Dấu hỏi cho giấc mơ tái thiết khu ổ chuột lớn bậc nhất hành tinh ở Ấn Độ

Cuộc chuyển mình mạnh mẽ

Khi ông Masoom Ali Shaikh đến Mumbai vào năm 1974 lúc còn là một thanh niên từ miền Bắc Ấn Độ, mảnh đất nơi ông lập nghiệp "chỉ là một con lạch không có đường đi đàng hoàng và rác thải thì tràn lan khắp nơi", ông kể lại.

50 năm sau, khu vực đầm lầy đó, từng là làng chài và bãi rác, giờ là Dharavi, một trong những khu ổ chuột lớn nhất châu Á và là trung tâm công nghiệp nhộn nhịp ở thủ đô tài chính của Ấn Độ.

Được mô tả nổi tiếng trong bộ phim đạt giải Oscar năm 2008 "Triệu phú ổ chuột", Dharavi là một mê cung hỗn loạn của các doanh nghiệp nhỏ ở mọi ngóc ngách, từ tiệm bánh, cửa hàng thịt đến thợ cắt tóc. Những cửa hàng này phục vụ khoảng 1 triệu cư dân sống san sát nhau trong những tòa nhà chật chội và các con hẻm hẹp.

Nhiều người trong số họ là những người di cư và nghệ nhân đã mang đồ thủ công của quê hương đến thành lập doanh nghiệp tại khu ổ chuột rộng 500 mẫu Anh. Theo một số ước tính, những doanh nghiệp quy mô nhỏ này tạo ra tổng doanh thu hằng năm hơn 1 tỷ USD, là nguồn sinh kế quan trọng cho nhiều gia đình, một số người đã sống ở Dharavi qua nhiều thế hệ.

Ông Shaikh là một trong số đó. Sau khi đến Dharavi từ tiểu bang quê nhà Uttar Pradesh, ông đã thành lập một doanh nghiệp đóng giày, giúp nuôi sống 6 thành viên trong gia đình trong nhiều năm, thậm chí còn mở một cửa hàng giày thứ 2 để con gái ông điều hành.

Tuy nhiên, nhiều cư dân lo ngại rằng sinh kế của họ giờ đây có thể bị đe dọa khi khu ổ chuột chuẩn bị trải qua một cuộc chuyển đổi mạnh mẽ, được giám sát bởi một trong những người đàn ông giàu nhất châu Á.

Trong nhiều thập kỷ, đã có một số nỗ lực tái phát triển Dharavi không thành công, một quá trình mà các chuyên gia cho rằng luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro chính trị vì nhiều lý do. Trước hết là quy mô và mật độ của khu ổ chuột cũng như giá trị đất đai cao ở trung tâm Mumbai.

Người dân và chính quyền chỉ ra vô số vấn đề của khu ổ chuột, bao gồm tình trạng quá đông đúc và vệ sinh kém. Nhiều người dân không có nước sinh hoạt hoặc nhà vệ sinh sạch sẽ và phải chịu nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau. Ở một số khu vực thông gió kém, bụi luôn bay lơ lửng trong không khí và khói bay ra từ các xưởng gần đó.

Điều đó có thể thay đổi với kế hoạch mới nhất này, do tỉ phú kiêm ông trùm cơ sở hạ tầng Gautam Adani, người sáng lập Adani Group. "Một chương mới của niềm tự hào và mục đích đang bắt đầu. Đây là cơ hội lịch sử để chúng ta tạo ra một Dharavi mới về phẩm giá, an toàn và hòa nhập", ông Adani viết trong một thông điệp trên trang web của công ty sau khi giành được hợp đồng tái phát triển khu vực này vào năm 2022.

Ông thề sẽ "tạo ra một thành phố hiện đại đẳng cấp thế giới, phản ánh một Ấn Độ đang hồi sinh, tự tin và đang phát triển, tìm được vị trí mới trên trường toàn cầu vì thế kỷ XXI thuộc về Ấn Độ".

