Từng được gọi là "kỳ lân", vì sao WeWork trượt dài đến bờ vực phá sản?

"Lên voi xuống chó" trong 6 tuần

Đúng 7 giờ 12 phút vào một buổi sáng mùa hè tại New York, đơn đăng ký IPO của WeWork chính thức xuất hiện trên trang web Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC). Bộ hồ sơ S-1 này đã được mong chờ từ lâu vì nó là một bước đi bắt buộc trên con đường phát triển của startup giá trị nhất thế giới.

WeWork từng được định giá lên tới 47 tỷ USD.

Với mức định giá kỷ lục 47 tỷ USD và tham vọng còn cao hơn thế của CEO Adam Neumann: Không màng đến doanh thu và mô hình cho thuê văn phòng mà hướng tới mục tiêu "thay đổi thế giới". WeWork nhanh chóng trở thành một biểu tượng lừng lẫy của thung lũng Silicon, một tấm gương táo bạo đã phá vỡ tất cả quy luật kinh tế thông thường.

Trong ánh nắng bình minh, hàng nghìn nhà đầu tư và nhà báo lần đầu tiên có cơ hội "săm soi" tình hình tài chính của WeWork, để đánh giá tuyên bố "WeWork đang trên quỹ đạo thống trị thế giới với mức lợi nhuận không tưởng" của vị CEO trẻ tuổi.

Tuy nhiên, ngược lại với những tuyên bố "trên mây", cả thị trường ngay lập tức rơi vào hỗn loạn sau khi có cơ hội "chiêm ngưỡng" bộ hồ sơ trên. Một loạt bài báo chỉ trích và tin tức tiêu cực xuất hiện với tốc độ chóng mặt, tất cả đều xoay quanh việc lạm dụng quyền lực cá nhân, sai lầm trong quản lý và vô số hành vi "quái đản" của CEO Neumann.

Chỉ trong 33 ngày, một loạt lời đề nghị đầu tư đã bị rút lại khiến định giá của WeWork lao dốc hơn 70%. Neumann cũng nhanh chóng mất ghế CEO khi giấc mơ "sở hữu nghìn tỷ USD" vẫn còn dang dở. Con đường "đăng quang" của Neumann chẳng mấy chốc trở thành đường xuống địa ngục, một thảm họa IPO lớn nhất lịch sử hiện đại.

Một kết quả không ai mong muốn, nhất là khi WeWork từng được phong là "kỳ lân" với số vốn đầu tư khiến cả thế giới ganh tỵ. Với những bộ óc thiên tài nhất của thung lũng Silicon, những nhà đầu tư mạo hiểm giàu kinh nghiệm nhất thế giới và hàng tỷ USD để "tung hoành", dưới cái nhìn của nhiều người, WeWork là một thương vụ "chắc như bắp" và quá trình IPO chỉ như một thủ tục cuối cùng.

Lịch sử thua lỗ khổng lồ

Rắc rối bùng nổ khi bộ hồ sơ S-1 dài 359 trang xuất hiện trên Internet. Giới đầu tư, phân tích và truyền thông ngay lập tức "mổ xẻ" và tìm được một loạt những thông tin tiêu cực. Một danh sách dài về mâu thuẫn giữa Neumann và công ty, một sơ đồ quản trị độc tài và khoản thua lỗ khổng lồ mặc dù WeWork đã tăng gấp đôi doanh thu. Không hề đề cập đến kế hoạch "cắt lỗ", bộ hồ sơ dành hẳn 30 trang để trình bày các rủi ro cho nhà đầu tư.

Đặc biệt là phần mâu thuẫn lợi ích, Neumann đang sở hữu hoặc kiếm lợi từ ít nhất 4 tòa nhà mà WeWork đang thuê. Vị CEO này còn "vay nóng" ngân sách công ty với mức lãi suất thấp để phục vụ các nhu cầu cá nhân.

Hiện tại WeWork chỉ giá trị 8 tỷ USD.

