Trung Quốc 'toan tính' gì khi tăng mạnh ngân sách dành cho ngoại giao?

Ông Tần Cương, ngoại trưởng mới của Bắc Kinh, hôm thứ Ba (7/3) tuyên bố rằng: "Ngoại giao của Trung Quốc đã nhấn 'nút tăng tốc'" với lý do đất nước đang phục hồi sau đại dịch và nối lại các hoạt động giao lưu quốc tế.

Sự tiếp cận đó sẽ được thúc đẩy bằng việc tăng 12,2% trong ngân sách của chính phủ Trung Quốc dành cho chi tiêu ngoại giao trong năm nay. Đó là một bước nhảy vọt so với thời kỳ "không có Covid" khi biên giới của Trung Quốc gần như đóng cửa: Năm 2020, Trung Quốc cắt giảm ngân sách ngoại giao 11,8%, trước khi tăng nhẹ 2,4% vào năm 2022.

Ngân sách năm nay, được chốt ở mức 54,84 tỷ nhân dân tệ (khoảng 8 tỷ USD), vẫn thấp hơn mức đỉnh trước đại dịch, nhưng các chuyên gia cho rằng nó đánh dấu sự gia tăng đáng kể để Trung Quốc nối lại và mở rộng quan hệ ngoại giao với thế giới. Để so sánh, ở Hoa Kỳ, ngân sách được yêu cầu cho "các vấn đề quốc tế" năm 2023 được liệt kê trên trang web của Bộ Ngoại giao là 67 tỷ USD.

Và số tiền này sẽ không chỉ được sử dụng để tài trợ cho các chuyến đi ngoại giao. Theo Bộ Tài chính Trung Quốc, thuật ngữ chung "chi tiêu ngoại giao" bao gồm nhiều lĩnh vực, từ ngân sách cho Bộ Ngoại giao, các đại sứ quán và lãnh sự quán Trung Quốc, đến sự tham gia của Trung Quốc vào các tổ chức quốc tế, viện trợ nước ngoài và tuyên truyền đối ngoại.

Alfred Wu, phó Giáo sư tại Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu (Đại học Quốc gia Singapore), lưu ý rằng Trung Quốc có thể sẽ tăng chi tiêu cho các nỗ lực tuyên truyền nhắm vào người nước ngoài để phục vụ lợi ích ngoại giao của Bắc Kinh – bao gồm cả thông qua các ứng dụng truyền thông xã hội của Trung Quốc.

"Ví dụ, họ cố gắng mở rộng ảnh hưởng ở các quốc gia khác nhau, chẳng hạn như Singapore và Malaysia, thông qua WeChat, nhắm mục tiêu đến những người nói tiếng Trung Quốc", Wu nói.

Các chuyên gia cũng đặt câu hỏi liệu một phần của sự gia tăng có phải do căng thẳng nợ nần và các vấn đề trả nợ mà các quốc gia phải đối mặt dưới sáng kiến phát triển ở nước ngoài của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, được gọi là Vành đai và Con đường hay không.

Yun Sun, giám đốc Chương trình Trung Quốc tại tổ chức tư vấn Trung tâm Stimson có trụ sở tại Washington, cho biết: "Việc trả lãi và gốc bị đình chỉ, nó tạo ra một lỗ hổng lớn".

Ông Sun cho biết năm nay đánh dấu kỷ niệm 10 năm "Vành đai và Con đường", và các nhà lãnh đạo Trung Quốc có thể sẽ đi khắp thế giới để nói về những thành công của nó. Bà nói: "Điều đó thường có nghĩa là nhiều chi tiêu ngoại giao hơn cho gói viện trợ và quà tặng".

Trung Quốc chuẩn bị tổ chức "Diễn đàn hợp tác quốc tế Vành đai và Con đường" lần thứ ba trong năm nay, sau một thời gian dài bị trì hoãn do đại dịch. Nó cũng sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh trực tiếp đầu tiên giữa ông Tập và các nhà lãnh đạo từ năm quốc gia Trung Á.

"Trung Quốc mong muốn bắt kịp và làm nhiều hơn để bù đắp thời gian và cơ hội đã mất", bà Sun nói.

Và Trung Quốc còn rất nhiều việc phải làm, ít nhất là về mặt ổn định quan hệ với các nước phát triển.

Các cuộc khảo sát toàn cầu của Trung tâm Nghiên cứu Pew đã chỉ ra rằng, dư luận đối với Trung Quốc ở các nền kinh tế tiên tiến đã trở nên "tiêu cực hơn nhiều" kể từ năm 2017, do lo ngại về hồ sơ nhân quyền và hoạt động xây dựng quân sự của Bắc Kinh ở Biển Đông, với sự sụt giảm đáng kể nhất giữa 2019 và 2020.

Theo một cuộc khảo sát của Pew được công bố vào năm ngoái, kể từ sau đại dịch, tâm lý về Trung Quốc trở nên tiêu cực hơn nữa, một phần là do nhiều quốc gia cho rằng Trung Quốc đã xử lý sai đợt bùng phát Covid ban đầu ở Vũ Hán.

Trung Quốc lần đầu chỉ trích trực tiếp Mỹ

Một sự thay đổi đáng chú ý trong các nỗ lực ngoại giao của Trung Quốc là cách tiếp cận mạnh mẽ hơn trong việc công khai chỉ trích Mỹ – từ chính giới lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc.

Trong những nhận xét trực tiếp bất thường hôm thứ Hai, ông Tập Cận Bình đã cáo buộc Hoa Kỳ dẫn đầu một chiến dịch đàn áp Trung Quốc và gây ra những bất ổn nghiêm trọng trong nước.

"Các nước phương Tây do Hoa Kỳ lãnh đạo đã ngăn chặn và đàn áp chúng ta một cách toàn diện, điều này đã mang đến những thách thức nghiêm trọng chưa từng có đối với sự phát triển của chúng ta", ông Tập nói với một nhóm cố vấn chính phủ đại diện cho các doanh nghiệp tư nhân bên lề cuộc họp lập pháp thường niên ở Bắc Kinh.

Nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc thường tránh công kích trực tiếp Hoa Kỳ trước công chúng ngay cả khi quan hệ song phương đang xấu đi nghiêm trọng. Ông thường chỉ đề cập đến "các nước phương Tây" hoặc "một số quốc gia phát triển" khi đưa ra những bình luận chỉ trích về Washington.

Lời chỉ trích thẳng thừng của Tập Cận Bình đối với chính sách của Hoa Kỳ đã được lặp lại hôm thứ Ba bởi Ngoại trưởng Tần Cương, người đã nói rằng sự cạnh tranh của Hoa Kỳ với Trung Quốc trên thực tế là "ngăn chặn và đàn áp" và "trò chơi sinh tử có tổng bằng không".

Ông Tần cảnh báo: "Nếu Hoa Kỳ không đạp phanh mà tiếp tục tăng tốc trên con đường sai lầm, thì không có lan can bảo vệ nào có thể ngăn chặn sự trật bánh, và chắc chắn sẽ có xung đột và đối đầu".

Các nhà quan sát lâu năm về chính trị Trung Quốc cho biết những lời lẽ sắt bén đó gióng lên hồi chuông cảnh báo về mối quan hệ Mỹ-Trung vốn đã căng thẳng, sẽ trở nên căng thẳng hơn.

Bill Bishop, tác giả của bản tin Sinocism, viết: "Có vẻ như phía (Trung Quốc) đã quyết định tăng cường phản ứng mạnh mẽ hơn nhiều đối với những gì họ coi là những cáo buộc và hành động không công bằng của Hoa Kỳ".

Giờ đây, khi ông Tập – nhà lãnh đạo quyền lực nhất của Trung Quốc trong nhiều thập kỷ – đã trực tiếp công kích Hoa Kỳ, toàn bộ bộ máy chính thức và tuyên truyền của Trung Quốc được cho là sẽ lưu ý và tuân thủ nghiêm ngặt.

Không có khả năng Washington "hạ nhiệt" do sự đồng thuận trong việc cứng rắn với Trung Quốc. Theo một cuộc thăm dò của Gallup được công bố hôm thứ Ba, chỉ có 15% người Mỹ có thiện cảm với Trung Quốc vào năm 2023, giảm 5% so với năm ngoái và giảm 38% kể từ năm 2018. Cứ 10 người Mỹ trưởng thành thì có hơn 8 người có quan điểm tiêu cực về Trung Quốc, cuộc thăm dò cho biết.

"Quan hệ Mỹ-Trung sẽ trở nên tồi tệ nhanh hơn", Bishop viết. "Tôi e rằng chúng ta đang bước vào một giai đoạn nguy hiểm hơn nhiều trong quan hệ Mỹ-Trung."

Tiếp tục chính sách ngoại giao "chiến lang"?

Kể từ cuối năm ngoái, một số nhà quan sát đã ghi nhận giọng điệu mềm mỏng hơn của Bắc Kinh trong các vấn đề đối ngoại khi nước này tăng cường ngoại giao với các chính phủ phương Tây, sau loạt cuộc gặp của ông Tập với các nhà lãnh đạo phương Tây tại hội nghị thượng đỉnh G20 ở Indonesia.

Việc giáng chức người phát ngôn Bộ Ngoại giao hiếu chiến Triệu Lập Kiên và việc thăng chức cho ông Tần Cương – một cựu đại sứ được cho là có tính toán tại Mỹ – làm Bộ trưởng ngoại giao được một số người coi là tín hiệu cho thấy Trung Quốc đang rời xa chính sách ngoại giao "chiến lang", phong cách hiếu chiến được áp dụng bởi Đặc phái viên của Bắc Kinh trong những năm gần đây.

Khi được hỏi về sự thay đổi được nhận thức hôm thứ Ba, ông Tần đã chỉ trích chính sách ngoại giao "chiến lang" là một "cái bẫy tường thuật".

Ông Tần nói: "Những người đặt ra thuật ngữ và đặt bẫy hoặc biết rất ít về Trung Quốc và chính sách ngoại giao của nước này, hoặc có một chương trình nghị sự che giấu bất chấp sự thật. "Trong chính sách ngoại giao của Trung Quốc, không thiếu thiện chí và lòng tốt. Nhưng nếu đối mặt với chó rừng hoặc chó sói, các nhà ngoại giao Trung Quốc sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc đối đầu trực diện và bảo vệ tổ quốc của chúng ta".

Đối với Sun, chuyên gia tại Trung tâm Stimson, giọng điệu trong nhận xét của ông Tần không gây ngạc nhiên – nó chỉ đơn giản là phù hợp với các đường lối đã được thiết lập của Trung Quốc về chính sách đối ngoại, bà nói. "Tôi nghĩ nó quyết đoán và gai góc, nhưng không hung hăng như chính sách ngoại giao 'chiến lang'".

Trong khi đó, Wu, chuyên gia ở Singapore, cho biết ông không quan sát thấy nhiều sự xoa dịu trong cách tiếp cận ngoại giao của Bắc Kinh. "Ông Tần Cương có thể mềm mỏng hơn ông Vương Nghị một chút", ông nói, đề cập đến người tiền nhiệm của Tần, người gần đây đã được thăng chức làm cố vấn chính sách đối ngoại hàng đầu của ông Tập.

"Nhưng ông Vương Nghị là quan chức số 1 về ngoại giao. Họ vẫn đang làm theo chỉ thị của ông Tập để thể hiện 'tinh thần chiến đấu' – chủ động ra ngoài để chống lại các thế lực thù địch chống lại Trung Quốc".

(CNN)

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin