Tổng thống Putin lộ điểm yếu sau 'cuộc nổi dậy' của Wagner

Thực tế là Prigozhin thậm chí có thể gây ra một cuộc binh biến vũ trang với công ty quân sự tư nhân của mình, Tập đoàn Wagner, với rất ít sự phản kháng và phản ứng rõ ràng là im lặng được nhiều người coi là một đòn chính trị sâu sắc đối với Tổng thống Putin và chế độ của ông.

"Cuộc nổi dậy vũ trang của Prigozhin cho thấy một cuộc khủng hoảng chính trị ở Nga và phá vỡ huyền thoại về sức mạnh áp đảo và bất khả chiến bại của Nga", Hanna Liubakova, một thành viên không thường trú tại Trung tâm Á-Âu của Hội đồng Đại Tây Dương, đồng thời là một nhà báo và nhà nghiên cứu từ Belarus, cho biết trong một ghi chú hôm Chủ nhật.

Prigozhin và lực lượng lính đánh thuê của ông hôm thứ Bảy tuần trước đã chiếm giữ một trong những căn cứ quan trọng của quân đội Nga ở phía Nam đất nước và thành phố Rostov-on-Don, trước khi tiến về phía Bắc đến Moscow. Tuy nhiên, cuộc nổi dậy đã bị dập tắt một cách đột ngột trước khi đoàn quân Wagner tiến đến thủ đô.

Các chuyên gia và nhà phân tích chính trị Nga đã mô tả cuộc nổi dậy là "24 giờ làm rung chuyển Điện Kremlin" và là thách thức lớn nhất đối với ông Putin và giới tinh hoa Nga trong nhiều thập kỷ.

Chris Weafer, giám đốc điều hành của công ty tư vấn kinh tế Macro-Advisory có trụ sở tại Moscow, cho biết trong một ghi chú hôm Chủ nhật: "Ngay cả ở một nước Nga đã quen với khủng hoảng và hỗn loạn, các sự kiện diễn ra vào cuối tuần qua cũng thật phi thường".

Weafer lưu ý: "Một lực lượng quân sự kiên quyết và được trang bị vũ khí mạnh đã tiến vào phạm vi 200 km từ Moscow – một kỳ tích mà rất ít quân đội nào đạt được hoặc cố gắng đạt được trong lịch sử", Weafer lưu ý, đồng thời cho biết thêm rằng cuộc nổi dậy đặt ra "những câu hỏi nghiêm trọng sẽ dẫn đến căng thẳng quyền lực ở Nga".

Đã có một sự căng thẳng trước các sự kiện vào cuối tuần với việc Prigozhin có một cuộc tranh chấp kéo dài và ngày càng gay gắt với giới lãnh đạo quân sự của Nga, cáo buộc họ phản bội và chiến thuật sai trong cuộc chiến Ukraina.

Prigozhin cũng cáo buộc Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu và chỉ huy quân đội Valery Gerasimov quay lưng lại với lực lượng lính đánh thuê của ông, lực lượng đóng vai trò chủ chốt trong cuộc chiến tiêu hao dữ dội của Nga ở Donetsk, miền Đông Ukraina, trong nhiều tháng.

Căng thẳng lên đến đỉnh điểm vài tuần trước khi Bộ Quốc phòng Nga thông báo rằng tất cả các công ty quân sự tư nhân, bao gồm cả Wagner, sẽ phải ký hợp đồng. Ông Putin tán thành động thái này nhưng Prigozhin từ chối ký - chỉ để sau đó lãnh đạo các chiến binh của mình trong cuộc nổi dậy tồi tệ vào thứ Sáu tuần trước.

Prigozhin đã ngừng cuộc nổi dậy của mình trên đường đến Moscow sau cuộc hội đàm với Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko, nói rằng ông muốn tránh đổ máu.

"Không thể tránh khỏi, sau những sự kiện phi thường như vậy, có rất nhiều suy đoán về, chẳng hạn như "Ai biết điều gì và khi nào?", "Có sự thông đồng với một cường quốc phương Tây nào không?", Weafer lưu ý.

Ông nói: "Tất cả những điều này và hơn thế nữa sẽ thống trị các cuộc trò chuyện và đưa tin (đặc biệt là trên các phương tiện truyền thông phương Tây) trong những ngày tới, mặc dù Macro-Advisory tin rằng các phương tiện truyền thông Nga sẽ tìm cách giảm thiểu sự cố.

Các nhà phân tích lưu ý rằng sự ủng hộ của công chúng đối với các hoạt động của Nga ở Ukraina và Điện Kremlin có thể sẽ bị lung lay bởi các sự kiện địa chấn vào cuối tuần qua.

Weafer lưu ý: "Việc ban bố tình trạng khẩn cấp, lời kêu gọi mọi người ở trong nhà của Thị trưởng Moscow và việc truyền hình thời gian thực đưa tin về một đội quân đang tiến đến thủ đô không thể làm khác được".

"Giờ đây, Điện Kremlin sẽ cảm thấy cần phải thể hiện một số thành công trên chiến trường (rằng các mục tiêu của họ ở Ukraina đang đạt được) và họ sẽ cần đảm bảo nền kinh tế vẫn đi trên con đường phục hồi hiện tại".

Đấu tranh quyền lực

Sau khi ông Putin ban đầu lên án sự phản bội của Prigozhin trên truyền hình quốc gia, Điện Kremlin - chỉ vài giờ sau - cho biết đã đạt được một thỏa thuận trong đó các cáo buộc hình sự đối với Prigozhin sẽ được bãi bỏ và anh ta sẽ chuyển đến Belarus, cùng với các chiến binh đã tham gia vào cuộc binh biến.

Phản ứng có vẻ quá khoan dung đối với Prigozhin khi những người đã quen với cách đối xử thường không khoan nhượng của Điện Kremlin với các đối thủ và những người chỉ trích.

Liệu sự khoan dung rõ ràng của Kremlin có kéo dài hay không và liệu Prigozhin có an toàn hay không vẫn chưa rõ ràng. Nhà phân tích địa chính trị Ian Bremmer mô tả trùm lính đánh thuê như một "người chết đi bộ" và Prigozhin đã không được nhìn thấy hoặc nghe thấy trước công chúng kể từ khi rời Rostov-on-Don vào tối thứ Bảy.

Các nhà phân tích tại Hội đồng Đại Tây Dương nhất trí rằng ông Putin và Điện Kremlin sẽ cảm thấy chịu áp lực rất lớn trong việc thể hiện sức mạnh sau khi công khai thể hiện sự yếu kém như vậy.

Brian Whitmore, một thành viên cấp cao không thường trú tại Trung tâm Á-Âu của Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết: "Nếu Prigozhin không phải trả giá đắt cho cuộc nổi loạn của mình, điều đó sẽ khiến chế độ của ông Putin gặp nguy hiểm nghiêm trọng".

"Điều này là do sự thay đổi chính trị đến với Nga khi có ba yếu tố: Giới tinh hoa bị chia rẽ (kiểm tra), công chúng không hài lòng (kiểm tra) và không sợ hãi. Nếu nỗi sợ hãi bị loại bỏ khỏi phương trình, thì chế độ sẽ gặp nguy hiểm", Whitemore nói.

Ngay cả khi cố gắng gây chiến với ông Putin, các nhà phân tích thừa nhận rằng Prigozhin đã gieo mầm mống — có khả năng — của một trận chiến kế vị.

"Cuộc đấu tranh giành quyền lực đang diễn ra", Christopher Granville, giám đốc điều hành nghiên cứu chính trị toàn cầu tại TS Lombard, nói với CNBC hôm thứ Hai, lập luận rằng giờ đây càng không chắc chắn liệu Tổng thống Putin có tìm kiếm một nhiệm kỳ nữa trong cuộc bầu cử tổng thống vào năm 2024 hay không.

"Hiện có một nhân vật dân túy đối lập, theo chủ nghĩa dân tộc hiện đang phải sống lưu vong ở Belarus và câu hỏi đặt ra là liệu ông ta có ở lại đó một cách lặng lẽ không?", ông Granville đặt câu hỏi về mức độ thất bại của cuộc nổi dậy.

Ngoại trưởng Antony J. Blinken cho biết hôm Chủ nhật rằng cuộc nổi loạn của ông Prigozhin đã làm lộ ra những rạn nứt trong việc nắm giữ quyền lực của ông Putin. "Đó là một thách thức trực tiếp đối với quyền lực của Putin", ông Blinken nói trên chương trình "Face the Nation" của CBS.

(Nguồn: CNBC/NYT)