Kinh tế Trung Quốc phát triển thế nào trong 'kỷ nguyên mới' của ông Tập Cận Bình?

Trong một phần tư thế kỷ qua, Trung Quốc được điều hành bởi một bộ máy quan liêu nhưng được vận hành tốt, có thể dự đoán tập trung vào nền kinh tế là ưu tiên hàng đầu.

Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc, đã nói rõ vào ngày Chủ nhật khi khai mạc đại hội toàn quốc của Đảng Cộng sản, rằng chính trị và an ninh quốc gia là tối quan trọng. Quan điểm đó được củng cố vào ngày hôm sau khi Bắc Kinh thực hiện động thái bất thường là trì hoãn việc công bố dữ liệu tăng trưởng kinh tế quý 3, được quản lý chặt chẽ theo từng giai đoạn về tình hình hoạt động của nền kinh tế trong ba tháng qua.

Victor Shih, một chuyên gia về chính trị và tài chính của Trung Quốc tại Đại học California ở San Diego, cho biết: "Nó cho thấy sự ưu việt của chính trị trong việc ảnh hưởng đến thể chế kỹ trị rất có thẩm quyền mà Trung Quốc có".

Ông nói thêm: "Lý do rất có thể khiến các con số bị trì hoãn là các nhà lãnh đạo Quốc vụ viện sợ những con số này sẽ làm giảm đi sự hân hoan của đại hội đảng. Quốc vụ viện là nội các của Trung Quốc.

Rất hiếm có nền kinh tế lớn nào lại trì hoãn việc công bố một báo cáo kinh tế quan trọng như vậy. Dữ liệu không chỉ bao gồm tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc từ tháng 7 đến tháng 9, mà còn bao gồm sản lượng hàng hóa, doanh số bán lẻ, đầu tư tài sản cố định và giá bất động sản của nước này trong tháng 9.

Ông Tập Cận Bình, người được cho là sẽ tuyên bố nắm quyền nhiệm kỳ thứ ba, đã tìm cách thể hiện niềm tin vào triển vọng của Trung Quốc. Hôm 17/10, một quan chức hoạch định kinh tế Trung Quốc đã nhắc lại những quan điểm của Đảng Cộng sản về việc kinh tế Trung Quốc đang phát triển tốt như thế nào, nói rằng nó đã được cải thiện trong quý trước.

Nhưng thông điệp lạc quan đó nhanh chóng bị cắt xén bởi tin tức về việc công bố dữ liệu GDP bị trì hoãn. Các phóng viên đã gọi cho nhân viên chính phủ vào thứ Sáu và thứ Hai về việc công bố dữ liệu kinh tế nhưng được thông báo họ không có thông tin.

Liên lạc lại vào cuối buổi chiều thứ Hai, nhân viên chỉ nói rằng việc phát hành đã bị hoãn vô thời hạn. Cục Thống kê Quốc gia vẫn chưa giải thích sự chậm trễ hoặc thông báo dời lại ngày. Hôm thứ Sáu, chính phủ cũng không công bố dữ liệu về xuất khẩu và nhập khẩu cho tháng 9 và chưa cho biết khi nào sẽ công bố.

Việc Trung Quốc từ chối cung cấp số liệu thống kê, kết hợp với cách truyền đạt thông tin hỗn loạn về việc trì hoãn, cho thấy một phần của bộ máy hành chính đang rối loạn hoặc nền kinh tế Trung Quốc đang ở trong tình trạng tồi tệ hơn hầu hết mọi người dự đoán. Nó cũng đặt ra câu hỏi về độ tin cậy của dữ liệu.

Taisu Zhang, giáo sư luật Đại học Yale, người chuyên nghiên cứu lịch sử kinh tế và pháp lý so sánh cho biết: "Đó là một sai lầm khủng khiếp. Tôi không biết liệu họ có đang nhào nặn các con số hay không - ngay cả khi họ cần các con số đẹp, thì tốt hơn nên nhào nặn chúng trong khung giờ thông thường".

Bắc Kinh đặt mục tiêu hồi tháng 3 rằng, tăng trưởng sẽ ở mức "khoảng 5,5%" trong năm nay. Tuy nhiên, các nhà kinh tế phương Tây đã ước tính nền kinh tế Trung Quốc chỉ tăng trưởng hơn 3% trong quý thứ 3.

Điều đó vẫn sẽ tốt hơn mức tăng trưởng 0,4% được ghi nhận trong quý 2, khi Thượng Hải bị đóng cửa trong hai tháng để dập dịch Covid-19.

Ông Tập Cận Bình coi trọng sự ổn định xã hội và an ninh quốc gia, thường có những hành động gây ra tác dụng phụ là làm chậm tăng trưởng kinh tế và việc làm. Các cơ quan quản lý đã kìm hãm lĩnh vực công nghệ, góp phần dẫn đến tình trạng sa thải lao động trẻ. 

Hàng chục nhà phát triển bất động sản tư nhân của nước này đã vỡ nợ trong năm nay sau khi Bắc Kinh ngăn cản hoạt động đầu cơ bất động sản. Các ông trùm đã chạy trốn khỏi đất nước. Việc đóng cửa thành phố để ngăn chặn sự bùng phát của Covid-19 đã gây ra một thiệt hại nặng nề.

Các câu hỏi từ lâu đã được đặt ra về việc liệu số liệu thống kê tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc có thể bị thổi phồng lên phần nào hay giảm bớt từ năm này sang năm khác. Nhưng cho đến gần đây, Trung Quốc cũng đã công bố dữ liệu chi tiết hơn để có thể đưa ra kết luận về sức khỏe tổng thể của nền kinh tế.

Một trong những thước đo đó là giá trị gia tăng của các khu phức hợp văn phòng mới, các tuyến đường sắt và các dự án đầu tư khác. Nhưng bắt đầu từ năm ngoái, Trung Quốc không còn công bố dữ liệu về lạm phát trong chi phí xây dựng.

Diana Choyleva, nhà kinh tế trưởng tại Enodo Economics, một công ty tư vấn ở London, cho biết điều đó đã khiến cho việc tính toán giá trị thực của các khoản đầu tư mới trở nên khó khăn. Vì vậy, trong khi tổng số tiền đã đầu tư vẫn còn, không còn rõ ràng số tiền đó thực sự đang mua cái gì.

Dữ liệu cơ bản đã có sẵn cho thương mại quốc tế của Trung Quốc, động cơ tăng trưởng chính của nước này. Nhưng sự mâu thuẫn ngày càng tăng bắt đầu trở nên rõ ràng trong mùa hè.

Tổng cục Hải quan Trung Quốc báo cáo xuất khẩu sang Hoa Kỳ và châu Âu tăng mạnh trong tháng 8. Tuy nhiên, số lượng container rời các cảng Trung Quốc đến các điểm đến này không tahy đổi.

Giá hàng hóa trung bình do các nhà máy ở Trung Quốc tính cho người bán buôn hầu như không thay đổi. Rất ít nhà kinh tế nghĩ rằng Trung Quốc đang kiếm được nhiều tiền hơn từ xuất khẩu thông qua lạm phát. Sự ổn định trong các container ngay cả khi số liệu thống kê xuất khẩu đang tăng lên phù hợp với giai đoạn kinh tế suy yếu trước đây ở Trung Quốc, khi các nhà xuất khẩu phóng đại giá trị lô hàng của họ cho các quan chức hải quan như một phần của chiến lược phức tạp để chuyển tiền ra khỏi Trung Quốc.

Có những dấu hiệu khác cho thấy hàng hóa xuất khẩu thực tế đang gặp khó khăn. Đài Loan có các mô hình thương mại rất giống với Trung Quốc đại lục, và vào ngày 7/10, Đài Loan đã báo cáo sự sụt giảm mạnh, bất ngờ trong xuất nhập khẩu của mình trong tháng 9.

Chi phí vận chuyển mỗi container từ Trung Quốc đến Hoa Kỳ hoặc châu Âu cũng đã giảm mạnh trong năm qua và giảm hơn nữa vào tháng 9. Theo Container xChange, một nền tảng hậu cần container trực tuyến, chi phí xếp một container lên một con tàu ở miền đông Trung Quốc để giao đến Los Angeles đã giảm hơn một nửa trong năm nay. Điều này cho thấy một số nhà máy đang đấu thầu không gian trên tàu.

Christian Roeloffs, giám đốc điều hành và đồng sáng lập của Container xChange cho biết: "Các nhà bán lẻ và những người mua hoặc chủ hàng lớn thận trọng hơn về triển vọng nhu cầu và đặt hàng giảm.

Một vấn đề khác là ngay cả khi Trung Quốc công bố dữ liệu, đôi khi nước này cũng cung cấp ít lời giải thích hơn về cách dữ liệu được tính toán. Derek Scissors, một chuyên gia cao cấp về Trung Quốc và Ấn Độ tại Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ ở Washington, nói rằng ông từng nhận được câu trả lời từ các quan chức Trung Quốc về cách tính toán các số liệu thống kê đầu tư nhất định. Nhưng trong vài năm qua, họ không còn sẵn sàng thảo luận về dữ liệu của mình nữa.

Việc hoãn công bố dữ liệu kinh tế hôm 17/10 có ảnh hưởng không đáng kể đến thị trường tài chính Trung Quốc phiên 18/10. Giá cổ phiếu tăng mạnh tại Hồng Kông do sự thay đổi trong chính sách thuế của Anh trước đà tăng toàn cầu trên thị trường chứng khoán. Thị trường chứng khoán Thượng Hải và Thâm Quyến, được cách ly hơn với các sự kiện quốc tế và cũng do chính quyền Trung Quốc quản lý chặt chẽ, hầu như không có nhiều thay đổi.

Nhưng sự chậm trễ có thể gây ảnh hưởng xấu đến hình ảnh của Trung Quốc trên thị trường tài chính.

Julian Evans-Pritchard, nhà kinh tế cấp cao về Trung Quốc tại Capital Economics, cho biết: "Nếu sự chậm trễ bắt đầu trở thành hiện tượng thường xuyên, thì điều đó có thể làm giảm niềm tin vào dữ liệu kinh tế chính thức và tính chuyên nghiệp của bộ máy chính quyền Trung Quốc".

(Nguồn: The New York Times)