Tại sao lạm phát ở Mỹ lại cao đến mức đáng kinh ngạc?

Trong 12 tháng kết thúc vào tháng 6, chỉ số giá tiêu dùng của chính phủ đã tăng vọt 9,1% , mức tăng nhanh nhất trong năm kể từ năm 1981.

Theo Cục Thống kê Lao động Mỹ, nếu tính theo mức tăng hàng tháng, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) ở Mỹ trong tháng 6 đã tăng 1,3%, cao hơn hẳn mức tăng 1% trong tháng 4. CPI của Mỹ hiện đang ở mức 9,1%, mức cao nhất trong vòng 41 năm. 

Ngay trước khi thông tin này được công bố, Nhà Trắng ngày 11/7 đã cảnh báo về dữ liệu lạm phát tăng cao, chủ yếu là do giá xăng cao trong tháng 6.

CPI lõi (không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng dễ biến động) trong tháng 6 đã tăng 5,9% so với cùng kỳ năm trước và tăng 0,7% so với tháng 5.

Cuộc chiến tại Ukraina đã đẩy giá năng lượng và lương thực toàn cầu lên cao hơn. Giá khí đốt tại Mỹ tháng trước đã đạt mức kỷ lục hơn 5 USD/gallon (3.78 lít). Tuy nhiên, giá đã giảm trong những tuần gần đây. Báo cáo cho biết giá thực phẩm và nhà ở cũng tăng trong tháng 6, song tốc độ tăng đã chậm lại so với tháng trước.

Thep AP, người tiêu dùng đã phải chịu đựng nỗi đau trong các thói quen hàng ngày. Xăng không chì tăng 61% trong năm qua. Bộ vest nam, áo khoác và áo khoác, 25%, Vé máy bay, 34%. Trứng 33%. Xúc xích ăn sáng, 14%.

Dưới thời Chủ tịch Jerome Powell, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) không bao giờ lường trước được mức lạm phát nghiêm trọng hay dai dẳng này. Tuy nhiên, sau nhiều thập kỷ chỉ đơn thuần là một suy nghĩ muộn màng, lạm phát cao đã tự tái xuất hiện với tốc độ chóng mặt khi tình trạng thiếu lao động và nguồn cung tăng lên chống lại sự gia tăng thúc đẩy nhu cầu hàng hóa và dịch vụ trên toàn nền kinh tế.

Vào tháng 2/2021, chỉ số giá tiêu dùng chỉ cao hơn 1,7% so với mức của một năm trước đó. Từ đó, nó tăng nhanh - 2% trong tháng 3, 4% vào tháng 4 và 5% vào tháng 5. Đến tháng 12, giá tiêu dùng chạm ngưỡng 7% so với cùng kỳ năm ngoái. Và cứ thế tiếp tục: 7,5% vào tháng Giêng, 7,9% vào tháng 2. Và mức tăng đã lên đến 8% mỗi tháng kể từ tháng 3.

Mỹ đã phải chịu đựng lạm phát tồi tệ hơn trước đây, nhưng không phải trong nhiều thập kỷ. Đỉnh điểm lạm phát sau Thế chiến II lên tới gần 20% vào năm 1947, kết quả của việc dỡ bỏ các biện pháp kiềm chế giá cả trong thời chiến, thiếu hụt nguồn cung và nhu cầu tiêu dùng bị kìm hãm. Lạm phát của những năm 1970 và đầu những năm 1980 lên đến đỉnh điểm 14,8% vào tháng 3/1980 trước khi Fed hạ giá cao bằng các đợt tăng lãi suất mạnh mẽ gây ra các cuộc suy thoái kinh hoàng trong các năm 1980 và 1981-1982.

Trong nhiều tháng, Ông Powell và một số người khác đã mô tả lạm phát cao chỉ là một hiện tượng "nhất thời" trong khi nền kinh tế phục hồi sau đại dịch suy thoái nhanh hơn bất kỳ ai dự đoán. 

