Khoản hoán đổi nợ 1.400 tỷ USD của Trung Quốc chuẩn bị cho đợt áp thuế của Trump sắp tới

Trong số những động thái thúc đẩy kinh tế, gói hoán đổi nợ trị giá 1.400 tỷ USD mà Trung Quốc công bố hôm nay (ngày 8/11) có ý nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế của Chủ tịch Tập Cận Bình so với những gì chúng ta thấy.

Động thái tái cấp vốn cho nợ của chính quyền địa phương, được Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc chấp thuận, đánh dấu nỗ lực đầu tiên kể từ năm 2015 nhằm nâng trần nợ cho các thành phố.

Điều này diễn ra trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế không mấy khả quan, áp lực giảm phát, tỷ lệ thất nghiệp cao ở thanh niên và lo ngại về một nhiệm kỳ tổng thống nữa của Donald Trump khiến chiến tranh thương mại trở nên khốc liệt hơn.

Bộ trưởng Tài chính Lam Phật An cho biết thỏa thuận hoán đổi là "một quyết định chính sách quan trọng có tính đến môi trường phát triển trong nước và quốc tế, nhu cầu đảm bảo hoạt động kinh tế và tài chính ổn định, cũng như tình hình phát triển thực tế của chính quyền địa phương".

Ông Lam ước tính việc hoán đổi có thể tiết kiệm khoảng 600 tỷ nhân dân tệ (84 tỷ USD) tiền lãi trong 5 năm, giải phóng thêm nguồn lực để thúc đẩy đầu tư và tiêu dùng. Tính đến cuối năm 2023, ông Lam ước tính, nợ ẩn chưa thanh toán của Trung Quốc là 14.300 tỷ nhân dân tệ.

Rất ít nhà kinh tế cho rằng, động thái hôm nay là đủ để khôi phục lại lòng tin, bằng chứng là sự sụt giảm của cổ phiếu và đồng nhân dân tệ. Hầu hết cũng không nghĩ rằng đây sẽ là nỗ lực cuối cùng để thay đổi câu chuyện.

Theo Carlos Casanova, nhà kinh tế tại Union Bancaire Privée, "chương trình hoán đổi nợ của chính quyền địa phương vẫn chưa đủ, nhưng các biện pháp bổ sung có thể khuyến khích phục hồi đầu tư tư nhân và mở rộng tiêu dùng trong nước".

Nhiều nhà kinh tế cho rằng vẫn cần nỗ lực trực tiếp hơn để thúc đẩy nhu cầu hộ gia đình. Tuy nhiên, chương trình hoán đổi có thể giúp Trung Quốc có thêm thời gian để thực hiện các cải cách cấp thiết.

Mọi người đều biết chính phủ Trung Quốc cần phải nhanh chóng sửa chữa khu vực bất động sản và củng cố thị trường vốn. Người ta cũng biết rằng Bắc Kinh phải hành động nhanh hơn để giảm sự thống trị của các doanh nghiệp nhà nước và tạo thêm không gian cho các công ty khởi nghiệp phá vỡ nền kinh tế. 

Và các quan chức phải xây dựng mạng lưới an sinh xã hội mạnh mẽ hơn để khuyến khích các hộ gia đình chi tiêu nhiều hơn và tiết kiệm ít hơn.

Tuy nhiên, mặc dù các nhà đầu tư toàn cầu khao khát những nâng cấp này, họ thường không dành cho Bắc Kinh sự kiên nhẫn cần thiết để thực hiện chúng. Và những nỗ lực sửa chữa, thay đổi hoặc điều chỉnh các động cơ kinh tế của Trung Quốc chắc chắn sẽ làm giảm tăng trưởng phần nào. Tuy nhiên, thị trường sẽ không nghe về điều đó.

Bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy sự tăng trưởng của đại lục có thể gây thất vọng đều thúc đẩy các quỹ toàn cầu bán tháo cổ phiếu Trung Quốc. Nó thúc đẩy các nhà kinh tế ở khắp mọi nơi đánh giá sự suy giảm của tăng trưởng toàn cầu, dòng chảy thương mại và giá hàng hóa theo những điều khoản thường thảm khốc, làm giảm phát thị trường.

Điều này khiến ông Tập Cận Bình trở thành một CEO kinh tế đang vật lộn để đạt được doanh số của công ty mỗi quý. Chu kỳ này tạo ra chủ nghĩa ngắn hạn — và nó giúp giải thích tại sao Bắc Kinh lại chậm cải tổ.

Phải thừa nhận rằng, ông Tập Cận Bình đối mặt với nhiều áp lực khi tiếp tục công bố mục tiêu tăng trưởng hàng năm. Việc đặt ra mục tiêu GDP tùy ý năm này qua năm khác sẽ làm giảm động lực và khiến các nhà hoạch định chính sách ưu tiên kích thích hơn là tái cơ cấu nguồn cung.

Với đợt kích thích mới nhất này, nhóm cải cách của ông Tập Cận Bình có thể giành được sự kiên nhẫn từ thị trường thế giới. Nó đủ tham vọng để trấn an những người hoài nghi rằng Trung Quốc nghiêm túc chấm dứt giảm phát một lần và mãi mãi.

Alex Muscatelli, nhà phân tích tại Fitch Ratings, cho biết việc khôi phục lòng tin "phụ thuộc vào sự hỗ trợ của chính sách tài khóa và tiền tệ để nâng cao nhu cầu danh nghĩa". "Nếu xu hướng hiện tại trong nền kinh tế trong nước trở nên trầm trọng hơn, giá cả có thể giảm sâu hơn".

Muscatelli nói thêm rằng, "khả năng gia tăng xu hướng cung cầu hiện tại cùng với những thách thức về nhân khẩu học và nợ nần sẽ gây ra nguy cơ giá cả giảm liên tục".

Để tránh "sự trầm trọng hơn" đó, cần phải kết hợp các biện pháp kích thích tiền tệ và tài khóa với các động thái tái cơ cấu táo bạo nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Trung Quốc .

Bắc Kinh có "nhiều không gian cho chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ", Thủ tướng Lý Cường phát biểu tại Triển lãm nhập khẩu quốc tế Trung Quốc ở Thượng Hải, đồng thời cho biết thêm rằng Trung Quốc sẽ đạt mục tiêu 5% trong năm nay. "Chính phủ Trung Quốc có khả năng thúc đẩy cải thiện kinh tế bền vững", ông Lý Cường nói.

Tuy nhiên, việc Trump tái đắc cử đã làm tăng mức độ đe dọa đối với Bắc Kinh. Đến tháng 1/2025, khi ông tuyên thệ nhậm chức, Trump sẽ phải áp dụng mức thuế 60% đối với nền kinh tế lớn nhất châu Á, như ông đã tuyên bố trong chiến dịch tranh cử.

"Để giảm bớt mức thuế quan tăng cao của Mỹ đối với nền kinh tế, chúng tôi tin rằng Bắc Kinh có thể sẽ tăng cường kích thích tài chính", Robin Xing, một chiến lược gia tại Morgan Stanley cho biết. Xing nói rằng Trump càng làm căng thẳng thương mại gia tăng, thì Tập Cận Bình càng cảm thấy cần phải làm nhiều hơn để bù đắp cho họ.

Lynn Song, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Ngân hàng ING, nói thêm rằng "khả năng có một gói hỗ trợ chính sách lớn hơn sẽ tăng lên phần nào nếu Trump chiến thắng".

Mặc dù Trung Quốc đã chuẩn bị tốt hơn cho cuộc tấn công của Trump vào thương mại thế giới, Rick Waters, giám đốc điều hành phụ trách hoạt động tại Trung Quốc của Eurasia Group, cho biết Bắc Kinh có thể gặp khó khăn trong việc hạn chế thiệt hại ngoài dự kiến.

"Tôi nghĩ thách thức ở đây là Trung Quốc vẫn ở thế bất lợi về mặt cấu trúc trong một cuộc chiến thương mại vì họ thiếu không gian đối xứng", Waters nói. "Họ không có khả năng áp thuế đối với Mỹ khi Mỹ làm điều đó với họ".

Song phản bác rằng, "cuộc chiến thương mại đầu tiên là một sự thay đổi cuộc chơi; nhiều công ty đã bị bất ngờ và các nhà đầu tư đã phải vật lộn. Lần này, mức thuế mà Trump đề xuất đã được cân nhắc trong một thời gian và không có gì đáng ngạc nhiên".

Tuy nhiên, quy mô của thuế quan thương mại sắp tới có thể là chưa từng có. Hãy xem xét mức thuế 100% mà Trump đã đe dọa đối với ô tô sản xuất tại Mexico. Các CEO của Toyota và Hyundai nghĩ rằng sẽ mất bao lâu trước khi Trump mở rộng chúng sang Nhật Bản và Hàn Quốc?

Ian Bremmer, chủ tịch của Eurasia Group, cho biết, "nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang hoạt động kém hiệu quả và Bắc Kinh ngày càng tỏ ra thận trọng trước các mối đe dọa áp thuế đến từ những người theo đường lối cứng rắn như cựu chuyên gia thương mại của Trump, Robert Lighthizer".

Bremmer nói thêm, người Trung Quốc "sẽ điên cuồng cố gắng thiết lập các kênh liên lạc bí mật với các đồng minh thân Trung Quốc của Trump như Elon Musk, hy vọng họ có thể tạo điều kiện cho một mối quan hệ ít đối đầu hơn.

Liệu Trump có ủng hộ điều đó hay những người theo chủ nghĩa diều hâu của ông sẽ chiếm thế thượng phong và thúc đẩy một cách tiếp cận thậm chí còn đối đầu hơn? Bắc Kinh sẽ hành động thận trọng và chậm rãi trong môi trường này".

