Gần đến vụ thu hoạch, vấn đề xuất khẩu lúa mì của Ukraina lại 'nóng' lên

Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng Ukraina, Oleksandr Kubrakov, tuần trước cáo buộc Nga là "chủ nghĩa khủng bố", nói rằng Moscow đang "bắt người dân trên khắp thế giới làm con tin" bằng cách chặn xuất khẩu ngũ cốc của nước này.

Ông Putin muốn buộc cộng đồng quốc tế "dỡ bỏ một số lệnh trừng phạt và sau đó ngũ cốc mới được xuất đi", ông nói.

Trước chiến tranh, Ukraina xuất khẩu từ 6 đến 7 triệu tấn ngũ cốc mỗi tháng. Tuy nhiên, vào tháng trước, "lò bánh mì của thế giới", tên thường dùng để Ukraina khi nhắc đến lúa mì, chỉ xuất xưởng 2,2 triệu tấn, theo Hiệp hội ngũ cốc Ukraina.

Thậm chí, 22 triệu tấn ngũ cốc từ vụ thu hoạch năm ngoái hiện vẫn đang bị mắc kẹt bên trong Ukraina do chiến tranh. Nhật báo kinh doanh của Mỹ The Wall Street Journal gần đây đưa tin rằng, Moscow đang "âm thầm" thực hiện hành vi trộm cắp hàng trăm nghìn tấn ngũ cốc của Ukraina bằng cách vận chuyển nó đến các nước thân thiện với Nga ở Trung Đông.

Trong khi đó, Điện Kremlin tuyên bố rằng Kyiv được tự do vận chuyển ngũ cốc từ các cảng của mình và Ngoại trưởng Sergey Lavrov cho biết, Moscow sẵn sàng đàm phán với Ukraina và Thổ Nhĩ Kỳ về xuất khẩu ngũ cốc.

Ukraina sắp bước vào vụ thu hoạch

Khi nông dân Ukraina bắt đầu vụ thu hoạch mùa Hè trong tháng này, nhiều người lo ngại rằng họ sẽ không có nơi để dự trữ ngũ cốc mới thu hoạch nếu Nga không được dỡ bỏ các lệnh phong tỏa trê Biển Đen.

Ukraina có khoảng 65 đến 67 triệu tấn trữ lượng ngũ cốc thương mại và hiện có khoảng 20% trong số đó nằm ở các vùng lãnh thổ do Nga chiếm đóng. Nông dân Ukraina chỉ còn lại khoảng 20 đến 25 triệu tấn.

Có khả năng vụ thu hoạch này, Ukraina có thêm ít nhất 50 triệu tấn và chính phủ Kyiv đang cố gắng tìm kiếm các tuyến đường thay thế cho việc xuất khẩu của mình.

Một lựa chọn khả thi là các cảng dọc sông Danube nằm ở Tây Nam Ukraina, những địa điểm có khả năng vận chuyển khoảng 30% sản lượng khai thác. Một số khác sẽ là các chuyến hàng qua 12 cửa khẩu biên giới với các nước châu Âu. Nhưng mặc dù xuất khẩu thông qua cái mà EU gọi là "làn đường đoàn kết" đã tăng gấp đôi, khoảng 5,8 triệu tấn trong tháng 6, nhưng cơ sở hạ tầng của châu Âu là có giới hạn để tiếp nhận.

Chi phí vận chuyển là một 'vấn đề lớn'

Anna Nagurney, nhà toán học và kinh tế người Mỹ gốc Ukraina tại Đại học Massachusetts, giải thích rằng các sản phẩm nông nghiệp như lúa mì là "hàng hóa dễ hỏng cần được đưa đến chợ càng sớm càng tốt" để bảo toàn chất lượng.

Bà nói: "Các sản phẩm chất lượng cao hơn sẽ có giá cao hơn. Điều này làm cho chi phí vận tải trở thành "một vấn đề lớn".

Thời điểm xuất khẩu ngũ cốc cao điểm ở Ukraina là từ tháng 7 đến tháng 12 và trong giai đoạn này nông dân chịu áp lực bán càng nhiều càng tốt, càng nhanh càng tốt.

Giá giao lúa mì thu hoạch ở Ukraina đến cảng Constanta của Romania hiện là 160-180 USD/ tấn - tăng từ 40 -45 USD/tấn vào năm ngoái.

Trong khi nông dân chỉ thu được ít hơn 100 USD mỗi tấn, các thương nhân kiếm được khoảng 60 USD mỗi tấn do chi phí đưa ngũ cốc ra khỏi đất nước cao. Điều đó bao gồm nhiên liệu và sự chậm trễ ở biên giới.

Biên giới đường bộ khó giải quyết vấn đề

Cảng lớn nhất của Romania, Constanta, đã nổi lên như một điểm sáng cho xuất khẩu ngũ cốc của Ukraina. Cảng này có kho chứa ngũ cốc lớn nhất châu Âu và đã tiếp nhận khoảng một triệu tấn ngũ cốc từ Ukraina kể từ khi cuộc xâm lược bắt đầu vào tháng 2..

Gennadiy Ivanov, Giám đốc điều hành BPG Shipping, cho biết Constanta đã bắt đầu "vận chuyển" ngũ cốc Ukraina. Điều này chắc chắn sẽ giúp tăng xuất khẩu vì giảm các yếu tố rủi ro của chuỗi hậu cần", ông nói.

Cũng theo ông Ivanov, bước tiếp theo được các nhà chức trách cảng lên kế hoạch là đưa các tàu lớn ra để vận chuyển để tránh tình trạng ùn tắc do phải chờ đợi các tàu nhỏ.

Tuy nhiên, các nhà khai thác cảng cho biết việc xuất đi một khối lượng ngũ cốc lớn không thể thực hiện được nếu không có sự hỗ trợ của EU. Và ông Ivanov nhấn mạnh rằng, mục tiêu chính sẽ vẫn như cũ – đó là "mở khóa các cảng biển của Ukraina".

Trong khi đó, Romania cũng đã mở lại tuyến đường sắt từ thời Liên Xô nối cảng Galati của nước này với Ukraina sớm hơn một tháng so với dự kiến. Điều đó có nghĩa là ngũ cốc đến từ Ukraina qua Moldova có thể đến trực tiếp Galati để được chuyển lên tàu và ra thị trường.

Trong nỗ lực bảo vệ ngũ cốc của Ukraina, Hoa Kỳ đã cam kết xây dựng các hầm chứa tạm thời để lưu trữ ngũ cốc Ukraina gần biên giới với Ba Lan.

Cơ sở hạ tầng hiện tại chỉ cho phép vận chuyển tối đa khoảng 1,5 triệu tấn vào Ba Lan, trong khi nhu cầu xuất đi qua tuyến đường này của Ukraina là khoảng 5 triệu tấn mỗi tháng. Warsaw cho biết việc cải thiện cơ sở hạ tầng sẽ mất khoảng ba đến bốn tháng để được thực hiện.

"Với nhiều tuyến đường và các liên kết giao thông khác bị xâm phạm ở Ukraina, cộng với nhiều nút thắt hậu cần khác nhau và nhu cầu đảm bảo đủ phương tiện cho người vận tải và người lái xe, việc xác định vị trí đặt các hầm chứa ở Ba Lan là một vấn đề quan trọng", Nagurney nói.

Ngoài ra còn có các vấn đề chính trị cần giải quyết. Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki gần đây cảm thấy có nghĩa vụ phải đảm bảo với nông dân Ba Lan rằng ngũ cốc từ Ukraine sẽ không được bán ở Ba Lan mà sẽ được chuyển đến châu Phi và Trung Đông.

Thổ Nhĩ Kỳ sẽ giải quyết đường ra cho ngũ cốc Ukraina?

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cho biết nước ông đang làm việc với LHQ, Ukraina và Nga để tìm giải pháp, đưa ra các hành lang an toàn ở Biển Đen cho các chuyến tàu chuyên chở lúa mì. Điều này sẽ làm cho dịch vụ hậu cần rẻ hơn nhiều so với các tuyến đường xuất khẩu hiện tại qua biên giới phía Tây giáp với Ba Lan, vốn có giá cao hơn gần 40% so với giá ngũ cốc.

Theo hãng thông tấn Nga TASS, các nhà chức trách ở khu vực Đông Nam Zaporizhzhya của Ukraina do Nga kiểm soát cho biết tuần trước đã đạt được thỏa thuận bán ngũ cốc ra nước ngoài, chủ yếu là sang Trung Đông.

Điều khiến Kyiv tức giận là trên thực tế, Nga đã bắt đầu vận chuyển ngũ cốc trên một con tàu chở 7.000 tấn từ cảng Berdyansk bị chiếm đóng của Ukraina. Chính phủ ở Kyiv đã triệu tập đại sứ Thổ Nhĩ Kỳ vào tuần trước sau khi có thông tin cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã cho phép con tàu mang cờ Nga rời cảng Karasu của Thổ Nhĩ Kỳ.