Cuộc chiến ở Ukraina đang gây sức ép lên các quốc gia bị mắc kẹt giữa Mỹ và Trung Quốc

Tuần trước, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã có chuyến thăm ba ngày đến Nga nhằm củng cố quan hệ đối tác "không giới hạn" với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Vào thứ Ba (28/3), Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã khai mạc "Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ hai về Dân chủ" — nhằm tập hợp các nhà lãnh đạo thế giới xung quanh các nguyên tắc tự do, pháp quyền và nhân quyền.

Và ẩn ý trong hội nghị này là gì? Đó là thế giới cần đoàn kết chống lại Trung Quốc và Nga.

Trong liên minh các nền dân chủ của ông Biden, châu Âu tỏ ra mâu thuẫn nhất là vấn đề liên quan đến Trung Quốc. Một số quốc gia quan trọng nhất của EU, chẳng hạn như Pháp và Đức, đã lo lắng rằng việc tách khỏi Trung Quốc sẽ gây ra quá nhiều thiệt hại về kinh tế.

Kể từ khi Nga tấn công Ukraina toàn diện, người châu Âu bắt đầu chú ý nhiều hơn đến thông điệp của ông Biden về sự nguy hiểm của việc phụ thuộc vào các quốc gia như Nga và Trung Quốc. 

Và việc cấp bách hơn bao giờ hết là hạn chế xuất khẩu thiết bị sản xuất chip sang Trung Quốc; cấm TikTok trên các thiết bị của chính phủ và thúc đẩy chính sách thương mại bảo hộ. Ngay cả Đức, nền kinh tế lớn nhất của Liên minh châu Âu và là nhà đầu tư nặng ký vào Trung Quốc, cũng đang bắt đầu đặt câu hỏi về đặc tính ưu tiên kinh doanh của mình.

Trung Quốc đang chống trả. Đó là tăng cường quan hệ với Nga; đưa ra một kế hoạch hòa bình cho Ukraina.

Stephen Feldstein, người từng là phó trợ lý Ngoại trưởng của Tổng thống Barack Obama, cho biết: "Chúng ta đang ở một thời điểm căng thẳng — giữa cuộc chiến ở Ukraina, sự liên kết của Trung Quốc với Nga và những chấn động kinh tế liên tục — và những rủi ro đối với vai trò lãnh đạo quốc tế là rất cao.

Khi ông Joe Biden đắc cử Tổng thống vào năm 2020, người châu Âu không muốn nghe những câu chuyện vĩ đại của ông về việc cùng nhau chống lại chủ nghĩa độc đoán. Nỗ lực của ông Biden nhằm ngăn chặn một thỏa thuận thương mại mang tính bước ngoặt giữa EU và Trung Quốc trong vài tuần trước lễ nhậm chức đã vấp phải sự coi thường từ Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.

Kể từ đó, các nhà lãnh đạo châu Âu đã chia rẽ về vấn đề này, với nhiều người trong số họ thất vọng bởi chính phủ Hoa Kỳ đang nói về các liên minh trong khi cũng trở nên bảo hộ kinh tế hơn.

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen đã tiếp thu thông điệp của Nhà Trắng.

"Một Trung Quốc ngày càng quyết đoán đang nuôi dưỡng sự phụ thuộc ở tất cả các châu lục", bà Ursula von der Leyen cho biết vào cuối năm ngoái. "Ngược lại, hãy nhìn vào những gì Hoa Kỳ và châu Âu có thể đạt được nếu chúng ta hợp lực", bà nói trong một phiên họp tại hội nghị thượng đỉnh đầu tiên về dân chủ của ông Biden vào năm 2021.

Đó là một giọng điệu hoàn toàn khác với bà Merkel, người đã từ chối mạnh mẽ những lời kêu gọi châu Âu đứng về phía Mỹ cho đến khi bà rời nhiệm sở vào tháng 12 năm 2021. "Tôi rất muốn tránh việc xây dựng các khối", bà Merkel nói tại Diễn đàn kinh tế Davos vào tháng 1/2021.

Cuộc chiến ở Ukraina — và bằng cách mở rộng mối quan hệ thân thiết giữa Bắc Kinh với Moscow- đang khiến cho tính truyền thống của Đức ngày càng trở nên kém bền vững.

