Sinh viên Trung Quốc từ bỏ giấc mơ cao học

Xu hướng đảo ngược

Là sinh viên năm thứ hai tại một trường đại học xếp hạng thấp ở tỉnh Sơn Đông, miền Đông Trung Quốc, Li đã từ bỏ ý định học lên cao học sau khi lấy được bằng cử nhân, bất chấp sự thúc giục liên tục của gia đình. Mindy Li không thấy có ích gì nhiều trong việc học lên cao.

Học chuyên ngành văn học Trung Quốc – một môn học có rất ít cơ hội việc làm ở doanh nghiệp trong thời kỳ bình thường, chứ đừng nói đến trong bối cảnh kinh tế đang phục hồi chậm chạp, Li đã bắt đầu nghĩ rằng lối thoát duy nhất của mình là trở thành công chức nhà nước.

"Ngày nay có quá nhiều người có bằng thạc sĩ nên những tấm bằng đó không còn giá trị như trước nữa. Mất ba năm nữa ở trường để làm gì khi cuối cùng tôi vẫn phải tham gia kỳ thi công chức?", Li nói. 

Thay vì tiếp tục học tập, nhiều sinh viên đại học như Li đang quay lưng lại với kỳ thi tuyển sinh sau đại học khắc nghiệt của Trung Quốc khi bằng cấp cao hơn trở nên ít hiệu quả hơn. 

Mỗi năm, hàng triệu người trẻ Trung Quốc lao vào cuộc đua thi tuyển lên thạc sĩ với mơ ước đổi đời, tìm được công việc tốt hơn. Kỳ thi cao học ở Trung Quốc được tổ chức vào cuối tháng 12 hàng năm. Mùa đông lạnh giá cũng là thời điểm hàng triệu thí sinh nỗ lực để vượt qua kỳ thi tuyển sinh thạc sĩ.

Tuy nhiên, xu hướng này lại bị đảo ngược trong một thập kỷ gần đây khi hầu hết người trẻ hiện nay đều có chung một mục tiêu, đó là một tìm một công việc ở các cơ quan nhà nước để đảm bảo sự ổn định lâu dài trong tình hình kinh tế ngày càng không chắc chắn này. 

Sau 8 năm tăng liên tiếp, số lượng thí sinh đăng ký kỳ thi sau đại học năm nay đã giảm 360.000 đơn, giảm 7,6% so với năm ngoái theo số liệu của Bộ Giáo dục Trung Quốc (MOE). 

Trong khi đó, số người đã tham dự kỳ thi công chức quốc gia vào tháng 11 kỷ lục 2,25 triệu người, bao gồm cả sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học hàng đầu cả nước, đã ứng tuyển và tham gia kỳ thi công chức với tỷ lệ cạnh tranh cực gắt gao cho 39.000 công việc tại các cơ quan chính phủ, nghĩa là 57 ứng viên thì chọn một người.

Theo Cục Quản lý Dịch vụ Dân sự Quốc gia, những vị trí này vẫn được nhiều người coi là "bát cơm sắt" – những công việc trong khu vực công với quyền lợi gần như được đảm bảo, mặc dù mức lương tương đối thấp.

Trong bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp đang cao chưa từng thấy, hàng triệu sinh viên mới tốt nghiệp đặc biệt khó tìm được việc làm tại các công ty tư nhân. Cứ 5 người trong độ tuổi từ 16-24 ở Trung Quốc, có 1 người thất nghiệp. 

Khi các công ty nước ngoài rút lui và các doanh nghiệp tư nhân gặp khó khăn trong bối cảnh kinh tế phục hồi gập ghềnh, việc đảm bảo một công việc thỏa đáng trong khu vực tư nhân cũng trở thành một thách thức đối với những sinh viên mới tốt nghiệp. Alibaba, Tencent và các công ty công nghệ khác đã sa thải nhân viên hàng loạt. 

Chính quyền Trung Quốc đã tạm dừng công bố số liệu thất nghiệp của thanh niên vào tháng 7 sau khi số liệu này phá vỡ kỷ lục trong những tháng trước.

Ổn định hay lương cao?

Chen Zhiwen, một nhà nghiên cứu giáo dục cho biết số lượng ứng viên đăng ký học sau đại học ngày càng giảm cho thấy giới trẻ Trung Quốc đang trở nên lý trí hơn khi họ nhận ra rằng nghiên cứu sau đại học không còn có thể đảm bảo cho họ một công việc tốt hơn.

Đề cập đến các bản tin từ đầu năm nay về việc những người có bằng thạc sĩ được thuê làm quản lý ký túc xá và giám sát việc phân loại rác, ông nói có thể đó là những trường hợp cực đoan, nhưng rõ ràng đã khiến mọi người hạ thấp kỳ vọng của họ vào tấm bằng sau đại học. 

