Cuộc chiến Israel-Hamas đang 'đốt cháy' châu Á

Sự ngạc nhiên này có thể mờ nhạt so với những thất bại tình báo từ Jerusalem đến Washington xung quanh các cuộc tấn công gây sốc của Hamas vào Israel cuối tuần qua. Nhưng hậu quả này là tác nhân thay đổi cuộc chơi đối với các chính phủ và ngân hàng trung ương châu Á vốn đang vật lộn với lạm phát gia tăng và lãi suất nợ Kho bạc Mỹ ngày càng cao.

Hiện tại, Ngân hàng Israel đang cố gắng huy động khoảng 45 tỷ USD để ổn định đồng nội tệ shekel. Hai ngày sau báo cáo việc làm mới nhất của Mỹ, trong đó nền kinh tế lớn nhất thế giới đã tạo thêm 336.000 việc làm chỉ trong tháng 9, cuộc khủng hoảng bất ngờ ở Trung Đông đang làm thay đổi tính toán của Ngân hàng Nhật Bản (BOJ), Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) và các cơ quan tiền tệ châu Á khác.

Ví dụ, BOJ đã có những động thái nhẹ nhàng hướng tới chính sách "cắt giảm" bất chấp tỷ lệ lạm phát cao nhất ở Nhật Bản trong 30 năm. Kể từ khi nhậm chức vào tháng 4, Thống đốc Kazuo Ueda đã khiến các nhà đầu tư ngạc nhiên khi đặt cược vào việc BOJ sẽ thoát khỏi 23 năm nới lỏng định lượng. Cho đến nay, Ueda vẫn giữ vững lập trường, duy trì dòng thanh khoản kỷ lục và duy trì chính sách "kiểm soát đường cong lợi suất".

Tin tức tuần trước cho thấy, tốc độ tăng lương chậm hơn dự kiến trong tháng 8 - chỉ tăng 1,1% so với cùng kỳ năm ngoái - dường như củng cố quyết định của BOJ về việc thực hiện các động thái chậm rãi nhằm bình thường hóa lãi suất .

Tuy nhiên, thị trường lao động thắt chặt của Mỹ và lãi suất nợ Kho bạc tăng cao hiện đang xung đột với sự bùng nổ thêm của sự hỗn loạn địa chính trị. Điều lạc quan là cuộc khủng hoảng này sẽ qua và sự sụp đổ tài chính sẽ chỉ là tạm thời.

Như nhà phân tích Vivek Dhar tại Commonwealth Bank đã nói: "Để cuộc xung đột này có tác động lâu dài và có ý nghĩa đối với thị trường dầu mỏ, nguồn cung hoặc vận tải dầu phải giảm liên tục. Mặt khác, và như lịch sử đã chỉ ra, phản ứng tích cực về giá dầu có xu hướng tạm thời và dễ dàng bị các thế lực thị trường khác đánh bại".

Nhà phân tích Brian Martin tại ANZ Group Holdings lưu ý rằng, "chìa khóa của thị trường là liệu xung đột vẫn được kiềm chế hay lan rộng sang các khu vực khác, đặc biệt là Ả Rập Saudi. Ít nhất, ban đầu, có vẻ như thị trường sẽ cho rằng tình hình sẽ vẫn bị hạn chế về phạm vi, thời gian và hậu quả về giá dầu. Nhưng có thể dự kiến sẽ có sự biến động cao hơn".

Nhà kinh tế học Ed Yardeni, chủ tịch của Yardeni Research, nói rằng "các cuộc khủng hoảng địa chính trị ở Trung Đông thường khiến giá dầu tăng và giá cổ phiếu giảm". Tuy nhiên, ông nói thêm, "thường thì họ cũng có xu hướng tận dụng các cơ hội trên thị trường chứng khoán".

Tuy nhiên, quan điểm cho rằng xung đột Israel-Hamas sẽ không gây nguy hiểm cho các nguồn cung cấp dầu mỏ chính không được chấp nhận rộng rãi. Nhà phân tích Henning Gloystein của Eurasia Group nói với CNBC: "Có nguy cơ xung đột leo thang trong khu vực". "Nếu Iran bị cuốn vào đó, cũng có thể có vấn đề về nguồn cung, mặc dù tình hình vẫn chưa đến giai đoạn đó".

