Vì sao đường sắt sẽ là thứ quyết định cuộc chiến ở Ukraina?

Các chuyến tàu Ukrzaliznytsia vẫn đang chạy.

Vào tối thứ Tư, một tuyên bố ngắn gọn từ công ty đường sắt nhà nước của Ukraina thông báo rằng, 20 chuyến tàu đường dài đã bị hoãn tới 12 giờ. Trong hai tuần qua, quân đội Nga đã tăng cường các cuộc tấn công vào mạng lưới đường sắt Ukraina trên khắp cả nước. Một cây cầu đường sắt bắc qua sông Dnipro đã bị hư hại nghiêm trọng vào thứ Tư, trong khi một số ga xe lửa ở phía Tây và phía Nam của Ukraina đã bị tấn công vào đêm hôm trước.

Nhiều nhà ga đã bị tấn công trước đó. Đơn cử vào ngày 8/4, Nga đã bắn tên lửa vào nhà ga ở TP Kramatorsk làm ít nhất 50 người chết. Ngoài ra, hàng loạt nhà ga cấp tỉnh, trạm biến áp và cầu đường sắt cũng đã bị Nga đưa vào tầm ngắm của tên lửa hành trình.

Mạng lưới đường sắt cần thiết cho sự tồn tại của Ukraina

Nga có lý do chính đáng để thay đổi chiến thuật của mình. Trong hai tháng đầu tiên của cuộc chiến, công ty đường sắt Ukraina đã phát triển thành hoạt động hậu cần quan trọng nhất của đất nước.

Mạng lưới đường sắt Ukraina trải dài trên khoảng 22.000 km. Trước chiến tranh, Ukrzaliznytsia là một trong những công ty sử dụng lao động lớn nhất trong nước, với hơn 230.000 nhân viên.

Và chỉ mười năm trước, Ukraina đã đầu tư khoảng 740 triệu USD để cải thiện cơ sở hạ tầng đường sắt và đầu máy để phục vụ cho giải vô địch bóng đá châu Âu UEFA 2012. Kết quả là, hệ thống đường sắt của Ukraina là một trong những tuyến khá hiện đại ở châu Âu.

Quốc gia này cũng có một mạng lưới đường cao tốc rộng khắp. Tuy nhiên, rất ít trong số này - hầu hết gần các thành phố lớn - có nhiều làn xe mỗi hướng. Nhiều tuyến đường quốc lộ thực sự trong tình trạng rất tồi tàn và không thực sự thích hợp cho việc vận chuyển vật liệu nặng.

Vì vậy mà đường sắt đã trở thành một biểu tượng kháng chiến của người Ukraina. Nó mang vũ khí, viện trợ và tiếp liệu đến phía Đông của đất nước.

Đường sắt sơ tán hàng triệu người đang chạy trốn.

Hiện nó cũng đang vận chuyển các gia đình trở lại các khu vực bị quân đội Nga chiếm đóng trước đây. Nó đã đưa những vị khách quan trọng đến Kyiv, chẳng hạn như Ngoại trưởng Hoa Kỳ, Antony Blinken, chủ tịch Ủy ban EU Ursula von der Leyen, và lãnh đạo phe đối lập của Đức, Friedrich Merz.

Đường sắt ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển hàng hóa xuất khẩu.

Trước chiến tranh, 50% hàng hóa xuất nhập khẩu của Ukraina đi qua cảng biển Odesa của nước này. Kể từ khi Nga bắt đầu phong tỏa bờ Biển Đen, Ukraina ngày càng cố gắng xuất khẩu hàng hóa như lúa mì, than, thép và các sản phẩm hóa chất sang phương Tây bằng đường sắt.

Mạng lưới đường sắt đã tồn tại mạnh mẽ đáng ngạc nhiên

Trong những tháng đầu tiên của cuộc chiến, hệ thống đường sắt đã tỏ ra mạnh mẽ và thích nghi một cách đáng ngạc nhiên. Mạng lưới có nhiều nhánh, và khi các đoạn đường bị đánh bom, thường thì nó có thể nhanh chóng tìm ra các tuyến đường thay thế.

"Trong một số trường hợp, chúng tôi có thể sửa chữa các tuyến đường sắt bị hư hỏng chỉ trong vài giờ", Oleksandr Pertsovskyi, Giám đốc điều hành của Công ty Vận tải Đường sắt Ukraina, nói với đài truyền hình NBC của Mỹ hồi đầu tuần.

Một quan chức đường sắt có tên là Oleksandr Kamyshin, nói trên CNN rằng, công ty hiện đang vận hành một cơ cấu quản lý "phẳng". Ông nói, các nhà quản lý tuyến đường giờ đây có thể đưa ra các quyết định tại chỗ mà không cần xin phép cấp trên. Việc sửa chữa có thể được thực hiện mà không cần xin phép sẽ tố rất ít thời gian.

Pertsovskyi thừa nhận rằng, mặc dù các cây cầu bị hư hỏng hoặc bị phá hủy không thể được sửa chữa nhanh chóng như vậy, nhưng "điểm mấu chốt là chúng tôi có thể tiếp tục vận hành hệ thống, bất chấp các cuộc tấn công ngày càng tăng".

Tuy nhiên, nhiệm vụ làm như vậy trở nên khó khăn hơn mỗi ngày. Các nhân viên đường sắt phải lên kế hoạch cho các tuyến đường đi qua các khu vực đặc biệt nguy hiểm. Thời gian biểu thường phải được thay đổi theo thời gian; chúng được công bố thông qua các kênh truyền thông xã hội của công ty đường sắt. Và các cuộc tấn công bằng tên lửa vào các cơ sở đường sắt đang gia tăng hầu như mỗi ngày.

Mạng lưới đường sắt rất quan trọng - cho cả hai bên

Hệ thống đường sắt Ukraina đã bị tranh chấp quyết liệt ngay từ khi chiến tranh mới bắt đầu. Nga đã cố gắng nhanh chóng giành quyền kiểm soát các trung tâm hậu cần của ngành đường sắt ở các thành phố lớn như Kharkiv và Kyiv, nhưng nó đã bị cản trở bởi sức mạnh của quân kháng chiến Ukraina.

Đồng thời, quân đội Ukraina đã tìm cách phá hủy hoặc phá hoại các liên kết đường sắt giữa Nga và Belarus - những tuyến đường có thể là chìa khóa cho việc tái triển khai một số lượng lớn quân Nga.

Về mặt hậu cần, quân đội Nga luôn phụ thuộc nhiều vào mạng lưới đường sắt. Nga là một lãnh thổ rộng lớn với nhiều địa hình hiểm trở - thảo nguyên, băng vĩnh cửu,…. Do đó, đội quân cơ giới thường trực của nước này luôn dựa vào mạng lưới đường sắt để vận chuyển quân đội, lương thực và nhiên liệu.

Emily Ferris, chuyên gia về Nga tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI), viết trong một bài bình luận cho tạp chí Foreign Policy: "Nếu không thể sử dụng đường sắt, quân đội Nga phải dựa vào đường bộ để thay thế".

Tuy nhiên, Ferris bình luận rằng, lực lượng của Nga không có đủ lương thực và nhiên liệu để duy trì các cuộc tấn công trên bộ nhằm chiếm lãnh thổ Ukraina do ở quá xa nhà ga. Bà viết: "Ở phía Bắc, Nga chưa bao giờ kiểm soát được bất kỳ trung tâm đường sắt nào ở Chernihiv hoặc xung quanh thủ đô Kyiv, và điều kiện lầy lội khiến nhiều phương tiện quân sự bị mắc kẹt". Một số phương tiện này sau đó đã bị bỏ lại trên đường hành quân.

Đường sắt trở thành mục tiêu mới

Tuy nhiên, giờ đây, Nga đã xác định lại mục tiêu chiến tranh của mình và đang tập trung vào việc chinh phục lãnh thổ ở phía Đông và Đông Nam của Ukraina.

Tuy nhiên, như Ferris chỉ ra, quân đội Nga không có toàn quyền kiểm soát các trung tâm hậu cần của tuyến đường sắt ở Kharkiv và ở miền nam Ukraina, một số trong số đó cũng đã gần như bị phá hủy hoàn toàn trong cuộc giao tranh.

 Theo bà Emily Ferris, điều này có nghĩa là cho đến nay, Nga không thể "điều động cơ sở hạ tầng đường sắt địa phương để vận chuyển hậu cần và binh lính của họ đi sâu hơn vào lãnh thổ Ukraina và chiếm được nhiều khu vực hơn".

Tuy nhiên, điều này không mang lại điềm báo tốt cho mạng lưới đường sắt còn lại của Ukraina. Sự thay đổi trong mục tiêu chiến tranh của Nga có nghĩa là quân đội của họ không còn cần những hệ thống đường sắt này cho bất kỳ bước tiến nào của riêng mình.

Bởi vì Nga đã không thành công trong việc chiếm được mạng lưới đường sắt của Ukraina, nên giờ đây, họ có ý định phá hủy nó, ít nhất là một phần, chủ yếu nhằm cắt đứt các chuyến hàng vũ khí của phương Tây cho mặt trận.

 Do đó, Ukraine có thể duy trì cơ sở hạ tầng đường sắt của mình trong bao lâu có lẽ sẽ là một yếu tố quyết định trong cuộc chiến này.