Nhưng tầm nhìn của ông về một Dharavi mới đã vấp phải những phản ứng trái chiều, từ những cư dân đầy hy vọng sẵn sàng thay đổi cho đến những người hoài nghi đã nghe những lời hoa mỹ trống rỗng trong nhiều năm. Một số phản đối kịch liệt đề xuất này, với những người biểu tình xuống đường phản đối, lo ngại rằng kế hoạch của ông Adani có thể gây nguy hiểm cho nhà cửa và cơ sở kinh doanh của họ.

"Nếu tôi bị ném vào một khu vực khác, tôi sẽ mất hết công việc kinh doanh và kế sinh nhai của mình", ông Shaikh nói thêm. "Những người bán và người mua của tôi sẽ không biết tôi được chuyển đến đâu, điều này sẽ gây hại cho công việc kinh doanh của tôi", ông cho biết.

Theo chính quyền Mumbai, những người di cư đã đổ xô đến Dharavi trong hơn 1 thế kỷ, nhiều người định cư ở đó vì đây là vùng đất thuộc sở hữu chính phủ tự do và không được kiểm soát.

Những lời hứa cao cả

Theo chính quyền Mumbai, người di cư đã đổ xô đến Dharavi trong hơn một thế kỷ, nhiều người định cư ở đó vì đây là vùng đất tự do và không bị quản lý của chính phủ.

Gần như ngay từ đầu, Dharavi đã được định nghĩa bởi các ngành công nghiệp của nó: từ những người thợ gốm truyền thống của Gujarat bắt đầu đến vào cuối những năm 1800, đến những người thuộc da từ Tamil Nadu và những người thợ thêu từ Uttar Pradesh. Sự phát triển của khu ổ chuột phản ánh sự phát triển của chính Mumbai, một thành phố đa dạng nổi tiếng vì thu hút những người hy vọng trở thành diễn viên Bollywood và những người tìm việc từ khắp Ấn Độ.

Lalitha Kamath, giáo sư về quy hoạch và chính sách đô thị tại Viện Khoa học Xã hội Tata ở Mumbai, cho biết trên khắp cả nước, những người di cư và dân số nghèo thường định cư trên "những vùng đất nguy hiểm theo một cách nào đó hoặc không thể ở được".

Trong trường hợp của Dharavi, "họ đã xây dựng và cải tạo nó từ vùng đất đầm lầy thành một thứ thực sự có giá trị như ngày nay", bà nói thêm.

Nhưng Dharavi vẫn chưa phát triển và hỗn loạn trong nhiều năm. Phải đến những năm 1970, chính phủ mới thực hiện những cải tiến cơ bản từ xây dựng các tuyến đường chính, lắp đặt hệ thống cống rãnh và đường ống nước, cung cấp cho cư dân vòi nước, nhà vệ sinh và điện.

Trong nhiều thập kỷ, chính phủ đã nỗ lực tìm kiếm các nhà phát triển và xây dựng có thể thực hiện nhiệm vụ tốn kém và phức tạp về mặt hậu cần là tái phát triển Dharavi từ trên xuống dưới. Cũng có nhiều câu hỏi được đặt ra: Những cư dân nào sẽ được tái định cư và đi đâu? Chủ doanh nghiệp sẽ được bồi thường như thế nào? Ai sẽ đủ điều kiện?

Sau nhiều năm tiến độ bị đình trệ và các quy trình đấu thầu không thành công, công ty của Adani đã giành được quyền tái phát triển Dharavi với giá thầu 50 tỉ rupee (612 triệu USD), Reuters đưa tin vào thời điểm đó. Dự kiến mất 7 năm để hoàn thành và là siêu dự án mới nhất do Adani Enterprises đảm nhận, công ty đang cung cấp điện cho Mumbai.

Những lời hứa của ông rất cao cả. Ông cho biết trong thông báo trên trang web của mình rằng khoảng 1 triệu người sẽ được "phục hồi và tái định cư", với cả nhà ở và cơ sở kinh doanh sẽ được tái phát triển. Và ông thề rằng người dân sẽ có cơ sở chăm sóc sức khỏe và giải trí tốt hơn, không gian rộng mở, bệnh viện và trường học...

Những cư dân không đủ điều kiện và không thể tái định cư tại Dharavi sẽ được cung cấp các lựa chọn tái định cư thay thế. Nhưng một số cư dân vẫn chưa tin.

Dilip Gabekar, 60 tuổi, sinh ra tại Dharavi và làm việc cho một tổ chức phi lợi nhuận hỗ trợ phụ nữ và trẻ em ở khu ổ chuột, cho biết: "Trong 30 năm qua, chúng tôi đã mơ ước và nghe về việc tái phát triển, nhưng chẳng có gì xảy ra cả".

"Chỉ trong thời gian bầu cử, mới có tiếng nói về việc tái phát triển Dharavi", ông nói thêm khi trả lời CNN vài tuần trước khi Mumbai đi bỏ phiếu vào tháng 5 trong cuộc bầu cử toàn quốc mà cuối cùng Thủ tướng Narendra Modi và Đảng Bharatiya Janata cực hữu của ông đã giành chiến thắng trong nhiệm kỳ năm năm nữa.

"Nhưng một khi cuộc bầu cử kết thúc, các cuộc đàm phán về tái phát triển cũng lắng xuống", ông nói thêm, mặc dù Adani đã thắng thầu từ lâu trước cuộc tổng tuyển cử gần đây nhất.

Trả lời yêu cầu bình luận của CNN, người phát ngôn của Dharavi Redevelopment Project Private Ltd (DRPPL) cho biết dự án này "cam kết đáp ứng nhu cầu của Dharavi và cung cấp cho cư dân những ngôi nhà mới có tiện nghi, khả năng tiếp cận và nguồn lực tốt hơn".

Họ nói thêm rằng họ đang xem xét "mọi lựa chọn khả thi" để bảo vệ sinh kế và doanh nghiệp, đồng thời giúp tăng thu nhập cho người dân bằng cách củng cố chuỗi cung ứng, hoàn thuế cho tất cả các doanh nghiệp trong năm năm và khởi động các sáng kiến tạo việc làm cho thanh niên và phụ nữ.

Ai sẽ được tặng nhà miễn phí?

Mối lo ngại lớn nhất của cư dân là liệu họ có đủ điều kiện theo kế hoạch của Adani hay không, điều này có thể quyết định ai sẽ được nhận căn hộ mới miễn phí trong không gian tái phát triển và ai có thể phải tự trả tiền để chuyển đi nơi khác.

Theo người phát ngôn của DRPPL, những cư dân tầng trệt từng sống tại Dharavi trước năm 2000 sẽ được cấp một căn hộ miễn phí trong khu vực có diện tích ít nhất là 350 feet vuông.

Những cư dân ở tầng cao hơn, hoặc những người đã sống ở đó từ năm 2000 đến năm 2011, sẽ nhận được một ngôi nhà rộng 300 foot vuông sau khi thanh toán một lần 250.000 rupee (khoảng 3.000 USD), nằm trong phạm vi 10 km (6,2 dặm) của Dharavi.

Những người chuyển đến Dharavi sau năm 2011 cũng sẽ nhận được một ngôi nhà rộng 300 feet vuông trong cùng bán kính, nhưng sẽ phải trả tiền thuê nhà cho chính phủ.

Người phát ngôn cho biết tất cả các căn hộ, dù ở trong hay gần Dharavi, đều sẽ có phòng ngủ, nhà vệ sinh và bếp riêng. Kế hoạch này là sự hợp tác giữa chính quyền Adani và Maharashtra. Bản thân khu đất sẽ vẫn thuộc sở hữu của chính phủ.

Với cuộc khảo sát cuối cùng được tiến hành tại Dharavi cách đây 15 năm, một công ty do Adani thuê hiện đang đi từng nhà để thu thập thông tin của cư dân. Điều đó có thể gây rắc rối cho nhiều cư dân chưa bao giờ có đủ giấy tờ hợp lệ để chứng minh quyền thuê nhà dài hạn của họ.

"Không có lựa chọn nào khác cho những người không có giấy tờ hợp lệ", Gabekar, nhân viên của tổ chức phi chính phủ cho biết. Nhiều người bị coi là không đủ điều kiện không đủ khả năng chuyển đến các lựa chọn nhà ở do Adani cung cấp, ông nói thêm.

Ngay cả những người có giấy tờ hợp lệ cũng lo lắng.

Shaikh, thợ đóng giày, đã cho CNN xem giấy tờ thuê nhà và giấy tờ kinh doanh của mình. Chúng được viết bằng mực xanh nhòe, ép nhựa và cất cẩn thận trong ngăn kéo.

"Tôi có đủ giấy tờ để chứng minh rằng tôi đã ở nơi này trong một thời gian dài", ông nói. Nhưng ông nói thêm, nhiều doanh nghiệp đã đổi chủ trong những năm qua, khiến chủ sở hữu mới không có đủ giấy tờ hợp lệ.

Baburao Mane, cựu thành viên hội đồng tiểu bang được bầu có liên hệ với đảng đối lập, và là người bản xứ Dharavi, đã lãnh đạo một số cuộc biểu tình phản đối kế hoạch Adani mạnh mẽ nhất, bao gồm một cuộc biểu tình vào tháng 12 với sự tham gia của hàng nghìn người diễu hành đến văn phòng của Adani tại Mumbai.

Chỉ có khoảng 50.000 cư dân, khoảng 5% dân số, có giấy tờ hợp lệ, Mane ước tính. Ông tuyên bố rằng cuộc khảo sát đang diễn ra sẽ làm giảm con số đó xuống nữa.

"Họ không nên phân biệt giữa giấy tờ hợp lệ và không hợp lệ để phân bổ địa điểm. Bất kỳ ai có đất ở Dharavi đều phải được cấp đất trong quá trình tái phát triển", ông nói.

Khi được hỏi về những lo ngại liên quan đến việc chứng minh đủ điều kiện, người phát ngôn của DRPPL cho biết kế hoạch của họ có "cơ chế khắc phục phù hợp để giải quyết những tình huống như vậy".

Hy vọng và ngờ vực

Bất chấp sự phản đối của một số người, có sự đồng thuận thống nhất giữa cư dân rằng Dharavi cần được tái phát triển. Vấn đề chỉ là làm thế nào và ai có thể được tin tưởng với một dự án khổng lồ như vậy.

"Tôi sẽ rất vui nếu sự phát triển diễn ra", cư dân Jadhav cho biết. "Tôi muốn con cái tôi có cuộc sống tốt đẹp hơn và chuyển từ đây đến một nơi có đủ tiện nghi như trường học tốt và công viên để chúng vui chơi". 

"Nếu Adani thực hiện đúng như lời hứa thì cuộc sống của chúng tôi chắc chắn sẽ được cải thiện", bà nói thêm.

Và cũng có một số người nhiệt tình ủng hộ kế hoạch của Adani.

"Nếu Adani tái phát triển Dharavi thì sẽ có lợi cho chúng tôi vì chúng tôi không muốn ở lại Dharavi nữa", Dhanshuk Purshottamwala, một thợ gốm 42 tuổi, người có gia đình đã sống ở khu vực này và điều hành doanh nghiệp gốm sứ qua nhiều thế hệ, cho biết.

Ông hy vọng kế hoạch của Adani sẽ chấm dứt truyền thống gia đình đó, với đầy đủ giấy tờ cần thiết. "Tôi không muốn con mình sống theo cách tôi đang sống", ông nói, khi nói chuyện với CNN từ xưởng của mình, nơi những chiếc nồi ướt và khô xếp dọc trên tường và sàn nhà. "Tôi không dạy con mình kỹ năng này, tôi muốn chúng được học hành và có cuộc sống tốt đẹp hơn".

