Trung - Mỹ leo thang cuộc chiến về chip

Theo các nhà quan sát, việc Washington thắt chặt hạn chế chip đối với Bắc Kinh trong tuần này sẽ tăng cường cuộc chiến giành ưu thế công nghệ của họ và gây thêm bất ổn cho mối quan hệ.

Họ cho rằng động thái của Mỹ cũng có thể làm lu mờ cuộc gặp có thể xảy ra giữa lãnh đạo Trung Quốc và Mỹ tại diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương vào tháng tới tại San Francisco.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo ngày 17/10 cho biết các quy định mới được cập nhật sẽ gia tăng tính hiệu quả của các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ đồng thời ứng phó với các nỗ lực né tránh các hạn chế này. 

Theo Bộ trưởng Raimondo, các hạn chế mới của Mỹ nhằm ngăn chặn mối đe dọa từ Trung Quốc đối với an ninh quốc gia Mỹ khi quốc gia này có thể sử dụng các công nghệ của Mỹ cho mục đích quân sự.

Các quy định mới của Mỹ yêu cầu các công ty có trụ sở hoặc công ty mẹ ở bất kỳ một trong khoảng 20 quốc gia bị Mỹ cấm vận vũ khí phải có giấy phép mới được xuất khẩu các loại chip được kiểm soát và thành phần sản xuất các loại chip này sang Trung Quốc.

Quy định này vốn trước đó chỉ được áp dụng đối với Trung Quốc và Macau nhằm ngăn chặn các công ty có được công nghệ của Mỹ thông qua các chi nhánh ở nước ngoài.

Các hạn chế xuất khẩu chip sang Trung Quốc từng được Mỹ công bố tháng 10 năm ngoái và các hạn chế bổ sung được ban hành trong bối cảnh Mỹ quan ngại công nghệ AI tiên tiến sẽ được sử dụng để mở rộng năng lực quân sự của Trung Quốc.

Một phát ngôn viên bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 16/10 đã chỉ trích thông tin về các hạn chế xuất khẩu mới của Mỹ và cáo buộc Mỹ chính trị hóa và vũ khí hóa các vấn đề thương mại và công nghệ, gây bất ổn tới chuỗi cung ứng và công nghiệp toàn cầu.

Các nhà quan sát lưu ý rằng phản ứng của Bắc Kinh cho đến nay đã được đo lường, báo hiệu xu hướng của Trung Quốc là giảm nhẹ những khác biệt song phương trong bối cảnh chuẩn bị cho cuộc gặp dự kiến Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Joe Biden.

Việc hạn chế chip mới nhất cũng trùng hợp với một diễn đàn ở Bắc Kinh đánh dấu 10 năm Sáng kiến Vành đai và Con đường, với sự tham dự của đại diện của hơn 130 quốc gia, trong đó có Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Trong một thông điệp rõ ràng gửi tới Mỹ và các đồng minh kêu gọi giảm sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc, ông Tập đã cảnh báo chống lại "các biện pháp trừng phạt đơn phương, ép buộc kinh tế, tách rời và gián đoạn chuỗi cung ứng" trong bài phát biểu quan trọng tại diễn đàn hôm 17/10.

Shen Dingli, một chuyên gia quan hệ quốc tế có trụ sở tại Thượng Hải, cho biết động thái mới nhất cho thấy Washington đang tập trung vào khả năng sản xuất chip tiên tiến của Trung Quốc.

Ông cho biết việc Huawei Technologies phát hành điện thoại Mate 60 có khả năng 5G trong chuyến thăm Trung Quốc của Raimondo vào tháng 8 đã giáng một đòn mạnh vào các hạn chế về chip của Mỹ và đưa ra cảnh báo về việc Bắc Kinh đang lách những hạn chế đó.

Các quy tắc cập nhật áp đặt các yêu cầu cấp phép đối với việc xuất khẩu chip tiên tiến sang hơn 40 quốc gia khác có thể chuyển công nghệ sang Trung Quốc. Trong nỗ lực hạn chế khả năng tiếp cận của Trung Quốc với các công cụ sản xuất chip cần thiết để sản xuất các mạch tích hợp tiên tiến cần thiết cho thế hệ hệ thống vũ khí tiên tiến tiếp theo, các yêu cầu về giấy phép đối với thiết bị cũng áp dụng cho Trung Quốc và Ma Cao cũng như 21 quốc gia bị Mỹ cấm vận vũ khí.

Ông Shen lưu ý rằng Mỹ cũng đã chuyển trọng tâm từ giới hạn tốc độ liên lạc sang hiệu suất máy tính khi điều chỉnh các hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn. 

Đầu tháng này, Bộ thương mại Mỹ đã gia hạn quyền miễn trừ cho Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC) và hai gã khổng lồ sản xuất chip của Hàn Quốc là Samsung và SK Hynix, cho phép họ tiếp tục nhận một số thiết bị sản xuất chip của Hoa Kỳ tại các nhà máy ở Trung Quốc.

Theo ông Shen, các quy định mới nhấn mạnh ưu tiên đã thay đổi của Washington – nhằm cản trở nỗ lực của Bắc Kinh nhằm phát triển sức mạnh tính toán tiên tiến nhất, vốn sẽ là chìa khóa để Mỹ duy trì ưu thế về công nghệ và quân sự lâu hơn.

"Mỹ đã thắt chặt kiểm soát ở một số khía cạnh, đồng thời nới lỏng các hạn chế ở những khía cạnh khác. Chúng không hoàn toàn vì hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung mà còn vì lợi ích an ninh quốc gia tổng thể của Mỹ để kiểm soát Trung Quốc hiệu quả hơn. Không cần thiết phải làm những việc có hiệu quả trước mắt nhưng không hiệu quả về lâu dài, điều này sẽ làm suy yếu quan hệ với các đồng minh của Mỹ và làm suy yếu quan hệ kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc", ông nói.

"Mỹ ngày càng trở nên thực dụng khi cố gắng thúc đẩy các mục tiêu của mình trong khi cân bằng mối quan hệ với các đồng minh chủ chốt những người không thể thiếu trong nỗ lực kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc. 

Mỹ không muốn làm tổn hại đến lợi ích kinh doanh của chính mình hoặc làm tổn hại đến lợi ích kinh tế hợp pháp của các đồng minh vì lợi ích an ninh của chính mình", ông nói. "Mục tiêu chung của Washington là hạn chế Trung Quốc bắt kịp Mỹ trong các lĩnh vực cốt lõi, nhưng đồng thời họ cũng không muốn thấy mình bị suy yếu do những hạn chế đó đối với Trung Quốc".

Ông lưu ý rằng Mỹ nhận thức được giới hạn của các loại hạn chế công nghệ này đối với Trung Quốc, điều này có thể mang lại cho Bắc Kinh nhiều động lực hơn để tự mình đổi mới và tìm kiếm những bước đột phá. Ông cho biết họ thậm chí có thể phản tác dụng với Washington, với lý do Mỹ nỗ lực kiềm chế sự phát triển siêu máy tính của Trung Quốc.

Ông Pang Zhongying, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Tứ Xuyên, cho biết các hạn chế xuất khẩu được sửa đổi đối với chip tiên tiến cũng như những tín hiệu táo bạo từ Bắc Kinh tại diễn đàn Vành đai và Con đường cho thấy cả hai bên đều quyết tâm tăng gấp đôi sự cạnh tranh của mình.

"Trong khi ông Biden và các quan chức chính quyền cấp cao của ông nhấn mạnh rằng Mỹ không tìm cách tách rời khỏi Trung Quốc mà để 'giảm thiểu rủi ro' cho mối quan hệ, thì có rất ít dấu hiệu cho thấy cả hai đang thay đổi hướng đi của họ. Diễn biến mới nhất chắc chắn sẽ gây nghi ngờ về triển vọng quan hệ song phương mặc dù có một số dấu hiệu tan băng sau khi nối lại liên lạc và đối thoại cấp cao, làm giảm thêm hy vọng về hội nghị thượng đỉnh giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Joe Biden" ông nói.

Cả Bắc Kinh và Washington đều chưa xác nhận việc ông Tập sẽ tham dự hội nghị thượng đỉnh APEC vào tháng 11.

Mặc dù ông Shen cũng đồng ý rằng có rất ít khả năng mối quan hệ Mỹ-Trung đang căng thẳng có thể sớm được cải thiện đáng kể, nhưng ông tin rằng các biện pháp hạn chế chip mới nhất của Mỹ khó có thể làm hỏng nỗ lực sắp xếp cuộc gặp mặt trực tiếp đầu tiên giữa ông Tập và ông Biden trong năm nay.

Ông nói ông "tin tưởng 100%" rằng hai nhà lãnh đạo sẽ gặp nhau ở San Francisco vào tháng tới và điều đó có thể giúp ổn định quan hệ và giảm bớt căng thẳng.

"Không có cách nào các lệnh trừng phạt chip vừa được công bố có thể được nới lỏng. Nếu Trung Quốc không hài lòng, họ có thể chọn không tham dự hội nghị thượng đỉnh APEC. Nhưng sự vắng mặt của Trung Quốc sẽ không tốt cho Washington và thậm chí còn tệ hơn cho Bắc Kinh, bởi vì lợi ích của hội nghị thượng đỉnh Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Joe Biden lớn hơn các yếu tố tiêu cực", ông Shen nói. "Trung Quốc phải xem xét cẩn thận lợi ích tổng thể của mình trước khi đưa ra quyết định cuối cùng".

(Nguồn: SCMP)