Sau khi Hoa Kỳ lưu hành thông tin tình báo giữa các đồng minh rằng Trung Quốc đang cân nhắc gửi vũ khí cho Nga, Thủ tướng Đức Olaf Scholz cảnh báo rằng sẽ có "hậu quả" nếu Trung Quốc làm như vậy, trong khi người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU Josep Borrell nhanh chóng gọi đó là " lằn ranh đỏ" nếu Trung Quốc tiến hành một kế hoạch như vậy.

Và hai đảng chính trị trung hữu chiếm ưu thế của Đức hiện đang lên kế hoạch lật ngược lập trường thực dụng của bà Merkel đối với Trung Quốc, tuyên bố rằng việc duy trì hòa bình thông qua thương mại đã thất bại.

Michael Roth, Chủ tịch Ủyy ban đối ngoại của cơ quan lập pháp Đức cho biết: "Vào thời điểm mà các nền dân chủ trên toàn thế giới đang bị đe dọa, mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương đang mạnh mẽ hơn so với nhiều năm qua".

Nhiều người ở châu Âu vẫn miễn cưỡng giảm bớt quan hệ với Trung Quốc - đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại. Quan chức thương mại hàng đầu của EU Sabine Weyand cho biết vào tháng trước rằng "phương Tây chống lại phần còn lại" sẽ không hiệu quả do "câu lạc bộ các nền dân chủ tự do quá nhỏ".

Và các quan chức châu Âu vẫn đang cố gắng lôi Trung Quốc ra khỏi ông Putin. Trong hai tuần tới, ông Macron, bà Ursula von der Leyen và Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez sẽ thăm Trung Quốc trong các chuyến đi riêng biệt để ngăn chặn mối quan hệ đối tác toàn diện Bắc Kinh-Moscow.

Hoa Kỳ đang gia tăng áp lực. Đối với hội nghị thượng đỉnh tuần này, chính quyền Tổng thống Biden đã mời 8 quốc gia mới mà họ cho là có "ý chí chính trị" để thúc đẩy dân chủ. Mục tiêu là "dựng một cái lều lớn", Rob Berschinski, Giám đốc cấp cao về dân chủ và nhân quyền của Hội đồng An ninh Quốc gia, nói với các phóng viên vào tuần trước.

Chính quyền TT Biden cũng đang chia sẻ nhiệm vụ đăng cai năm nay với Hà Lan, Costa Rica, Hàn Quốc và Zambia để nhấn mạnh vai trò rộng lớn của liên minh. Và nó diễn ra ba tuần sau khi Hà Lan bắt tay với Hoa Kỳ để hạn chế xuất khẩu các công nghệ bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc.

Nhưng việc củng cố liên minh với các quốc gia ở các khu vực bên ngoài châu Âu gặp khó khăn, nếu không muốn nói là rất khó khăn.

Quần đảo Solomon — một đồng minh lâu năm của Hoa Kỳ trên các tuyến đường biển quan trọng chiến lược nối Úc với Hawaii — đã làm ngơ trước gợi ý của ông Biden bằng cách ký một hiệp ước an ninh gây tranh cãi với Bắc Kinh vào năm 2021.

Các khu vực của châu Phi cũng rất khó tập hợp do có rất nhiều quốc gia đã được hưởng lợi từ các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng lớn của Trung Quốc. Trong khi 27 quốc gia châu Phi bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết tháng 3 năm 2022 của Liên Hợp Quốc chống lại sự xâm lược của Nga, thì 16 quốc gia khác - bao gồm cả Nam Phi - đã bỏ phiếu trắng trong khi Eritrea bỏ phiếu chống.

Ở Mỹ Latinh, Costa Rica là quốc gia duy nhất tham gia lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Nga. Và nhóm thương mại Mercosur của khu vực đã từ chối yêu cầu của Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelenskyy để nói chuyện với cơ quan này vào tháng Bảy.

Trung Quốc đang thực hiện cách tiếp cận đa hướng của riêng mình để thu hút toàn cầu.

Về vấn đề Ukraina, Bắc Kinh đang cố gắng thể hiện khía cạnh thân thiện hơn của mình. Chuyến thăm của ông Tập Cận Bình tới Nga đã tạo ra nhiều thỏa thuận "hợp tác chiến lược" bao gồm việc tăng doanh số bán khí đốt của Nga cho Bắc Kinh cũng như các thỏa thuận mở rộng các liên kết vận tải xuyên biên giới bằng cách xây dựng cầu và đường mới.

