Nông dân châu Phi ồ ạt trồng ca cao khi giá cả tăng vọt

Vào tháng 11/2023, một giáo viên trung học 57 tuổi đã mua một mảnh đất rộng 3 ha cách nhà bà ở thủ đô Yaoundé khoảng 200 km về phía Tây Bắc. Những cây ca cao bà trồng ở đó sẽ bắt đầu ra quả khi bà nghỉ hưu sau ba năm nữa.

Việc đặt nền móng cho việc chuyển đổi nghề nghiệp của Kinyuy không hề rẻ. Người đứng đầu truyền thống đã bán mảnh đất cho bà cũng thu một khoản phí gồm ba con dê, 40 lít (10,5 gallon) rượu cọ và một túi muối để cấp phép cho cô trồng loại cây trồng thương mại này.

Bà Kinyuy cho rằng khoản đầu tư này sẽ mang lại kết quả: "Nếu giá ca cao tiếp tục tăng, vụ mùa sẽ mang lại cho tôi nhiều tiền hơn là đi dạy học".

Câu chuyện của bà và những câu chuyện khác mà hãng tin Bloomberg đã ghi nhận được, cho thấy sự tăng vọt chưa từng có về giá của thành phần chính trong Socola đang thu hút nông dân ở một số vùng ở châu Phi quay trở lại với loại cây này. 

Độ trễ giữa thời gian trồng và thu hoạch cây ca cao có nghĩa là xu hướng mới chớm này sẽ không mang lại giải pháp tức thời cho tình trạng nguồn cung toàn cầu đang căng thẳng, nhưng nó có thể giảm bớt áp lực.

Tại hai nước sản xuất ca cao hàng đầu thế giới là Bờ Biển Ngà và Ghana, nông dân trồng ca cao nhận được mức giá do chính phủ quy định để đảm bảo khả năng dự đoán thu nhập. Nhưng người trồng ở Cameroon và Nigeria được tự do bán cho người trả giá cao nhất. Và giá ca cao trong nước ở hai nước này đã tăng hơn gấp ba lần so với một năm trước đó, do tình trạng thiếu hụt trên toàn cầu.

Đó là điều đã thuyết phục Jean-Marie Mbida Obam thuê thêm hai công nhân tại trang trại nhỏ của ông ở Cameroon và chuyển từ trồng chuối, lạc và dừa sang trồng ca cao mà ông đã từ bỏ ba năm trước, khi giá thấp hơn. 

Người cha 61 tuổi của 5 đứa con cho biết: "Tôi nhớ có thời điểm tôi đã kiếm được 1,5 triệu franc CFA (2.458 USD) từ những loại cây trồng này, trong khi ca cao chỉ có thể mang lại cho tôi 600.000 đến 700.000 franc". "Tôi đã trở lại và chuẩn bị hồi sinh hoàn toàn toàn bộ đồn điền của mình. Giá ca cao hiện nay rất tốt".

Sản lượng giảm hai con số ở Bờ Biển Ngà và Ghana - hai nước chiếm hơn 50% nguồn cung toàn cầu - đã dẫn đến cuộc tranh giành đậu. Nông dân trồng ca cao ở những nước này đang gặp khó khăn do thời tiết xấu và thiếu phân bón. Điều này đã đẩy giá trên sàn giao dịch tương lai New York lên tới 10.000 USD/tấn, từ mức dưới 3.000 USD vào thời điểm này năm ngoái. Và sản xuất dự kiến sẽ không sớm phục hồi.

Ca cao đến các cảng Bờ Biển Ngà từ khi bắt đầu vụ thu hoạch chính vào tháng 10 đến tháng 3 đạt 1,3 triệu tấn, thấp hơn khoảng 1/3 so với một năm trước đó. Theo những người quen thuộc với vấn đề này , sản lượng của Ghana trong niên vụ hiện tại sẽ đạt từ 422.500 tấn đến 425.000 tấn, bằng một nửa dự báo ban đầu của nước này.

Dự báo của Tổ chức Ca cao Quốc tế cho thấy sản lượng của Nigeria giảm 4% trong năm 2023-24, xuống còn 270.000 tấn, và sản lượng của Cameroon tăng 3% lên 300.000 tấn. Đến cuối thập kỷ này, Cameroon đặt mục tiêu nâng sản lượng lên 600.000 tấn, trong khi Nigeria dự kiến đạt tổng cộng 714.000 tấn vào năm 2030.

John Kalu, lãnh đạo vùng trồng ca cao ở bang Abia của Nigeria, cho biết có một danh sách "dài" những nông dân trồng ca cao tiềm năng đang cố gắng bắt kịp thời kỳ thuận lợi. Chính phủ đã cam kết cho nông dân thuê đất mới, nhưng ông cho biết chi tiết vẫn còn mơ hồ.

Trong khi đó, sự khan hiếm đang buộc các nhà xay xát phải trả phí bảo hiểm lớn để đảm bảo có đủ đậu và tránh việc đóng cửa nhà máy. 

Theo nhà chế biến ca cao hàng đầu Guan Chong Bhd, mức chênh lệch này dao động từ 400 USD/tấn ở Ecuador và Peru đến 2.500 USD/tấn ở Bờ Biển Ngà , mặc dù Bờ Biển Ngà đang cố gắng chấm dứt hoạt động này. Tình trạng thiếu đậu cũng buộc các nhà máy ở Ghana phải đóng cửa liên tục kể từ cuối năm ngoái.

Người trồng ở Nam Mỹ cũng mong muốn mở rộng sản xuất để kiếm lời từ giá ca cao cao. Ecuador, nhà sản xuất lớn thứ ba thế giới, đang đặt mục tiêu đạt 800.000 tấn vào năm 2030, từ mức 454.000 tấn vào năm 2023. Brazil, nhà sản xuất số 6, có kế hoạch tăng gấp đôi sản lượng vào cuối thập kỷ này từ 220.000 tấn.

Tất cả những kế hoạch mở rộng đó có thể bị hạn chế bởi các quy định của Liên minh Châu Âu sẽ có hiệu lực vào cuối năm nay. EU sẽ yêu cầu các nhà sản xuất sôcôla như Ferrero Group, Nestlé và Marsto chứng minh rằng mỗi loại đậu họ nhập khẩu vào lục địa này không góp phần vào nạn phá rừng ở nơi khác.

Do đó, những người đã có quyền sử dụng đất nông nghiệp có thể có lợi thế hơn. Tại bang Ondo của Nigeria, công chức đã nghỉ hưu Toba Adenowuro, 60 tuổi và anh trai Timilehin, 43 tuổi, người bán bánh mì, đường và các đồ dùng gia đình khác tại một quầy hàng trên phố, được thừa kế một mảnh đất rộng 5 ha từ cha họ vào năm ngoái. 

Họ nhớ lại cha họ đã phải vật lộn như thế nào để kiếm được lợi nhuận từ vụ ca cao của mình trong thời kỳ giá thấp. Adenowuro nói: "Từ lâu, chúng tôi đã biết khoản thanh toán cho cha mình không tương xứng với sản lượng nông nghiệp và giá cả hàng hóa ngày càng tăng.

Hiện hai anh em đang ươm 60.000 cây giống lai mà họ kỳ vọng sẽ tăng năng suất lên 850 kg/ha, từ mức 400kg hiện nay. "Chúng tôi muốn trẻ hóa trang trại và tận dụng sự tăng giá ca cao", Adenowuro cho biết.

(Nguồn: Bloomberg News)