'Bóng ma' suy thoái kinh tế rình rập trong bối cảnh xung đột Israel-Hamas

Người phát ngôn của lực lượng Hamas nói với BBC rằng họ đã nhận được sự hỗ trợ từ đồng minh Iran cho các cuộc tấn công chưa từng có nhằm vào dân thường Israel. Một báo cáo khác trên tờ "Wall Street Journal" dẫn lời các thành viên giấu tên của Hamas và phong trào du kích Hezbollah của Liban nói rằng Iran đã ra lệnh tấn công cách đây hơn 1 tuần.

Trong khi các nhà lãnh đạo Iran ăn mừng và ca ngợi các cuộc tấn công nhằm vào công dân Israel, Bộ Ngoại giao Iran lại hạ thấp vai trò của mình và nói rằng "những cáo buộc liên quan đến vai trò của Iran... là có động cơ chính trị".

Tuy nhiên, chính quyền Biden lưu ý rằng mặc dù Mỹ cho đến nay không có thông tin tình báo hoặc bằng chứng chỉ ra sự can dự trực tiếp của Iran, nhưng Tehran vẫn "đồng lõa" trong các cuộc tấn công.

Người phát ngôn về vấn đề an ninh quốc gia của Nhà Trắng John Kirby tuần này nói với các tổ chức truyền thông Mỹ rằng Iran từ lâu đã hỗ trợ Hamas và các mạng lưới khủng bố khác trên toàn khu vực thông qua hoạt động đào tạo năng lực và hỗ trợ nguồn lực. Vì vậy, về vấn đề đó, rõ ràng, Iran là 'đồng lõa' ở đây".

Mỹ sẽ trả đũa Tehran?

Trong cuộc gặp với các nhà lãnh đạo Do Thái tại Nhà Trắng tuần này, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thảo luận về việc triển khai tàu và máy bay quân sự của Mỹ đến gần Israel hơn. Washington đã cam kết hỗ trợ liên tục cho Israel và cử nhà ngoại giao hàng đầu của họ là Ngoại trưởng Antony Blinken tới khu vực nhằm ngăn chặn một cuộc chiến rộng hơn trên khắp Trung Đông.

Loreen Gilbert, Giám đốc điều hành của WealthWise Financial Services, đã cảnh báo vào đầu tuần này rằng khả năng thị trường bị gián đoạn là rất cao. Bà nói: "Đó là khi và nếu cuộc xung đột này trở thành một cuộc xung đột rộng lớn hơn, xung đột đa quốc gia, có khả năng làm trật bánh thị trường".

Mark Dubowitz, Giám đốc điều hành của tổ chức tư vấn Foundation for Defense of Democracies, một tổ chức vận động hành lang có trụ sở tại Washington - cho rằng Hamas từ lâu đã dựa vào công nghệ và hỗ trợ hậu cần của Iran để sản xuất vũ khí, ví như tên lửa và máy bay không người lái có vũ trang. 

Ông cho biết, trong khi chế độ này đang khơi mào các cuộc chiến ở Syria, Liban, Yemen và Iraq, lãnh đạo tối cao Iran Ali Khamenei và Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đã quay trở lại trọng tâm chính của họ, đó là tiêu diệt Israel. 

Ông nói: "Đừng nhầm lẫn, triển vọng về một cuộc chiến tranh khu vực lớn hơn đang gia tăng".

Xuất khẩu dầu của Iran có thể bị ảnh hưởng

Trong khi Iran bị cáo buộc hỗ trợ và tài trợ cho khủng bố, số người Iran phản đối chế độ trên khắp các thành phố của đất nước đã gia tăng rõ rệt và nhiều người muốn Mỹ có hành động mạnh mẽ hơn. Người Iran đã quyết hy sinh vì tự do sau cái chết của Mahsa Jina Amini hơn 1 năm trước, điều này đã làm dấy lên phong trào "Phụ nữ, Tự do, Cuộc sống" trên toàn cầu và kêu gọi thay đổi chế độ. 

Tuy nhiên, các nhà bình luận cảnh báo rằng nếu chiến tranh lan rộng hơn và Washington áp đặt những hạn chế cứng rắn hơn, hoạt động sản xuất dầu của Iran có thể chịu áp lực.

Iran là một quốc gia sản xuất dầu của Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa (OPEC), và xuất khẩu của nước này đã tăng lên trong những năm gần đây, lấp đầy khoảng trống còn sót lại sau cuộc xâm lược của Nga ở Ukraine, và theo nhận xét của một số người, đó là do cách tiếp cận "nhẹ nhàng hơn" của Mỹ dưới thời chính quyền Biden.

Một số nhà phân tích đã đưa ra sản lượng dầu thô của Iran ở mức hơn 3 triệu thùng/ngày và xuất khẩu trên 2 triệu thùng/ngày – mức cao nhất kể từ khi chính quyền của cựu Tổng thống Donald Trump rút Mỹ ra khỏi hiệp định hạt nhân Iran vào năm 2018 - theo nhận định của tờ Wall Street Journal. 