Trong khi việc tái phát triển là một thách thức lớn, Adani đứng sau một số dự án cơ sở hạ tầng đầy tham vọng nhất của Ấn Độ. Ông là nhà điều hành sân bay lớn nhất Ấn Độ và sở hữu nhà điều hành cảng tư nhân lớn nhất Ấn Độ và nhà điều hành nhiệt điện tư nhân. Vị tỷ phú này cũng là một trong những nhà phát triển và điều hành mỏ than lớn nhất của đất nước, đồng thời đang xây dựng nhà máy năng lượng sạch lớn nhất thế giới.

Và đối với hầu hết người dân mà CNN phỏng vấn, hy vọng thay đổi của họ đều bị dập tắt bởi sự ngờ vực sâu sắc đối với tập đoàn của Adani và chính quyền thành phố.

Một số người chỉ ra cáo buộc gian lận năm 2023 đối với Adani Group, đã gây ra một cuộc điều tra đang diễn ra của các cơ quan quản lý Ấn Độ và khiến công ty mất hơn 100 tỷ USD giá trị trong một cuộc khủng hoảng thị trường chứng khoán. Vào tháng 1, tòa án tối cao của đất nước đã ra lệnh cho các cơ quan quản lý nhanh chóng kết thúc cuộc điều tra của họ và cho biết không cần phải điều tra thêm nữa, một quyết định mà Adani đã ăn mừng vào thời điểm đó. Các đại diện của ông đã gọi những cáo buộc này là vô căn cứ và ác ý.

Những cư dân khác phàn nàn về việc thiếu minh bạch, họ nói rằng họ nhận được rất ít thông tin liên lạc chính thức và không được tham gia các cuộc họp về việc tái phát triển, khiến họ không biết rõ về các chi tiết hoặc thời gian thực hiện kế hoạch.

Kamath cho biết điều này phổ biến ở nhiều dự án cải tạo khu ổ chuột tại Ấn Độ, đồng thời mô tả các dự án này là áp đặt từ trên xuống, với quyền lực nằm trong tay một nhóm nhỏ các nhà phát triển tư nhân và quan chức nhà nước. Đó là một lý do tại sao có những lo ngại về mọi loại dự án tái phát triển đã được đề xuất, không chỉ riêng dự án này, vì chúng thường không công bằng với mọi nhóm người sống ở đó hoặc có yêu sách đối với không gian đó, những người đã biến nơi đó thành như ngày nay. 

Sau đó, theo Reuters, một công ty đối thủ đang đệ đơn kiện cáo buộc chính quyền tiểu bang Maharashtra đã hủy bỏ quá trình đấu thầu ban đầu năm 2018 và khởi động lại để Adani có thể giành chiến thắng.

Người phát ngôn của DRPPL cho biết Adani đã trúng thầu dự án "thông qua một quá trình đấu thầu công khai, minh bạch, công bằng và cạnh tranh" và cho biết những tuyên bố về bất kỳ mối quan hệ chính trị nào đều "vô căn cứ và nhằm mục đích phát tán thông tin sai lệch".

Trong khi đó, một số người chỉ đơn giản là chán ngán khi phải nghe những lời hứa cũ rích.

Reshma Prasant Bobde, một bà nội trợ 42 tuổi, người đã sống ở đó qua nhiều thế hệ trong gia đình, cho biết: "Tôi đã lớn lên từ một đứa trẻ thành một người phụ nữ ở Dharavi và câu chuyện phát triển vẫn cứ mãi tiếp diễn. Những cuộc nói chuyện về sự phát triển này đã diễn ra từ thời bà tôi, nhưng nó không hề thay đổi một chút nào," bà nói. "Các con tôi, một đứa 11 tuổi và một đứa 7 tuổi, sẽ già đi và sẽ chẳng có gì thay đổi ở Dharavi cả". 

(Nguồn: CNN)

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin