Tên lửa ATACMS – 'mồi lửa' mới giữa Mỹ và Nga?

Hãng truyền thông Mỹ CNN dẫn lời hai quan chức Mỹ cho biết, chính quyền Biden trước đó đã từ chối cung cấp ATACMS cho Ukraina, nhưng "trong những tuần gần đây" đã quyết định sẽ âm thầm gửi loại tên lửa tầm xa này. 

Người ta nói rằng Washington muốn gây bất ngờ cho Moskva, phòng trường hợp Nga di chuyển thiết bị và vũ khí ra khỏi tầm bắn trước khi tên lửa có thể được sử dụng. Một quan chức Mỹ cho biết Mỹ đã gửi khoảng 20 tên lửa tới Ukraina.

Theo nytimes, quyết định gửi tên lửa thể hiện sự thay đổi của chính quyền Biden vào thời điểm quân đội Ukraina đang gặp khó khăn trong cuộc phản công ở phía Nam và phía Đông đất nước. Theo AP, do lo ngại căng thẳng với Nga nên tên lửa cung cấp cho Ukraina có tầm bắn thấp hơn mức tối đa mà hệ thống này có thể đạt được. 

AP đưa tin, tên lửa biến thể được chuyển tới Kiev mang theo bom chùm có khả năng phóng hàng trăm quả bom nhỏ từ trên không thay vì một đầu đạn đơn lẻ. Bom chùm đang gây tranh cãi và bị cấm ở hơn 100 quốc gia do chúng đe dọa dân thường.

Tổng thống Ukraina Volodymir Zelensky đã xác nhận việc sử dụng tên lửa ATACMS. Trong bài phát biểu đăng trên mạng xã hội hàng đêm, ông nói: "Hôm nay tôi đặc biệt biết ơn nước Mỹ. Thỏa thuận của chúng tôi với Tổng thống Biden đang được thực hiện. Và chúng đang được triển khai rất chính xác - ATACMS đã chứng tỏ được năng lực của chúng". Tuy nhiên, ông không đưa ra thông tin chi tiết về thời gian và địa điểm mà chúng được sử dụng.

Trong một bình luận tương đối hiếm hoi về các hoạt động quân sự đang diễn ra, Tướng Valery Zaluzhny, người đứng đầu lực lượng vũ trang Ukraina, đưa ra tuyên bố xác nhận việc sử dụng ATACMS cùng với đoạn video quay cảnh chúng được phóng lên bầu trời trong đêm tối. Tuy nhiên không thể xác minh tính độc lập của video.

Cuộc tấn công của Ukraina

Theo BBC, quân đội Ukraina cho biết cuộc tấn công nhằm vào Berdyansk diễn ra lúc 4h và vào Luhansk lúc 11h, theo giờ địa phương. Berdyansk cách tiền tuyến gần nhất khoảng 85 km và có tầm quan trọng chiến lược vì nằm giữa Mariupol và Crimea. Luhansk cách tiền tuyến gần 100km. 

Lực lượng tác chiến đặc biệt của Ukraina cho biết cuộc tấn công đã làm hư hại các đường băng và phá hủy 9 máy bay trực thăng, 1 kho đạn dược, 1 bệ phóng tên lửa phòng không và các thiết bị quân sự. Hàng chục binh sỹ Nga đã thiệt mạng hoặc bị thương trong cuộc tấn công này. Những tuyên bố đó không thể được xác minh độc lập. Phía Nga cũng chưa lên tiếng về những thông tin này.

Vladimir Rogov, Thống đốc vùng Zaporizhzhia do Nga bổ nhiệm, cho biết các hệ thống phòng không "đã đánh chặn thành công tên lửa của đối phương" trên Berdyansk, đồng thời cho biết thông tin về thương vong và thiệt hại đang được kiểm kê và sẽ cập nhật sau.

Tuy nhiên, một đoạn video chưa được xác minh trên một tài khoản mạng xã hội thân Nga - được cho là quay ở Berdyansk - dường như cho thấy các vụ nổ và tên lửa phóng tới, trong đó có giọng nói giải thích rằng một bãi chứa đạn dược đã bị tấn công.