Stephen Innes, giám đốc điều hành tại SPI Asset Management, cảnh báo rằng "phân tích lịch sử cho thấy giá dầu có xu hướng tăng liên tục sau cuộc khủng hoảng ở Trung Đông".

Chiến lược gia Helima Croft tại RBC Capital Markets cho biết thêm rằng "Iran vẫn là một quân bài hoang dã rất lớn và chúng tôi sẽ theo dõi xem Thủ tướng Israel Netanyahu đổ lỗi mạnh mẽ như thế nào cho Tehran vì đã tạo điều kiện cho các cuộc tấn công này bằng cách cung cấp vũ khí và hỗ trợ hậu cần cho Hamas".

Không thể đánh giá được nhiều bộ phận chuyển động có thể làm thay đổi động lực thị trường. Theo quan điểm của nhà quản lý quỹ phòng hộ Pierre Andurand của Andurand Capital, "trong sáu tháng qua, chúng ta đã chứng kiến nguồn cung của Iran tăng rất lớn do việc thực thi các biện pháp trừng phạt yếu kém".

Andurand nói rằng "vì Iran cũng đứng sau các cuộc tấn công của Hamas nhằm vào Israel, nên rất có thể chính quyền Mỹ sẽ bắt đầu thực thi các lệnh trừng phạt đó đối với hoạt động xuất khẩu dầu của Iran một cách chặt chẽ hơn. Điều đó sẽ thắt chặt hơn nữa thị trường dầu mỏ. Ngoài ra, khả năng điều này sẽ dẫn đến xung đột trực tiếp với Iran.

Sự phục hồi mạnh mẽ của đồng USD có thể sẽ tiếp tục khi giao dịch chuyển sang chất lượng tăng tốc. Ngay cả trước khi Hamas tấn công Israel, các nhà kinh tế tại Barclays đã lập luận rằng tăng trưởng việc làm mạnh hơn mong đợi khiến thị trường lao động Mỹ "mất cân bằng đáng kể" và sẽ khiến Chủ tịch Fed Jerome Powell "hoài nghi" rằng các điều kiện tiền tệ đủ thắt chặt.

Chiến lược gia Bob Savage tại BNY Mellon Capital Markets cho biết: "Giá đồng USD được giữ vững và sự nhầm lẫn về tăng trưởng và lạm phát vẫn tiếp tục". "Chúng ta có nhiều khả năng chứng kiến xung đột leo thang hơn là một giải pháp cả trong và ngoài nước, trên thị trường và kinh tế, trong chính sách tiền tệ và tài chính".

Tất cả những điều này có thể sẽ gây thêm áp lực giảm giá đối với đồng Yên Nhật (JPY), vốn đang ở mức quan trọng về mặt tâm lý là 150 (giảm gần 14% trong năm nay). Đồng JPY càng trượt giá, nguy cơ Nhật Bản sẽ phải nhập khẩu thêm lạm phát thông qua giá năng lượng và lương thực toàn cầu càng lớn. Và mối đe dọa mà chính quyền Tokyo có thể can thiệp càng lớn.

Cho đến thời điểm hiện tại, Ueda hy vọng sẽ chờ đợi thời cơ của mình vì đồng JPY yếu hơn đã góp phần thúc đẩy xuất khẩu của Nhật Bản và thúc đẩy tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hơn là lạm phát. Ván cờ đó có thể phản tác dụng khi giá dầu WTI tăng vọt lên hơn 86 USD/thùng vào thứ Hai.

Làm dày thêm âm mưu, nhóm của Powell ở Washington giờ đây có nhiều khả năng tiếp tục thắt chặt hơn bao giờ hết khi khoảng cách lãi suất giữa Mỹ và Nhật Bản ngày càng gia tăng. Mặc dù chính sách tiền tệ của Mỹ có ảnh hưởng hạn chế đối với "giao dịch sợ hãi" làm tăng giá dầu hoặc của Ả Rập Saudi, Powell có thể tăng cường nỗ lực để chế ngự kỳ vọng lạm phát. 

Điều này làm phức tạp rất nhiều phép tính của Ueda. Nếu anh ta từ chối thu hẹp khoảng cách lợi suất với Mỹ, mức 160 JPY đổi 1 USD gần như được đảm bảo. Nếu Ueda tiến hành rút thanh khoản, lợi suất của Nhật Bản có thể tăng đột biến, khiến hệ thống tài chính gặp rủi ro và cản trở quá trình phục hồi kinh tế.

Các nhà phân tích tại Ngân hàng Commonwealth Bank of Australia viết: "Rủi ro là giá dầu tăng cao, chứng khoán sụt giảm và biến động gia tăng hỗ trợ đồng USD và đồng JPY, đồng thời làm suy yếu các loại tiền tệ 'rủi ro'".

Trong những ngày gần đây, Cơ quan Dịch vụ Tài chính Nhật Bản đã công bố kế hoạch kiểm tra sức chịu đựng của ít nhất 20 ngân hàng quan trọng của Nhật Bản. Mối lo ngại là khi BOJ tiến tới dỡ bỏ các chính sách QE vốn là một phần của hệ thống toàn cầu kể từ năm 2000, Nhật Bản có nguy cơ xảy ra một hoặc hai vụ nổ giống như Ngân hàng Thung lũng Silicon.

Trong khi đó, Đông Nam Á không có xu hướng phát triển mạnh trong bối cảnh đồng USD tăng giá mạnh mẽ, từ cuộc khủng hoảng khu vực 1997-1998 cho đến nay. Ví dụ, đồng baht của Thái Lan đã giảm hơn 7% trong năm nay, cho thấy sự thiếu tin tưởng vào quỹ đạo kinh tế của quốc gia.

Đối với PBoC, giá dầu tăng cao rõ ràng là một diễn biến không được hoan nghênh. Trung Quốc cũng chứng kiến đồng nhân dân tệ trượt giá trong năm nay vào thời điểm Riyadh đang giảm nguồn cung dầu. 

Cho đến nay, Bắc Kinh đã hạn chế được rủi ro về năng lượng nhờ có sự kết nối với Nga. Tuy nhiên, chiến tranh ở Trung Đông đã đảo ngược cách giải quyết đó, cũng như việc Moscow yêu cầu giá xuất khẩu điện cao hơn.

Vào thứ Sáu, Trung Quốc sẽ công bố dữ liệu lạm phát mới nhất, có thể thấy giá tiêu dùng trong tháng 9 "tăng nhiều hơn một chút so với tháng 8 do các biện pháp kích thích và giá hàng hóa cao hơn được áp dụng", nhà kinh tế Denise Cheok tại Moody's Analytics cho biết.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế đang tự hỏi dữ liệu tháng 10 sẽ mang lại điều gì. Một mặt, giá cả tăng cao có thể chấm dứt câu chuyện giảm phát của Trung Quốc vốn đã gây chấn động thị trường toàn cầu trong những tháng gần đây. Mặt khác, họ có thể hạn chế các lựa chọn của Thống đốc PBoC Pan Gongsheng nhằm ổn định nhu cầu ở đại lục.

Điều đó hầu như không giúp ích được gì khi khoản nợ tăng vọt sau Covid-19 của châu Á hiện khiến các chính phủ trong khu vực gặp nguy hiểm khi tình trạng bất ổn toàn cầu ngày càng gia tăng. Tin tốt là tỷ lệ nợ chính phủ trên GDP nói chung ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương được dự đoán sẽ giảm trong khoảng thời gian từ năm 2023 đến năm 2025, Thomas Rookmaaker tại Fitch Ratings cho biết.

Ông lưu ý: "Tuy nhiên, quy mô suy giảm có vẻ khiêm tốn trong bối cảnh kinh tế khu vực tăng trưởng mạnh mẽ và nợ chính phủ tăng mạnh ở hầu hết các nền kinh tế trong đại dịch Covid-19".