Alicia García-Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tại Natixis, lưu ý rằng "một gói kích thích không đủ, được đưa ra sau khi Trump tái đắc cử" sẽ phản tác dụng, nghĩa là Trung Quốc "cần tìm các nguồn tăng trưởng khác vì thương mại sẽ không thực hiện được điều đó".

Brendan McKenna, chiến lược gia tại Wells Fargo & Co., lưu ý rằng một câu hỏi khác là những khoản thuế này và các khoản thuế khác của Trump có thể xung đột như thế nào với nỗ lực cắt giảm lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).

Ông cho biết thêm rằng việc áp thêm thuế quan có thể làm gia tăng lạm phát, đồng thời nói thêm rằng việc Fed nới lỏng "ít mạnh tay hơn" so với dự báo hiện tại có thể "hoạt động như một động lực thúc đẩy đồng USD".

Trung Quốc khó có thể suy thoái. Ví dụ, dữ liệu về xuất khẩu trong tháng 10 cho thấy sự tăng tốc lành mạnh — sự thay đổi lớn nhất về hoạt động kể từ giữa năm 2022. Tuy nhiên, một số nhà phân tích tự hỏi liệu Bắc Kinh có phá giá đồng nhân dân tệ để trả đũa thuế quan của Trump hay không nếu tăng trưởng của Trung Quốc bị ảnh hưởng đáng kể.

Dilin Wu, chiến lược gia nghiên cứu tại công ty môi giới Pepperstone, cho biết: "Bắc Kinh có thể tìm cách phá giá đồng nhân dân tệ như họ đã làm vào năm 2018-2019 để chống lại tác động của thuế quan và thúc đẩy khả năng cạnh tranh xuất khẩu".

Đây là một hành động cân bằng khó khăn. Xét cho cùng, Trung Quốc đang phải đối mặt với nhiều thách thức từ nhiều góc độ. Và thách thức lớn nhất có thể trở nên tồi tệ hơn nếu đồng nhân dân tệ giảm. Các khoản vỡ nợ trong số các nhà phát triển bất động sản nắm giữ khoản nợ nước ngoài đáng kể có thể gặp khó khăn hơn trong việc thanh toán nếu đồng nhân dân tệ giảm mạnh.

Một phần của lập luận về đồng nhân dân tệ yếu hơn xoay quanh nỗi ám ảnh của Trung Quốc về mục tiêu tăng trưởng hàng năm. Nó đã trở thành một sự xao lãng đặc biệt kể từ thời kỳ khủng hoảng Lehman Brothers 2008-2009.

Kể từ đó, mô hình tăng trưởng của Trung Quốc phụ thuộc rất nhiều vào các nhà lãnh đạo thành phố trên cả nước, đưa ra các dự án lớn: đường cao tốc sáu làn xe; đường một ray; sân bay quốc tế; sân vận động; trung tâm hội nghị và mua sắm; khu phức hợp tòa thị chính; khu khuôn viên công ty; khách sạn năm sao; bảo tàng đồ sộ.

Đối với các nhà lãnh đạo chính quyền địa phương, việc đưa ra các con số hàng năm của Trung Quốc đã chi phối cấu trúc khuyến khích kinh tế. Cách nhanh nhất để một nhà môi giới quyền lực địa phương đầy tham vọng thu hút sự chú ý của Bắc Kinh là thường xuyên đưa ra tỷ lệ GDP cao hơn mức trung bình.

Khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2012, ông đã cam kết để các lực lượng thị trường đóng vai trò "quyết định" trong việc hoạch định chính sách kinh tế. Để chứng minh điều đó, Bắc Kinh đã dành 5 năm qua để giảm đòn bẩy trong hệ thống tài chính và hạn chế rủi ro trong số các nhà phát triển bất động sản. Nhưng mục tiêu GDP lại đi ngược lại với mục tiêu ưu tiên đó.

Theo Thomas Helbling, phó giám đốc đơn vị châu Á - Thái Bình Dương của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, vấn đề ở đây là "nền kinh tế phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư".

IMF trích dẫn cuộc khủng hoảng bất động sản cùng với nhu cầu toàn cầu giảm là những trở ngại lớn nhất đang tấn công Trung Quốc. Tuy nhiên, mô hình tăng trưởng khuyến khích vay mượn không hiệu quả cũng vậy.

Helbling nói, phải tạo sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp tư nhân cạnh tranh với các doanh nghiệp nhà nước. Phải xây dựng một mạng lưới an sinh xã hội vững mạnh để khuyến khích tiêu dùng và tăng đầu tư vào giáo dục và công nghệ để tăng năng suất. Cải cách lương hưu cũng rất quan trọng để giải quyết tình trạng dân số già hóa của Trung Quốc.

Helbling kết luận: "Nếu bạn thực hiện những cải cách đó, sẽ có lợi cho tăng trưởng".

(Nguồn: Asia Times)