Doanh số bán hàng giảm xuống còn khoảng 400.000 thùng/ngày năm 2020 khi Mỹ áp dụng lại các lệnh trừng phạt vào thời điểm đó. Sau đó, có những cáo buộc rằng chế độ Iran được hưởng lợi từ việc bán dầu bất hợp pháp.

Theo Claire Jungman, Giám đốc của tổ chức Đoàn kết chống lại một Iran có hạt nhân (United Against a Nuclear Iran) - một tổ chức phi chính phủ và là cơ quan giám sát theo dõi chặt chẽ hoạt động xuất khẩu dầu bất hợp pháp của Tehran - mặc dù rất khó để biết chính xác doanh thu mà chế độ này thu được từ việc bán dầu ở chợ đen là bao nhiêu, nhưng "Iran đã tạo ra khoảng 80 tỷ USD doanh thu từ việc bán dầu dưới thời chính quyền Biden". 

Bà cho rằng một phần đáng kể số dầu này được vận chuyển sang Trung Quốc, và lượng dầu dư thừa không chỉ giúp duy trì chế độ mà "mà còn củng cố đáng kể các lực lượng ủy nhiệm của họ" như Hamas ở Gaza và Hezbollah ở Liban.

Iran vẫn là một quân bài tẩy lớn

Theo một số nhà phân tích, cũng có rủi ro rằng chính Iran có thể làm gián đoạn dòng chảy dầu qua eo biển Hormuz. Tuyến đường thủy quan trọng này ngăn cách Vịnh Ba Tư với Biển Arab và khoảng 20% lượng dầu của thế giới được vận chuyển qua đây.

Đầu tuần này, Helima Croft, người đứng đầu chiến lược hàng hóa toàn cầu tại RBC Capital Markets, cho biết "Iran vẫn là một quân bài tẩy rất lớn". Bà nói: "Chúng tôi sẽ theo dõi xem Thủ tướng [Israel] Netanyahu hùng hồn đổ lỗi như thế nào cho Tehran vì đã tạo điều kiện cho các cuộc tấn công này bằng cách cung cấp cho Hamas vũ khí và hỗ trợ hậu cần".

Giám đốc quỹ phòng hộ Pierre Andurand, một trong những nhà giao dịch năng lượng giỏi nhất thế giới, cho biết trong một bài đăng trên mạng xã hội rằng những gì xảy ra ở Iran đang được các nhà đầu tư thị trường theo dõi chặt chẽ. 

Ông nói: "Vì Iran cũng đứng sau các cuộc tấn công của Hamas vào Israel, nên rất có thể chính quyền Mỹ sẽ bắt đầu thực thi các biện pháp trừng phạt đối với xuất khẩu dầu của Iran một cách chặt chẽ hơn. Điều đó sẽ thắt chặt hơn nữa thị trường dầu mỏ. Ngoài ra, khả năng điều này sẽ dẫn đến xung đột trực tiếp với Iran không phải là bằng 0".

Saudi Arabia có can thiệp để đảm bảo sản xuất dầu?

Nếu nguồn cung dầu của Iran bị cắt giảm, câu hỏi quan trọng là liệu Saudi Arabia có giúp lấp đầy khoảng trống hay không? Đây là nhà sản xuất chính thuộc các quốc gia sản xuất dầu của OPEC và đầu năm 2023 nước này đã cắt giảm sản lượng 1 triệu thùng/ngày.

Điều đáng chú ý là những bình luận của công chúng mà Saudi Arabia đưa ra cho đến nay cho thấy nước này có thể sẵn sàng tăng cường sản lượng khai thác dầu nếu cần thiết. Tuần này, Tổng thống Iran Ebrahim Raisi và Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman đã thảo luận về cuộc xung đột trong cuộc điện đàm đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo kể từ khi đạt được thỏa thuận về việc nối lại quan hệ do Trung Quốc làm trung gian.

Hãng thông tấn nhà nước SPA của Saudi Arabia cho biết Thái tử Salman "khẳng định rằng nước này đang nỗ lực hết sức có thể trong việc liên lạc với tất cả các bên quốc tế và khu vực để ngăn chặn tình trạng leo thang đang diễn ra".

David Bassanese, nhà kinh tế trưởng tại Betashares, cho biết ông hy vọng Saudi sẽ can thiệp để tăng cường nguồn cung dầu nếu cần. Ông nói, hậu quả đối với nền kinh tế sẽ là thảm khốc nếu không làm như vậy. 

Ông nói: "Nếu các lệnh trừng phạt đối với Iran được tăng cường và không có nguồn cung thay thế nào khác đến từ các quốc gia như Saudi Arabia, giá dầu có thể dễ dàng lên mức 100 USD/thùng. Điều đó sẽ làm tăng thêm áp lực lạm phát trên toàn cầu, gây thêm áp lực lên các ngân hàng trung ương trong việc tiếp tục tăng lãi suất và làm tăng thêm nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu".

Nếu căng thẳng trong khu vực tiếp tục leo thang, thế giới có thể rơi vào tình trạng bất ổn kinh tế trong một thời gian dài.

(Nguồn: TTXVN)