Rookmaaker cho biết, các quốc gia có chủ quyền ở khu vực châu Á "sẽ phải đối mặt với những trở ngại trong thời gian tới do nhu cầu bên ngoài tiếp tục yếu". Ví dụ, Trung Quốc và Ấn Độ nằm trong số các thị trường mới nổi mà các nhà phân tích của Fitch "dự kiến nợ/GDP sẽ tiếp tục tăng trong giai đoạn 2023-2025, dựa trên mức tăng vốn đã rất lớn trong thời kỳ đại dịch".

Sự kết hợp giữa lợi suất trái phiếu Mỹ cao nhất trong gần 20 năm và mức nợ cao của châu Á khiến khu vực này ngày càng dễ bị tổn thương trước giá dầu tăng cao. Việc nhóm Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) dường như không có tâm trạng giới hạn giá cũng không giúp ích được gì.

Nhà kinh tế học Warren Patterson tại Ngân hàng ING cho biết: "Hệ lụy của việc mất nguồn cung này là cân bằng dầu mỏ toàn cầu sẽ thắt chặt hơn trong suốt năm 2024". "Hiện tại, chúng tôi giả định nguồn cung của Iran vẫn ở mức 3 triệu thùng/ngày trong năm tới, nhưng rõ ràng, điều này có nguy cơ giảm do những diễn biến gần đây".

Patterson cho biết, nếu khoản lỗ này thành hiện thực, "thặng dư mà chúng tôi hiện dự báo trong quý đầu tiên của năm 2024 sẽ phần lớn biến mất, khiến thị trường gần như cân bằng vào đầu năm tới. Trong thời gian còn lại của năm 2024, chúng ta sẽ thấy thâm hụt sâu hơn, đặc biệt là trong nửa cuối năm 2024".

Theo kịch bản này, Patterson cho biết thêm, "sẽ có một số rủi ro tăng giá đối với dự báo Brent hiện tại của chúng tôi là 90 USD/thùng trong năm tới". Patterson cho biết hiện tại, "chúng tôi không kỳ vọng OPEC+ sẽ điều chỉnh chính sách sản lượng của họ do những diễn biến gần đây. Tuy nhiên, nếu chúng ta thấy giá tăng mạnh đáng kể, tức là dầu Brent giao dịch trên 100 USD/thùng, thì có khả năng Ả Rập Saudi sẽ bắt đầu dỡ bỏ việc cắt giảm nguồn cung tự nguyện bổ sung của họ".

Ông cho biết thêm, thực sự có "những mức độ mà người Saudi sẽ bắt đầu ngày càng lo ngại về khả năng phá hủy nhu cầu".

Hơn nữa, nhà kinh tế học Richard Martin tại công ty tư vấn IMA châu Á cho biết, tất cả những điều này đã bổ sung vào danh sách các động lực đã góp phần gây ra lạm phát toàn cầu cao. 

Như Martin thấy, "nguồn gốc của lạm phát cơ cấu nằm ở việc chi tiêu kích thích lớn trong thời kỳ Covid-19, cuộc chiến ở Ukraina của Nga, hiện tượng thời tiết El Nino mới nổi, làn sóng các chính trị gia theo chủ nghĩa dân túy với thuế quan và các chính sách công nghiệp theo chủ nghĩa dân tộc, cũng như thị trường lao động thắt chặt một cách bất ngờ".

Nói cách khác, Martin cho biết thêm, "nhiều thứ đang diễn ra không ổn cùng một lúc, với sự gia tăng lạm phát mang tính cơ cấu là triệu chứng chứ không phải nguyên nhân. Lãi suất cao hơn là một trong những vũ khí lớn nhất mà các ngân hàng trung ương sử dụng để kiềm chế lạm phát, nhưng chúng là một công cụ thẳng thừng và ít liên quan đến nguyên nhân. Những mục tiêu đó đang phát triển mạnh và có thể sẽ có những mục tiêu khác tham gia vào năm tới".

(Nguồn: Asia Times/CNN)