Tái thiết khu ổ chuột Ấn Độ, tỷ phú Adani thu lại những gì?

Dự án tỉ USD hay trò lừa chính trị?

Adani đang đứng đầu kế hoạch tái phát triển Dharavi được chính quyền bang Maharashtra phê duyệt hồi tháng 7. Hợp đồng rị giá 614 triệu USD của ông để đại tu khu ổ chuột sau nhiều năm nỗ lực thất bại.

Tập đoàn Adani đặt mục tiêu phá bỏ những gì họ mô tả trong các văn bản pháp lý là khu vực có điều kiện "mất vệ sinh, tồi tệ" và xây dựng các tòa tháp mới trên đất thuộc sở hữu nhà nước để phục vụ người dân và doanh nghiệp của họ. 

Công ty tư vấn Liases Foras ước tính Adani có thể đầu tư tới 12 tỷ USD vào việc làm lại Dharavi và đổi lại nhận được quyền phát triển có thể mang lại doanh thu lên tới 24 tỷ USD.

Chỉ những người đã sống ở Dharavi trước năm 2000, hầu hết là cư dân ở tầng trệt, mới có được nhà miễn phí trong quá trình tái phát triển. Khoảng 700.000 cư dân ở tầng lửng và các tầng trên được chính phủ coi là không đủ điều kiện và sẽ được cung cấp các căn hộ cách xa tới 10 km, điều này có thể buộc họ phải trả thêm tiền hoặc tiền thuê cao hơn.

Cuộc đại tu dự kiến bắt đầu vào khoảng tháng 9, lại diễn ra vào thời điểm đầy biến động đối với Adani. Nhà tài phiệt này là người giàu nhất châu Á và thứ 25 thế giới tính đến ngày 29/8, thời điểm những cáo buộc công ty Mỹ Hindenburg về các giao dịch không đúng đắn đã xóa sạch 150 tỷ USD gia trị vốn hóa của tập đoàn ông. Cá nhân Adani phủ nhận mọi cáo buộc.

Khu ổ chuột Dharavi tại Mumbai hiện có 12.000 doanh nghiệp nhỏ, do người dân tự quản lý thuộc các lĩnh vực da giày, quần áo và thực phẩm. Điều kiện sống và làm việc tồi tệ bởi mật độ dân số đông đúc và thiếu các tiện nghi cơ bản như nhà vệ sinh đã thúc đẩy những lời kêu gọi cải tạo lại khu này.

Trong các cuộc phỏng vấn với Reuters, một số cư dân Dharavi cho rằng những rắc rối tài chính của tỷ phú này đã góp phần khiến họ lo lắng.

Mối đe dọa mới đối với kế hoạch của ông Adani là thách thức pháp lý từ nhà thầu đối thủ SecLink Technologies Corporation. Tập đoàn có trụ sở tại Dubai, được hoàng gia Bahrain hậu thuẫn, cáo buộc bang Maharashtra đã hủy bỏ một cuộc đấu thầu năm 2018 một cách không minh bạch trong khi SecLink đã trả giá cao nhất vào thời điểm đó. Bang này cũng bắt đầu lại quy trình với các điều khoản mới vào năm 2022 để Adani có thể giành chiến thắng, theo hồ sơ tòa án.

Chính quyền bang hiện tại, do Đảng Bharatiya Janata (BJP) của Thủ tướng Modi và các đồng minh của đảng này cầm quyền, đang phản đối vụ việc. Tháng trước, một tòa án ở Mumbai đã cho phép SecLink bổ sung Adani vào vụ kiện của mình, buộc tập đoàn này phải bảo vệ quan điểm của mình trước các thẩm phán.

Trong một hồ sơ dài 809 trang vào tháng trước thách thức Adani lần đầu tiên được Reuters đưa tin, tập đoàn gồm 8 thành viên cho biết quy trình đấu thầu sửa đổi của Maharashtra là "có động cơ chính trị" và "được thiết kế riêng cho phù hợp" với Tập đoàn Adani.

Theo SecLink, những thay đổi đó bao gồm việc tăng gấp đôi giá trị tài sản ròng yêu cầu của nhà thầu lên 2,4 tỷ USD và giới hạn số thành viên liên doanh là hai thay vì tám như trước đây.

Adani, trong một bản trình bày không công khai trước các thẩm phán trước phiên điều trần ngày 31/8, đã bác bỏ các cáo buộc của SecLink và lập luận rằng vụ việc nên được hủy bỏ vì lợi ích phát triển.

Maharashtra cho biết trong một bản đệ trình rằng các tuyên bố của SecLink là "vô căn cứ" và các quan chức đã tuân theo "quy trình thích hợp" trong việc hủy bỏ cuộc đấu thầu trước đó. Họ cho biết đã bắt đầu lại quá trình này vì đã bổ sung thêm một thửa đất khác vào dự án sau khi cuộc đấu thầu năm 2018 kết thúc.

Tập đoàn Adani, SecLink, Thủ hiến bang Maharashtra Eknath Shinde và văn phòng của ông Modi đã không trả lời các câu hỏi về báo cáo này.

Dư chấn sự thật sau vụ Hindenburg

Modi và Adani đều đến từ bang Gujarat ở phía Tây. Các đối thủ và nhà phê bình của họ thường cáo buộc sự trỗi dậy nhanh chóng của đế chế tập đoàn Adani một phần do mối quan hệ chặt chẽ của ông với chính quyền của ông Modi. Bộ đôi này đã nhiều lần phủ nhận các cáo cuộc.

Đảng Quốc đại đối lập đã lợi dụng tranh chấp Dharavi để gây áp lực lên Modi và BJP trước cuộc bầu cử quốc gia năm 2024, cáo buộc chính phủ Maharashtra đã tạo lợi thế cho Adani.

Theo đại diện của hàng nghìn gia đình địa phương cũng như 25 cư dân và chủ doanh nghiệp khác được Reuters phỏng vấn, báo cáo của Hindenburg và sự giám sát theo quy định sau đó đối với Adani đã làm dấy lên sự ngờ vực trong cộng đồng người sống ở khu ổ chuột Dharavi.

Rajendra Korde, chủ tịch Ủy ban tái phát triển Dharavi, hiện đang kêu gọi tham vấn cộng đồng cho biết: "Mọi người nghi ngờ về hình ảnh của Adani sau vụ việc Hindenburg. Có những vấn đề về lòng tin".

Vào đầu tháng 8, khoảng 300 người ủng hộ phe đối lập và người dân đã tập trung tại Dharavi để phản đối sự tham gia của Adani vào dự án tái thiết Dharavi. Một số mang biểu ngữ in hình khuôn mặt của Adani với chữ thập đỏ, hét lên: "Loại bỏ Adani, cứu Dharavi".

Nhiều người nói với Reuters rằng họ cảm thấy lo lắng trước những thất bại tài chính của Tập đoàn Adani, bao gồm cả việc định giá của tập đoàn này sụt giảm. Radha Pawar, một nhân viên dọn dẹp sân bay 50 tuổi, cho biết: "Nếu điều tương tự xảy ra một lần nữa và nếu ông ấy không thể hoàn thành dự án thì những người như chúng tôi sẽ đi đâu".

Đầy rẫy thách thức

Ông Gautam Adani, 61 tuổi, trong một bài phát biểu qua video vào tháng 7, cho biết tập đoàn của ông đã huy động vốn kể từ sau báo cáo của Hindenburg và các nhà đầu tư vẫn ủng hộ các hoạt động quản trị và phân bổ vốn của tập đoàn.

Tuy nhiên, trong một bài đăng trên blog vào tháng trước, Adani thừa nhận rằng việc xây dựng lại Dharavi đặt ra những thách thức to lớn, mặc dù ông hy vọng khu vực này trong tương lai sẽ tạo ra "những triệu phú không còn xuất thân từ khu ổ chuột".

Theo kế hoạch, vị tỷ phú cần tạo ra những căn hộ lớn hơn với diện tích 300-350 feet vuông (27-32 mét vuông), với việc nhà nước khuyến nghị sử dụng vật liệu của các thương hiệu kính nước ngoài như Saint-Gobain của Pháp.

SVR Srinivas, người đứng đầu Cơ quan Tái phát triển Dharavi, cho biết sẽ nỗ lực để giảm thiểu sự gián đoạn. Nhưng người dân vẫn còn tâm lý lo lắng. Nguyên nhân chính gây lo ngại là hệ sinh thái kinh tế sôi động của khu định cư có thể bị phá hủy và thiếu sự đảm bảo rằng cư dân sẽ có thể tiếp tục sinh kế của họ ở một địa điểm mới.

Những người khác chỉ ra rằng dự án này cũng đầy rẫy những thách thức về hậu cần và thiếu tầm nhìn. Prem Chandavarkar, kiến trúc sư có văn phòng chính tại Bangalore cho biết: "Mối quan tâm chính là phục hồi một số lượng lớn người dân với các nhu cầu khác nhau".

"Những người sống trong khu ổ chuột không hề thích hợp với các tòa nhà cao tầng vì cuộc sống và công việc của họ đòi hỏi họ phải ở nhà mặt đất. Các nghiên cứu toàn cầu đã chứng minh việc người nghèo thành thị ở trong các tòa nhà cao tầng không chỉ dẫn đến gia tăng tội phạm mà còn làm suy giảm mối quan hệ xã hội giữa họ cũng như sự xuống cấp của chính tòa nhà", ông Chandavarkar nói.

Mohammad Hasmat Ullah, 44 tuổi, sống ở Dharavi từ năm 1995, hiện đang điều hành một cơ sở kinh doanh thêu thùa từ một căn gác thuê, khiến nơi ở của ông không đủ điều kiện để được sở hữu một căn nhà miễn phí. Anh kiếm được 145 USD mỗi tháng để nuôi gia đình, trong đó có 7 đứa con.

"Chúng tôi lo lắng rằng Adani sẽ ném chúng tôi ra khỏi đây. Nếu Adani cho chúng tôi một nơi để làm việc và ở thì tốt. Nếu không, chúng tôi sẽ buộc phải quay về làng của mình", Ullah nói khi ngồi trong xưởng của mình, nơi có lối đi bằng cầu thang hẹp và dốc.

"Thậm chí không ai hỏi chúng tôi có muốn rời khỏi khu ổ chuột hay không. Chúng tôi cũng không được thông báo sẽ chuyển đến đâu. Tương lai của gia đình tôi rất bấp bênh", ông Lakshmikant Patil, 56 tuổi, cư dân Kumbharwada, cho biết.

(Nguồn: Reuters)