Giờ đây, hầu hết các nhà kinh tế đều kỳ vọng lạm phát sẽ tiếp tục tăng mạnh sau năm nay, với nhu cầu vượt xa nguồn cung trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế.

Vì vậy, Fed đã hoàn toàn thay đổi hướng đi bằng cách áp đặt một loạt các đợt tăng lãi suất lớn. Ngân hàng trung ương đang đặt cược rủi ro cao rằng có thể làm chậm nền kinh tế đủ để kiềm chế lạm phát mà không làm suy yếu nó đến mức gây ra suy thoái.

Nguyên nhân gây ra lạm phát?

Báo cáo về lạm phát đang củng cố kịch bản Cục Dự trữ Liên bang Mỹ Fed sẽ tăng lãi suất 0,75% vào cuối tháng này. Trong cuộc họp hai ngày 14-15/6, Fed đã tăng lãi suất 0,75%, mức tăng lớn nhất trong gần 30 năm, đồng thời tuyên bố sẽ tăng mức tương tự vào cuối tháng này.

Đà tăng của lạm phát và lãi suất đang làm dấy lên lo ngại về nguy cơ kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái vào đầu năm tới. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) mới đây một lần nữa hạ dự báo tăng trưởng kinh tế Mỹ trong năm 2022 từ mức 2,9% đưa ra cuối tháng 6/2022 xuống 2,3% do số liệu gần đây cho thấy chi tiêu tiêu dùng đang yếu đi, đồng thời cảnh báo Mỹ sẽ gặp nhiều thách thức trong việc tránh một cuộc suy thoái.

Theo hãng tin AP, khi đại dịch làm tê liệt nền kinh tế vào mùa xuân năm 2020 và các đợt phong tỏa bắt đầu xảy ra, các doanh nghiệp đóng cửa hoặc cắt giảm giờ làm và người tiêu dùng ở nhà để phòng ngừa sự lây lan của COVID-19, các nhà tuyển dụng đã cắt giảm 22 triệu việc làm đáng kinh ngạc. Sản lượng kinh tế sụt giảm ở mức kỷ lục 31% hàng năm trong quý từ tháng 4 đến tháng 6/2020.

Các công ty cắt giảm đầu tư và hoãn việc tái nhập kho. Một cuộc suy thoái nghiêm trọng xảy ra sau đó.

Nhưng thay vì chìm vào suy thoái kéo dài, nền kinh tế đã tiến hành một sự phục hồi bất ngờ, được thúc đẩy bởi những khoản viện trợ lớn từ chính phủ và sự can thiệp khẩn cấp của Fed, vốn đã cắt giảm lãi suất cùng nhiều thứ khác. Vào mùa xuân năm ngoái, việc triển khai vaccine đã khuyến khích người tiêu dùng quay trở lại các nhà hàng, quán bar, cửa hàng, sân bay và các địa điểm giải trí.

Đột nhiên, các doanh nghiệp phải tranh giành để đáp ứng nhu cầu. Họ không thể thuê đủ nhanh để lấp đầy các cơ hội tuyển dụng hoặc mua đủ nguồn cung ứng để đáp ứng các đơn đặt hàng của khách hàng. Khi hoạt động kinh doanh rầm rộ trở lại, các cảng và bãi vận chuyển hàng hóa không thể xử lý được giao thông. Chuỗi cung ứng toàn cầu bị đình trệ.

Với nhu cầu tăng và nguồn cung giảm, chi phí tăng vọt. Và các công ty nhận thấy rằng họ có thể đẩy những chi phí cao hơn cho người tiêu dùng, nhiều người trong số họ đã cố gắng tích lũy tiền tiết kiệm trong thời kỳ đại dịch.

Một phần, các nhà phê bình đổ lỗi cho gói cứu trợ COVID trị giá 1.900 tỷ USD của Tổng thống Joe Biden, với khoản ngân phiếu 1.400 USD cho hầu hết các hộ gia đình.

Nhiều người khác đổ lỗi lớn hơn cho việc thiếu hụt nguồn cung. Và một số người cho rằng Fed đã giữ lãi suất ở mức gần 0 quá lâu, cho vay để tiêu xài hoang phí và làm tăng giá cổ phiếu, nhà cửa và các tài sản khác.

Ảnh hưởng như thế nào đến toàn cầu?

Giá cả đang tăng ở khắp mọi nơi trên thế giới, một phần là hệ quả của việc xung đột Nga - Ukraine, nơi đã làm tăng giá năng lượng và lương thực, và một phần là do các nút thắt trong chuỗi cung ứng đã khiến giá của Mỹ tăng lên.

Eurostat, dịch vụ thống kê của Liên minh châu Âu, cho biết họ dự kiến lạm phát cả năm sẽ đạt 8,6% vào tháng trước so với một năm trước đó ở 19 quốc gia chia sẻ đồng tiền chung euro và tăng so với mức tăng hàng năm là 8,1% vào tháng 5.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo giá tiêu dùng ở các nền kinh tế tiên tiến trên thế giới sẽ tăng 5,7% trong năm nay, mức cao nhất kể từ năm 1984. IMF dự báo lạm phát 8,7% ở các thị trường nghèo mới nổi và các nước đang phát triển, mức cao nhất kể từ năm 2008.

Sẽ kéo dài trong bao lâu?

Không ai biết chắc. Lạm phát giá tiêu dùng tăng cao có thể tồn tại miễn là các công ty phải vật lộn để theo kịp nhu cầu hàng hóa và dịch vụ của người tiêu dùng. Thị trường việc làm đang phục hồi - các nhà tuyển dụng đã bổ sung thêm 6,7 triệu việc làm kỷ lục vào năm ngoái và mức trung bình lành mạnh là 457.000 một tháng cho đến nay trong năm nay - có nghĩa là người Mỹ nói chung có thể đủ khả năng để tiếp tục chi tiêu.

Fed dự đoán lạm phát sẽ duy trì trên mục tiêu 2% hàng năm vào năm 2024. Nhưng việc giảm giá cao hơn có thể sẽ đến. Giá dầu giảm do lo ngại suy thoái kinh tế. Chuỗi cung ứng kẹt cứng đang có một số dấu hiệu cải thiện, ít nhất là trong các ngành như vận tải. Giá cả hàng hóa đã bắt đầu giảm. Việc tăng lương đã chậm lại. Và các cuộc khảo sát cho thấy kỳ vọng của người Mỹ về lạm phát trong thời gian dài đã giảm bớt - một xu hướng thường chỉ ra mức tăng giá vừa phải hơn theo thời gian.

Hơn nữa, việc Fed hướng tới một chính sách chống lạm phát mạnh mẽ cuối cùng có thể làm giảm nhu cầu của người tiêu dùng. Bản thân lạm phát đang làm xói mòn sức mua và có thể buộc một số người tiêu dùng phải cắt giảm chi tiêu.

Đồng thời, các biến thể COVID mới có thể làm mờ triển vọng - bằng cách gây ra các đợt bùng phát buộc các nhà máy và cảng phải đóng cửa và làm gián đoạn thêm chuỗi cung ứng hoặc khiến nhiều người ở nhà hơn và giảm nhu cầu hàng hóa.

Ảnh hưởng đến người tiêu dùng như thế nào?

Thị trường việc làm tăng mạnh đang thúc đẩy mức lương của người lao động, mặc dù không đủ để bù đắp giá cao hơn. Bộ Lao động Mỹ cho biết sau khi tính đến giá tiêu dùng cao hơn, thu nhập hàng giờ của nhân viên khu vực tư nhân đã giảm 3,6% vào tháng trước so với một năm trước đó, lần giảm thứ 15 liên tiếp.

Có những trường hợp ngoại lệ: Tiền lương sau lạm phát tăng hơn 4% đối với công nhân khách sạn và 3% đối với những người làm việc trong quán bar.

(Nguồn: AP)