Đồng thời, Trung Quốc đã thúc đẩy quan hệ toàn cầu để thể hiện mình là quốc gia ủng hộ hòa bình ở Ukraina. Bắc Kinh đang tiếp thị một kế hoạch hòa bình tiềm năng gồm 12 điểm. Và Ngoại trưởng Trung Quốc Tần Cương đã đảm bảo với Ngoại trưởng Ukraina Dmytro Kuleba trong một cuộc điện đàm hồi đầu tháng rằng Bắc Kinh muốn có "vai trò mang tính xây dựng" trong việc chấm dứt xung đột.

Trung Quốc cũng đã tổ chức Diễn đàn Quốc tế về dân chủ vào tuần trước, thu hút 300 người tham gia từ 100 quốc gia. Truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin, nhóm đã thảo luận về "các hình thức dân chủ đa dạng, đả kích những câu chuyện nhất nguyên và bá quyền về chủ đề này".

"Chúng tôi ủng hộ chủ nghĩa đa phương thực sự, hoạt động vì một thế giới đa cực và dân chủ hơn trong quan hệ quốc tế, đồng thời làm cho quản trị toàn cầu công bằng và bình đẳng hơn", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Wang Wenbin cho biết hồi đầu tháng.

Phát biểu đó nhấn mạnh sự thay đổi của Bắc Kinh từ việc bác bỏ hoàn toàn những lời chỉ trích đối với hệ thống chính trị của họ sang việc xác định lại dân chủ và nhân quyền về mặt ngữ nghĩa.

Daniel Russel, cựu trợ lý thư ký của Obama cho biết: "Những gì người Trung Quốc đang cố gắng làm không phải là chống lại dân chủ và nhân quyền và bác bỏ chúng".

Người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại D.C., Liu Pengyu, cho biết Hoa Kỳ đang "cố gắng chia thế giới thành các phe 'dân chủ' và 'phi dân chủ' dựa trên các tiêu chí của nó, đồng thời công khai kích động sự chia rẽ và đối đầu".

Bắc Kinh muốn giữ cho các tuyến đường thương mại rộng mở với châu Âu bao nhiêu thì Bắc Kinh cũng ngày càng quyết đoán hơn đối với các đối tác thương mại quay lưng lại với họ bấy nhiêu. Trung Quốc áp đặt lệnh cấm vận thương mại đối với Litva vào năm 2021 sau khi Đài Loan thành lập văn phòng ngoại giao tại quốc gia thuộc Liên minh châu Âu này. Gần đây hơn, Trung Quốc đã đe dọa Hà Lan bằng các biện pháp trả đũa có thể xảy ra nếu đứng về phía Hoa Kỳ về chất bán dẫn.

Khi đối mặt với các nhà lãnh đạo châu Âu về các vấn đề nhân quyền liên quan đến thiểu số Duy Ngô Nhĩ và cách đối xử với người Hồng Kông, ông Tập vặn lại rằng "người châu Âu nên tập trung vào các vấn đề của chính họ, chẳng hạn như chủ nghĩa bài Do Thái và phân biệt chủng tộc có hệ thống", theo một quan chức EU giấu tên.

Sự tự tin tiềm ẩn trong cách tiếp cận đó làm nổi bật thực tế rằng bất chấp chiến tranh và luận điệu "tách rời", sức mạnh kinh tế của Trung Quốc có nghĩa là cả Hoa Kỳ và phần còn lại của thế giới dân chủ vẫn cần tìm cách cân bằng về sức mạnh ngày càng tăng của Bắc Kinh với thực tế rằng không có sự tách rời hoàn toàn.

Như Russel, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ đã nói: "Luận điệu 'tôi dân chủ tốt, anh ta chế độ chuyên quyền tồi' không đủ để lôi kéo các nước khác theo cũng như không đủ để tranh luận với thực tế rằng Trung Quốc ngày nay là một quốc gia có nguồn lực dồi dào và đối thủ cạnh tranh nếu không muốn nói là đối thủ".

(Polictico)

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin