Trục xoay xanh của Trung Quốc tại châu Phi: Mô hình bền vững cho Âu Á?

Tuần này, Thủ tướng Trung Quốc Tập Cận Bình đang trải thảm đỏ đón các nhà lãnh đạo châu Phi tại một hội nghị thượng đỉnh cấp cao ở Bắc Kinh khi Trung Quốc tìm cách tăng cường mối quan hệ với lục địa giàu tài nguyên này, nơi đã cung cấp hàng tỷ USD tiền vay cho các dự án cơ sở hạ tầng và phát triển.

Nhưng kinh nghiệm của các nước châu Phi có thể mang lại bài học gì cho các khu vực khác, nơi Trung Quốc cũng đã trở thành một thế lực chính trị và kinh tế?

Bắc Kinh cho biết hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn hợp tác Trung Quốc - Châu Phi (FOCAC) diễn ra từ ngày 4 đến ngày 6/9 sẽ là sự kiện ngoại giao lớn nhất kể từ đại dịch COVID-19, với sự tham gia của các nhà lãnh đạo và đại biểu từ mọi quốc gia châu Phi, ngoại trừ Eswatini.

Trong thập kỷ qua, Trung Quốc ngày càng mở rộng quan hệ với các nước châu Phi và Bắc Kinh đã trở thành nhà cho vay song phương, nhà đầu tư và đối tác thương mại lớn nhất của châu lục này.

Trung Quốc đã cung cấp cho các chính phủ hàng tỷ USD tiền vay để giúp xây dựng cơ sở hạ tầng rất cần thiết và mang lại tăng trưởng kinh tế, nhưng đôi khi cũng gây ra tranh cãi bằng cách gánh trên vai các quốc gia những khoản nợ khổng lồ.

FOCAC là diễn đàn chính của Bắc Kinh để hợp tác với châu Phi và cuộc họp năm nay sẽ giải quyết nhiều vấn đề từ hợp tác chăm sóc sức khỏe đến xóa nợ và đảm bảo quyền đối với các khoáng sản quan trọng.

Các nhà lãnh đạo châu Phi đang tìm kiếm sự cân bằng hơn trong thương mại và đầu tư liên tục từ Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh dự kiến sẽ thúc đẩy các sản phẩm công nghệ xanh như xe điện (EV) và ngành công nghiệp năng lượng mặt trời, đặc biệt là trong bối cảnh phương Tây hạn chế xuất khẩu các sản phẩm này.

Kỷ nguyên mới

Như Alex Vines, giám đốc nghiên cứu châu Phi tại Chatham House, đã nói với tôi, động thái thúc đẩy công nghệ xanh không phải là điều bất ngờ và đã nhận được sự ủng hộ từ cả hai phía.

Ông cho biết: "Việc cung cấp năng lượng đóng vai trò then chốt cho quỹ đạo phát triển của Châu Phi, do đó việc đầu tư vào năng lượng tái tạo sẽ được hoan nghênh".

Đầu tư của Trung Quốc vào châu Phi đạt đỉnh vào khoảng năm 2016 và các khoản vay của Trung Quốc cho các chính phủ châu Phi đã giảm đáng kể kể từ đó. Mô hình cũ của Trung Quốc là cung cấp các khoản vay cho các dự án cơ sở hạ tầng lớn và công nghiệp hóa nhanh chóng vẫn chưa hoàn toàn biến mất, nhưng chắc chắn đã mất đà trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc đang chậm lại và một số quốc gia châu Phi gặp khó khăn trong việc trả nợ.

Khi Bắc Kinh đang để mắt đến các thị trường mới cho ngành năng lượng tái tạo của mình, Châu Phi là một mục tiêu hợp lý. Đây là một lục địa trẻ và đang phát triển nhanh, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, bao gồm chín trong số 20 nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới vào năm 2024 và Trung Quốc coi đây là thị trường quan trọng cho các sản phẩm của mình và tăng trưởng kinh tế của chính mình.

Trong khi có những quốc gia dầu mỏ ở châu Phi, nhiều quốc gia khác vẫn phải đối mặt với tình trạng mất an ninh năng lượng và mong muốn có được những sản phẩm giá cả phải chăng hơn như điện thoại thông minh và xe điện do Trung Quốc sản xuất với chất lượng được cải thiện đáng kể trong những năm gần đây.

Tại sao điều này quan trọng

Nếu có thể rút ra bài học nào từ quá trình hợp tác giữa châu Phi và Trung Quốc cho các khu vực khác trên thế giới thì đó là chính quyền địa phương cũng có ảnh hưởng trong quá trình này không kém gì Bắc Kinh.

Có thể dễ dàng nhìn nhận mọi thứ qua lăng kính tham vọng toàn cầu của Trung Quốc, điều này rất thực tế, nhưng chúng chỉ phản ánh một phần câu chuyện.

Nợ Trung Quốc là một yếu tố chính ở châu lục này và một số nước châu Phi đang phải vật lộn để trả các khoản nợ lớn từ Trung Quốc.

Nhưng Vines cho biết tình hình của họ không thể hoàn toàn đổ lỗi cho các khoản vay của Trung Quốc. Các quốc gia như Kenya và Zambia đã quản lý kém khoản nợ của họ đối với tất cả các chủ nợ, không chỉ riêng Trung Quốc, trong khi những quốc gia khác đã xoay xở để giải quyết các thỏa thuận nợ của Trung Quốc mà không có rủi ro hoặc sự cố.

Thêm vào đó, các nước châu Phi biết rằng họ đang trở nên hấp dẫn hơn đối với nhiều cường quốc bên ngoài và sử dụng động lực này để có nhiều không gian hơn để cân bằng mối quan hệ với các đối tác ngoài Trung Quốc và phương Tây, như Nga, Ấn Độ, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Thổ Nhĩ Kỳ.

Mandira Bagwandeen, một chuyên gia về mối quan hệ giữa Trung Quốc và Châu Phi và là giảng viên tại Đại học Stellenbosch ở Nam Phi, nói với tôi rằng: "Các cơ quan địa phương cần được tăng cường mạnh mẽ hơn nữa".

"Trung Quốc không có trách nhiệm đảm bảo rằng bất kỳ thỏa thuận nào họ đạt được đều vì lợi ích của quốc gia sở tại. Đó là trách nhiệm của các quan chức châu Phi và cuối cùng là họ phải đảm bảo rằng thỏa thuận đó có lợi cho quốc gia của họ".

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin