Cuộc chiến ở Ukraina khiến Việt Nam có thể trở thành 'điểm nhấn' trong chuỗi thương mại toàn cầu

Cuộc chiến ở Ukraina đã thay đổi diện mạo thương mại toàn cầu

Peter Martin, Giám đốc nghiên cứu tại công ty nghiên cứu hàng hóa Wood Mackenzie cho biết: "Nếu đại dịch Covid-19 nêu bật nhu cầu rút ngắn chuỗi cung ứng, thì cuộc chiến ở Ukraina nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có các đối tác thương mại đáng tin cậy".

Giá năng lượng đã tăng vọt trong năm nay do cuộc tấn công của Nga vào Ukraina đã gây bất ổn cho thị trường và các quốc gia phương Tây đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Moscow.

Trong tuần này, Liên minh châu Âu đã đồng ý cấm 90% lượng dầu nhập khẩu của Nga vào khối này từ nay cho đến cuối năm. Moscow trước đó cũng đe dọa cắt nguồn cung để trả đũa.

Một quan chức Nga cho biết, nước này sẽ tìm các nhà nhập khẩu khác và trên thực tế, số dầu của Nga chảy sang Trung Quốc và Ấn Độ đã tăng vọt trong năm nay.

Liên minh châu Âu nhận được khoảng 40% lượng khí đốt tự nhiên từ các đường ống của Nga và khoảng 1/4 trong số đó chảy qua Ukraina.

Ngoài ra, cuộc chiến cũng đã khiến cho xuất khẩu ngũ cố của cả Nga và Ukraina bị ảnh hưởng.

Hàng triệu tấn lúa mì từ Ukraina, một trong những nhà xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, đã bị mắc kẹt và không thể đến được các quốc gia cần chúng. Nguyên nhân là do các lực lượng quân sự của Nga đã phong tỏa Biển Đen, nơi có các cảng quan trọng của Ukraina.

Trước khi chiến tranh nổ ra, các cảng ở Biển Đen của Ukraina chiếm khoảng 90% lượng ngũ cốc xuất khẩu của nước này, theo Andrius Tursa, cố vấn Trung và Đông Âu tại công ty tư vấn Teneo Intelligence.

Đề cập đến chiến tranh cũng như đại dịch, Martin nói thêm: "Những vấn đề này có thể dẫn đến sự sắp xếp lại thương mại toàn cầu một cách lâu dài. Nền kinh tế toàn cầu trở nên khu vực hóa hơn - chuỗi cung ứng gắn liền hơn với các đối tác 'đáng tin cậy'".

Thương mại và đường vận chuyển sẽ được định tuyến lại

Martin nói rằng, đó "không phải là dấu chấm hết" của toàn cầu hóa, nhưng thương mại toàn cầu có thể tổ chức lại thành hai hoặc nhiều "khối riêng biệt".

Khối đầu tiên sẽ bao gồm Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ và các đồng minh của họ - những người đã áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Nga và liên kết trong việc cô lập Nga, theo Martin. Các đồng minh đó có thể bao gồm Vương quốc Anh và Nhật Bản.

"Sẽ có một khối các quốc gia như Trung Quốc và Ấn Độ duy trì thương mại với cả các đồng minh phương Tây và cả Nga - họ có thể lấy nhiều năng lượng và tài nguyên hơn từ Nga nhưng cần duy trì quan hệ tốt với các nền kinh tế lớn trong khối", Martin nói.

Martin cũng cho biết: "Các tuyến đường thương mại bằng cả đường bộ và đường biển sẽ bị ảnh hưởng".

Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, các chủ hàng đã tránh Biển Đen, nơi mà các hoạt động quân sự của Nga đã ngăn chặn việc vận chuyển thương mại. Điều đó đã gây ra tắc nghẽn ở các cảng khác ở châu Âu vì các chủ hàng đã phải thay đổi tuyến đường.

"Hoạt động quân sự của Nga ở Biển Đen, các cuộc tấn công liên tục vào các cảng của Ukraina và hoạt động khai thác ở vùng biển xung quanh các cảng khiến việc vận chuyển thương mại trở nên bất khả thi", Tursa viết trong một ghi chú ngày 25/5.

"Không có cách nào dễ dàng" để bỏ việc phong tỏa các cảng của Ukraina, "nhiều đề xuất khác nhau để bỏ chặn việc tiếp cận Biển Đen của Ukraine đang được thảo luận, nhưng không có cách nào dễ dàng hoặc có khả năng xảy ra", ông nói thêm..

Ukraina hiện đang cố gắng phát triển các tuyến đường sông và đường bộ để thay thế tuyến đường xuất khẩu sang các nước.

"Mặc dù công suất của các tuyến thay thế dự kiến sẽ tăng dần, nhưng việc xuất khẩu như vậy có thể sẽ phức tạp hơn và tốn kém hơn so với tuyến đường biển. Các cuộc tấn công tên lửa của Nga nhắm vào cơ sở hạ tầng đường sắt trên khắp Ukraina có thể làm phức tạp thêm công tác hậu cần", Tursa nói.

Việt Nam và Đông Nam Á có thể hượng lợi từ việc sắp xếp lại thương mại toàn cầu

Theo Martin, bất kỳ sự chuyển hướng nào do những thay đổi đối với thương mại toàn cầu sẽ khiến một số nền kinh tế được hưởng lợi, chẳng hạn như Đông Nam Á, Mỹ Latinh và Châu Phi.

 "Xuất khẩu sẽ ... bị chuyển hướng, đòi hỏi phải tìm được thị trường mới cho hàng hóa và dịch vụ, và dịch vụ hậu cần được đưa vào để thích ứng với các luồng thương mại mới", ông nói thêm.

"Nga có thể sẽ là bên thua cuộc lớn nhất vì mặc dù nước này có thể xoay chuyển một số liên kết thương mại, nhưng nước này sẽ bị loại khỏi một tỷ lệ lớn của toàn cầu", ông Martin nói.

Việc Trung Quốc, trung tâm sản xuất của thế giới, phong tỏa hàng loạt do Covid-19 cũng góp phần vào sự hỗn loạn của ngành vận tải biển và thương mại.

"Những gì chúng ta mong đợi trong thời gian tới rõ ràng là sự phụ thuộc ít hơn vào các tuyến thương mại Đông-Tây giữa Trung Quốc và châu Âu, cũng như Trung Quốc và Hoa Kỳ. Christian Roeloffs, người sáng lập và Giám đốc điều hành của công ty đặt chỗ container Container xChange cho biết trong một phát biểu gần đây.

Các tuyến đường có thể thay đổi và có thể mang lại lợi ích cho một số quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam, nơi nhiều công ty đã và đang sản xuất hàng hóa cho châu Âu và Mỹ.

Mặt khác, những nơi như Singapore - nơi tàu bè thường đi qua trên đường đến Hoa Kỳ - có thể bị mất, ông nói và giải thích rằng, Singapore có thể bị bỏ qua khi các chủ hàng đi thẳng từ các trung tâm sản xuất mới nổi là Việt Nam và Campuchia để đến bờ Tây Hoa Kỳ.

Jason McMann, Trưởng Bộ phận phân tích rủi ro địa chính trị của Morning Consult cho biết: "Một số công ty đang bắt đầu sản xuất gần hơn để hạn chế tình trạng chậm trễ giao hàng do các nhà máy phải đóng cửa, giảm nguồn cung lao động và các yếu tố khác".

Họ cũng có thể chuyển sang duy trì lượng hàng tồn kho lớn hơn "như một tấm đệm chống lại sự gián đoạn trong tương lai," thay vì chuỗi cung ứng, ông nói thêm.