Một blogger người Nga khác đã viết về một cuộc tấn công vào sân bay bằng tên lửa ATACMS, gây ra một "vụ nổ nghiêm trọng", gây thiệt hại về người và công nghệ.

Những bức ảnh chưa được xác minh đăng trên mạng xã hội ngày 17/10 cho thấy các căn cứ của Nga đã bị tấn công bằng biến thể MGM-140A đời đầu của ATACMS - phiên bản tầm ngắn hơn của dòng vũ khí này với khoảng cách tấn công khoảng 160 km. Đặc biệt, số hợp đồng được đóng dấu ở bên cạnh chỉ về một hợp đồng cung cấp tên lửa dự kiến hoàn tất vào năm 1997.

Các cuộc đụng độ tiếp tục xảy ra dọc theo chiến tuyến, bao gồm xung quanh các thị trấn Avdiivka, Kupyansk và Lyman do Ukraina nắm giữ, những nơi đang hứng chịu các đợt bắn phá dữ dội của lực lượng Nga trong những ngày gần đây. 

Cơ quan dịch vụ khẩn cấp Ukraina cho biết một tòa nhà ký túc xá đã bị phá hủy trong một cuộc tấn công của Nga vào thành phố phía Đông Slovyansk. Tại Odesa, chính quyền cho biết các mảnh vỡ từ máy bay không người lái của Nga bị bắn hạ đã làm hư hại một câu lạc bộ du thuyền và một số du thuyền, nhưng không gây thương vong.

Ukraina đang cố gắng giành lại lãnh thổ bị Nga chiếm đóng ở phía Đông và phía Nam nước này thông qua một cuộc phản công lớn, nhưng cho đến nay tiến độ rất chậm. Ukraina cũng thường xuyên thực hiện các cuộc không kích vào các vị trí của Nga nhằm mục đích làm suy yếu nỗ lực chiến tranh của Moskva. 

Trong khi đó, Nga cũng đã tấn công các vị trí của Ukraina ở phía Đông xung quanh Avdiivka và Kupyansk, nhưng theo báo cáo của Ukraina, họ đã phải chịu thương vong nặng nề trong những ngày gần đây.

Sự thay đổi quan điểm của Mỹ

Hơn 1 năm sau khi chiến tranh bắt đầu, Nhà Trắng đã làm chệch hướng yêu cầu của ông Zelensky về vũ khí. Một phần lo ngại là Ukraina có thể sử dụng phiên bản tên lửa tầm xa nhất để tấn công các mục tiêu sâu bên trong nước Nga, và có thời điểm các quan chức Mỹ tin rằng việc sử dụng ATACMS có thể vượt qua một trong những "ranh giới đỏ" khiến Nga leo thang căng thẳng.

Nhưng suy nghĩ đó giờ đây đã thay đổi, ít nhất một phần là do thực tế là các tên lửa tầm xa tương tự đã được Anh và Pháp cung cấp vào đầu năm nay và việc sử dụng chúng trong chiến đấu không gây ra nhiều phản ứng từ phía Nga.

Một số nguồn tin cho biết, Biden nói với ông Zelensky trong chuyến thăm Nhà Trắng vào tháng 9 rằng ông đã đảo ngược quan điểm và đồng ý cung cấp tên lửa, mặc dù phiên bản này có tầm bắn hạn chế.

Giờ đây khi tên lửa của Mỹ đã đến, Đức sẽ tiếp tục bị thúc ép phải tặng các hệ thống tên lửa Taurus của mình. Giống như ông Biden, Thủ tướng Olaf Scholz của Đức đã phản đối việc cung cấp tên lửa tầm xa của nước mình cho Ukraina, một phần là để tránh xung đột leo thang. Taurus có tầm bắn hơn 310 dặm và sẽ là tên lửa tầm xa mới nhất và hiện đại nhất của Kiev.

