

Alibaba cũng tạm dừng kế hoạch niêm yết đơn vị siêu thị của mình do điều kiện thị trường yếu.

Trong 3 quý tính đến tháng 9, Alibaba đã cắt giảm hơn 20.000 việc làm. Nhân viên cho biết, một số đơn vị kinh doanh đã áp đặt các biện pháp đánh giá hiệu suất chặt chẽ hơn và thúc đẩy nhân viên tập trung vào hiệu quả và lợi nhuận.

Nỗi lo mua sắm trực tuyến

Hoạt động kinh doanh chính của Alibaba là bán lẻ trực tuyến vẫn chịu áp lực. Theo nhà nghiên cứu thị trường Insider Intelligence, thị phần của Alibaba trong lĩnh vực thương mại điện tử bán lẻ của Trung Quốc đã giảm xuống còn khoảng 40%, giảm từ mức trên 80% khi công ty này IPO vào năm 2014.

Ngay cả khi vẫn là công ty dẫn đầu thị trường ở Trung Quốc, họ vẫn phải vật lộn để theo kịp thói quen tiêu dùng đang thay đổi của Trung Quốc. 

Người tiêu dùng thích mua hàng trong khi lướt mạng xã hội, điều này cho phép PDD có trụ sở tại Thượng Hải thu hút người tiêu dùng bằng sự kết hợp giữa hàng hóa giá rẻ và giải trí. 

Phần lớn tăng trưởng thương mại điện tử của Trung Quốc cũng chuyển sang các thành phố nhỏ hơn ở Trung Quốc, nơi các sản phẩm giảm giá của PDD có vị trí tốt hơn để thâm nhập.  Trong quý 3, PDD đã tăng gần gấp đôi doanh thu, vượt xa mức tăng trưởng 9% của Alibaba.

Charlie Chai, nhà phân tích tại 86Research, cho biết giá thấp, trải nghiệm thân thiện với người dùng và dịch vụ khách hàng tốt là chìa khóa để thu hút người mua hàng, nhưng Alibaba đã đi theo hướng ngược lại trong những năm qua. 

Alibaba đã có thời điểm tập trung vào việc bổ sung hàng hóa có thương hiệu vào thị trường Trung Quốc, trong khi giao diện ứng dụng và chính sách giảm giá ngày càng phức tạp.

Ở nước ngoài, Alibaba tung ra dịch vụ có tên AliExpress Choice để cạnh tranh với các trang mua sắm Temu và Shein. Choice cho phép các nhà cung cấp vận chuyển hàng hóa của họ đến Alibaba, để lại nền tảng này xử lý các dịch vụ hậu cần và khách hàng.

Nhân viên Alibaba là những người cảm thấy rõ nhất. Vào cuối tháng 11, sau khi báo cáo thu nhập của PDD được công bố, các nhân viên của Alibaba đã ngạc nhiên trước sự tăng trưởng của đối thủ cạnh tranh trên một diễn đàn nội bộ.

Trong bài viết đăng trên diễn đàn nội bộ của công ty, một người đề cập đến việc PDD đang tiến sát nút Alibaba và khiến Jack Ma phải cân nhắc.

"Xin hãy cho chúng tôi những bình luận và gợi ý có tính xây dựng, đặc biệt là những ý tưởng tiến bộ. Tôi tin rằng mọi người ở Alibaba đều đang dõi theo và lắng nghe", nhân viên này viết.

Người đồng sáng lập Jack Ma, người thường giữ thái độ kín đáo kể từ cuộc đàn áp, đã quay lại để trả lời những tin nhắn như vậy. 

"Kỷ nguyên của thương mại điện tử trí tuệ nhân tạo mới chỉ bắt đầu. Nó là cơ hội và cũng là thách thức cho tất cả. Tôi tin chắc Alibaba sẽ thay đổi. Mọi người đã rất tuyệt vời nhưng những ai có thể cải cách vì ngày mai và sẵn sàng hy sinh, trả bất kỳ giá nào để được tôn trọng. Hãy trở về với sứ mệnh và tầm nhìn của chúng ta, hỡi người Alibaba, hãy tiến lên", nhà sáng lập Alibaba viết.

 (Nguồn: WSJ/CNN)