Trong đó có khoản tiền trị giá đến 362 triệu USD, ưu tiên cho Neumann nhận cổ phiếu sớm hơn (đã được trả) và 500 triệu USD tiền vay tín dụng, được đảm bảo bằng số cổ phiếu hiện có của vị CEO. Nhưng đáng ngờ nhất là khi Neumann mua bản quyền thương hiệu "We" thông qua một công ty cổ phần, sau đó "ép" chính WeWork phải chi 5,9 triệu USD để mua lại. Trong phần trích dẫn về "Bên liên quan", WeWork tiết lộ sẽ "làm giàu" cho hơn 100 nhân viên, quản lý và giám đốc.

Neumann còn sử dụng tiền công ty cho các dự án cá nhân, vì rất đam mê lướt sóng nên vị CEO này đã quyết định đầu tư 32 triệu USD cho startup của Laird Hamilton - vận động viên lướt sóng chuyên nghiệp và đổ 14 triệu USD vào Wavegarden – công ty sản xuất bể tạo sóng nhân tạo.

Dễ dàng nhận ra Neumann đang nắm công ty trong lòng bàn tay. WeWork có 3 loại cổ phần, trong đó là 2 loại mà Neumann mặc định có 20 phiếu bầu cho mỗi cổ phần. Nếu chẳng may Neumann qua đời, vợ CEO này sẽ có quyền chỉ định CEO mới, bất chấp ý kiến của hội đồng quản trị.

Nhưng điều lạ nhất chính là mô hình kinh doanh của WeWork, dù đang đứng trước số tiền nợ thuê bất động sản lên đến 47 tỷ USD, WeWork chỉ cam kết mang về 4 tỷ USD doanh thu. Vào năm ngoái, WeWork mang về 1,8 tỷ USD nhưng lại lỗ đến 1,9 tỷ USD, đồng nghĩa với mỗi đồng kiếm được công ty này phải chi đến 2 đồng.

Chỉ trong 6 tháng đầu năm, tổng lỗ của WeWork đã tăng đến 904 triệu USD trong khi doanh thu tăng gấp đôi, vượt mốc 1,5 tỷ USD. Để che giấu sự thật này, WeWork tạo ra danh mục "Lợi nhuận đóng góp" và thay đổi liên tục từ đầu năm để giới đầu tư không thể nhận ra.

"Chúng tôi đã có một lịch sử thua lỗ, và nếu cứ tiếp tục mở rộng với tốc độ này, WeWork có thể không mang về lợi nhuận trong tương lai gần", WeWork ghi trong tài liệu.

Đến cuối ngày hôm đó, cả tờ Financial Times và Wall Street Journal đều đề xuất WeWork giảm định giá để thu hút đầu tư. Giới phân tích cũng nhanh chóng vào cuộc, đẩy mức xếp hạng tín dụng Fitch Ratings xuống mức thấp kỷ lục.

Lao dốc trong nhục nhã

Những sức ép dữ dội khiến WeWork oằn mình. Tháng 9, có tin WeWork tính bán cổ phiếu với giá thấp hơn 50% so với kỳ vọng ban đầu, đẩy giá trị vốn hóa của hãng xuống còn 20-30 tỷ USD. Đó bị coi là cú lao dốc vô cùng nhục nhã với startup "kỳ lân" lừng lẫy suốt bao năm qua. 

Ngày 8/9, giá trị vốn hóa của WeWork tiếp tục bị kéo tụt xuống dưới 20 tỷ USD. SoftBank bắt đầu gây sức ép buộc CEO Neumann từ bỏ kế hoạch IPO. Đổ 10 tỷ USD để mua 29% cổ phần WeWork, nhà đầu tư Son rất muốn một chiến thắng vang dội. Nhưng tất cả đã trễ. 

CEO của WeWork bị chỉ trích với lối sống kỳ dị.

WeWork tiếp tục bị định giá thấp hơn, chỉ còn 10-12 tỷ USD. Neumann vẫn quyết thực hiện IPO. Anh ta khẳng định sẽ huy động được 6 tỷ USD từ các ngân hàng. Ban lãnh đạo WeWork tuyên bố sẽ IPO vào cuối năm. 

Nhưng rốt cuộc tất cả đã sụp đổ. Chiếc đinh cuối cùng đóng vào cỗ quan tài chôn vùi WeWork là Wall Street Journal đăng bài tố cáo Neumann nghiện rượu và thường xuyên chơi cần sa. Giới đầu tư cạn sự kiên nhẫn với Neumann. 