Ukraina đã cam kết không bắn ATACMS của Mỹ vào biên giới được quốc tế công nhận của Nga, tuy nhiên những đảm bảo mà nước này cũng đưa ra khi Anh và Pháp cung cấp tên lửa tầm xa cho nước này.

ATACMS sẽ tạo ra khác biệt trên chiến trường?

Theo trang mạng nytimes.com, không rõ hệ thống tên lửa sẽ tạo ra sự khác biệt như thế nào trên chiến trường; các loại vũ khí khác do phương Tây cung cấp, bao gồm cả xe tăng, chỉ mang lại lợi thế nhỏ trong một cuộc chiến đã sa lầy trong nhiều tháng. Và phiên bản tên lửa do Mỹ gửi đến bị hạn chế về tầm bắn.

Tuy nhiên, các quan chức cho biết chỉ cần tiếp cận hầu hết các căn cứ chính mà Nga sử dụng để hỗ trợ trên không và tiếp tế cho quân đội của họ ở Ukraina là đủ. 

Andriy Zagorodnyuk, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraina, nói rằng việc triển khai ATACMS diễn ra vào thời điểm quan trọng trong cuộc phản công của Ukraina, trong đó quân đội Ukraina phải vật lộn để đạt được tiến bộ đáng kể trước hệ thống phòng thủ cứng rắn của Nga. 

Ông Zagorodnyuk nói trong một email: "Tầm quan trọng của chúng là rất lớn. "Điều này sẽ cho phép chúng tôi tấn công các trạm chỉ huy và hậu cần quan trọng ở mọi chiều sâu hoạt động của mặt trận ngày nay".

Tên lửa dẫn đường mà Mỹ cung cấp có thể bắn trúng mục tiêu cách xa 100 dặm và được phóng từ các phương tiện có thể nhanh chóng di chuyển và ẩn nấp sau khi bắn để tránh đòn phản công của Nga. Các loại vũ khí có tầm bắn xa nhất mà Ukraina hiện có là tên lửa hành trình phóng từ trên không SCALP của Pháp và Storm Shadow của Anh. 

Những tên lửa này đã được sử dụng để tấn công các mục tiêu của Nga, bao gồm cả ở Crimea. Nhưng để phóng những tên lửa hành trình đó, máy bay chiến đấu Ukraina có thể phải đối mặt với tên lửa đất đối không và máy bay chiến đấu của Nga.

Ưu thế trên không của Nga đã đặt ra thách thức khó khăn cho lực lượng Ukraina trong nhiều tháng, khi các trực thăng tấn công của Nga thường xuyên oanh tạc các vị trí của họ bằng bom dẫn đường. Các cuộc tấn công từ trên không đã làm phức tạp thêm nỗ lực của Kiev nhằm tập trung cho nỗ lực phản công.

Trong khi đó, phát biểu trong cuộc họp báo trên truyền hình ở thủ đô Bắc Kinh hôm 18/10, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho rằng việc Mỹ cung cấp tên lửa tầm xa ATACMS cho Ukraina là "sai lầm", điều đó sẽ làm gia tăng mối đe dọa đối với lực lượng Nga song cũng sẽ không làm thay đổi đáng kể tình hình trên mặt trận. 

Theo ông Putin, các mối đe dọa chung sẽ chỉ làm tăng cường sự hợp tác giữa Trung Quốc và Nga. Ông Putin được dẫn lời cho biết, Nga và Trung Quốc có kế hoạch ký kế hoạch phối hợp kéo dài đến năm 2030 tại cuộc họp ở thủ đô Bishkek của Kyrgyzstan.

Còn các hãng thông tấn của Nga dẫn lời , Đại sứ Nga tại Mỹ Anatoly Antonov nhận định: "Những hậu quả của bước đi này, vốn cố ý giấu diếm công luận, sẽ mang bản chất nghiêm trọng nhất. Nước Mỹ sẽ tiếp tục thúc đẩy một cuộc xung đột trực tiếp giữa NATO và Nga".

(Nguồn: TTXVN/Reuters/BBC/NYT)