"Các trường đại học Trung Quốc hầu hết có giá cả phải chăng dành cho sinh viên đại học, học phí thậm chí còn rẻ hơn so với trường mẫu giáo. Nhưng đó lại là một trường hợp khác khi nói đến các chương trình sau đại học, đặc biệt là các chương trình cấp bằng chuyên nghiệp đòi hỏi số tiền khá lớn", ông lưu ý.

Tuyển sinh giáo dục đại học của Trung Quốc đã tăng vọt kể từ cuối những năm 1990. Trong khi số lượng sinh viên đại học tăng gần gấp 3 lần giai đoạn từ năm 2000-2022, thì số sinh viên trúng tuyển vào các trường sau đại học lại tăng gấp 10 lần so với cùng kỳ, đạt mức 1,24 triệu vào năm ngoái. 

Rose Ni, người đã hoàn thành chương trình học đại học vào năm 2021 và hiện đang làm việc tại một cơ quan chính phủ ở Cám Châu, một thành phố phía Đông tỉnh Giang Tây, cho biết việc giành được một vị trí trong một cơ quan cấp thành phố đã đưa cô lên trên nhiều đồng nghiệp với những thành tích ấn tượng hơn. 

Ni học chuyên ngành luật và hiện đang xử lý các vấn đề pháp lý cơ bản, cho biết: "Theo những gì tôi biết, có rất nhiều sinh viên tốt nghiệp thạc sĩ đã đảm nhận các vị trí tại các tổ chức chính quyền cấp huyện hoặc thị trấn".

Cô có tham vọng trở thành một luật sư, điều này đòi hỏi phải học thêm, nhưng điều đó có nghĩa là cô sẽ phải từ bỏ vị trí được nhiều người săn đón của mình. Dù đã nộp đơn đăng ký tham gia kỳ thi sau đại học vào cuối tháng này nhưng Ni vẫn đang phân vân không biết có nên tham dự hay không.

"Tôi không cần lo lắng bị sa thải hay phải đấu tranh để đạt được thành tích khi làm việc trong chính phủ, trong khi các bạn cùng lớp làm việc ở công ty luật có áp lực công việc lớn hơn nhiều mà vẫn chưa ổn định", cô nói.

Thời điểm bây giờ được nhận định là khó khăn cho người trẻ để bắt đầu sự nghiệp ở Trung Quốc. "Họ biết rằng những cơ hội do sự tăng trưởng nhanh chóng của Trung Quốc tạo ra không còn thuộc về thế hệ này nữa", Alfred Wu, giáo sư tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Singapore), cho biết.

Li Feng, một giáo viên 26 tuổi ở tỉnh Sơn Đông, cho biết anh đã tham gia kỳ thi công chức được 5 năm kể từ năm 2018 và vừa kết thúc kỳ thi công chức vào tháng trước.

"Tôi từng ứng tuyển vào một vị trí có hàng trăm đối thủ cạnh tranh, về cơ bản đây là một trò chơi không thể giành chiến thắng. Việc vượt qua kỳ thi ngày càng khó khăn hơn khi tình hình kinh tế thay đổi", anh nói.

Mặc dù không còn số liệu chính thức nhưng Xiong Bingqi - giám đốc Viện Nghiên cứu Giáo dục Thế kỷ 21 có trụ sở tại Bắc Kinh, đã ước tính thông qua số liệu từ nhiều trường đại học khác nhau rằng chỉ một nửa trong số 11,58 triệu sinh viên tốt nghiệp từ các cơ sở giáo dục đại học của Trung Quốc năm nay đã tìm được việc làm hoặc được nhận vào học sau đại học.

Ông cảnh báo: "Nếu các doanh nghiệp tư nhân không phát triển và chúng ta ngừng mở cửa với thế giới bên ngoài thì việc làm của sinh viên sẽ ngày càng khó khăn trong tương lai. Nếu không phát triển khu vực tư nhân, làm sao trả lương cho công chức khi mọi người đổ xô làm việc trong chính phủ và sống bằng tiền lương?".

Xiong lưu ý rằng ngoài ra còn có sự phân biệt đối xử về bằng cấp, một lời nhắc nhở rằng chúng ta cần khẩn trương chuyển đổi từ một xã hội định hướng bằng cấp sang một xã hội làm việc dựa trên kỹ năng. 

Chu Zhaohui, nhà nghiên cứu cấp cao của Viện Khoa học Giáo dục Quốc gia Trung Quốc, lưu ý số lượng sinh viên tốt nghiệp đại học hàng năm ngày càng tăng và đạt kỷ lục trong năm nay không có nghĩa là Trung Quốc đang tạo ra nguồn nhân lực mà nhiều doanh nghiệp muốn. Hơn nữa, bằng cấp cao vẫn là chưa đủ.

"Một số chỉ số chính về lợi tức dân số chính là việc làm. Chúng ta đang chứng kiến những người có bằng thạc sĩ và tiến sĩ đi giao đồ ăn để kiếm sống. Điều này cho thấy tình trạng không phù hợp giữa đầu ra của hệ thống giáo dục và những gì thị trường cần", ông nói. 

(Nguồn: SCMP)