SoftBank gây sức ép buộc Neumman từ chức CEO. Kế hoạch IPO sau đó bị hủy bỏ. Hai CEO thay thế Neumann là Sebastian Gunningham và Artie Minson cho biết sẽ sa thải hàng nghìn nhân viên, tập trung vào hoạt động kinh doanh chính, tìm cách khôi phục niềm tin của nhà đầu tư.

Tuy nhiên, cơ hội của WeWork có lẽ đã hết. The Economist đánh giá startup này "có khả năng phá sản". 

Vị CEO kỳ dị với lối sống xa hoa

Neumann, một cựu Hải quân 40 tuổi từ Israel được biết đến với mái tóc dài rối bời, xuất hiện tại mọi sự kiện chỉ với chiếc áo thun, quần jean và những tuyên bố "kỳ quái".

Lớn lên ở một Kibbutz (cộng đồng tập thể nông nghiệp tại Israel), Neumann tự nhận mình có một quá khứ khó khăn, ba mẹ ly hôn khi mới 7 tuổi, Neumann buộc phải chuyển nơi ở đến 13 lần cho đến lúc trở thành một thiếu niên.

Vào năm 2001, chàng trai Neumann 22 tuổi đến sống với người chị của mình tại New York. Tuy theo học trường kinh doanh, nhưng Neumann gần như dành toàn bộ thời gian của mình để "tán tỉnh toàn bộ cô gái trong thành phố". Anh chàng này sau đó thất bại với 2 startup về giày cao gót có thể thu gọn và quần áo trẻ em có đệm gối.

Quá tam ba bận, Neumann đã tìm được dự án của đời mình khi thành lập WeWork vào năm 2010 với Miguel McKelvey. Mô hình của startup này không có gì quá phức tạp, tìm kiếm và thuê lại toàn bộ tòa nhà, sau đó tu sửa, chia nhỏ cho các freelancer, startups hay những doanh nghiệp nào có nhu cầu văn phòng ngắn hạn.

CEO Neumann đã bòn rút tiền của WeWork phục vụ cho mục đích cá nhân.

WeWork thu hút hàng tỷ USD tiền đầu tư và trong những năm qua, Neumann tiêu sài rất xa hoa. Thời gian qua cựu CEO WeWork mua ít nhất 5 ngôi nhà, bao gồm một căn ở Greenwich trị giá 10,5 triệu USD, một tại Hamptons và một ở New York. 

Năm 2017, Neumann chi 35 triệu USD mua 4 căn hộ trong cùng một tòa nhà ở Manhattan. Cựu CEO WeWork cũng mua chiếc chuyên cơ Gulfstream trị giá 60 triệu USD để sử dụng trong các chuyến bay đến Tokyo, Hong Kong, Hawaii, London, Panama, Dominican Republic và một số địa điểm khác. Những người kế nhiệm của Neumann đang rao bán chiếc máy bay này.

Cáo bạch IPO của WeWork tố cáo sự lập dị và hoang tưởng của Neumann. Nó mở đầu bằng tuyên bố: "Chúng tôi là một công ty cộng đồng có quyết tâm tạo ảnh hưởng toàn cầu. Sứ mệnh của chúng tôi là nâng cao nhận thức của thế giới". 

WeWork nói về "năng lượng của chúng ta, ở bên trong chúng ta". Công ty cũng cam kết sẽ quyên góp 1 tỷ USD tiền mặt và cổ phiếu cho các hoạt động từ thiện và khẳng định sẽ bảo tồn 80 km2 rừng nhiệt đới. 

Đầu năm nay, Adam Neumann xuất hiện trong danh sách những tỷ phú giàu nhất thế giới của Forbes với tài sản 4,1 tỷ USD. Tuy nhiên, đến tháng 10, Forbes ước tính tài sản của cựu CEO WeWork chỉ còn khoảng 600 triệu USD. 

Nếu thỏa thuận với SoftBank được thông qua, nó sẽ đặt dấu chấm hết của Adam Neumann tại WeWork. Neumann từng là nhà sáng lập và CEO được thế giới tung hô và ca ngợi hết lời, giờ đây sau hàng loạt bê bối, có lẽ cái "duyên" với WeWork của anh ta đã đến lúc phải chấm dứt!