Tại sao Trung Quốc và Nga gần gũi hơn bao giờ hết

Ông Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo Trung Quốc, dự kiến gặp Tổng thống Nga Vladimir V. Putin tại Moscow vào tuần này trong chuyến thăm cấp cao nhất của bất kỳ nhà lãnh đạo thế giới nào tới Nga kể từ trước đại dịch tới nay.

Diễn ra hơn một năm sau khi Nga tiến hành cuộc chiến tại Ukraina, cuộc họp sẽ được các quan chức phương Tây theo dõi chặt chẽ để tìm bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy Trung Quốc có thể sẵn sàng hành động như một trung gian hòa giải trong cuộc xung đột đến mức nào. 

Các quan chức Trung Quốc đã định hình cuộc họp một phần là sứ mệnh thúc đẩy các cuộc đàm phán mang tính xây dựng giữa Nga và Ukraina, mặc dù các quan chức Mỹ đã hoài nghi về những nỗ lực gần đây của ông Tập nhằm trở thành một nhà kiến tạo hòa bình toàn cầu.

Dưới đây là năm điều cần biết về mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga.

Trung Quốc và Nga có phải là đồng minh?

Trung Quốc và Nga không phải là đồng minh chính thức, có nghĩa là họ không cam kết bảo vệ lẫn nhau bằng hỗ trợ quân sự. Nhưng hai nước là đối tác chiến lược thân thiết, một mối quan hệ sâu sắc hơn trong cuộc chiến ở Ukraina khi Nga ngày càng bị cô lập với nhiều quốc gia khác.

Các quan chức Trung Quốc đã nói rằng mối quan hệ hiện tại đang ở "mức cao lịch sử". Mối quan hệ đối tác được thúc đẩy bởi một mục tiêu chung là cố gắng làm suy yếu sức mạnh và ảnh hưởng của Mỹ.

Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga không phải lúc nào cũng nồng ấm như vậy. Hai bên từng là đối thủ gay gắt trong những năm 1960 và đụng độ vào năm 1969 vì tranh chấp lãnh thổ dọc biên giới, làm dấy lên lo ngại vào thời điểm xảy ra một cuộc đối đầu hạt nhân giữa hai nước.

Hai nước cũng đang cạnh tranh ảnh hưởng ở Trung Á, khu vực mà Điện Kremlin từ lâu đã coi là lãnh thổ của mình nhưng đang ngày càng trở nên quan trọng đối với tham vọng địa chính trị và kinh tế của Trung Quốc. 

Trung Quốc đang xây dựng thêm nhiều tuyến đường sắt, đường cao tốc và đường ống dẫn năng lượng ở các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ như Kazakhstan và Uzbekistan, những nước vẫn dựa vào Nga như một đối tác an ninh quan trọng.

Ông Tập Cận Bình và ông Vladimir Putin thân thiết đến mức nào?

Ngay trước khi bắt đầu cuộc chiến Ukraina vào tháng 2/2022, ông Tập và ông Putin đã tuyên bố công khai rằng mối quan hệ của hai nước "không có giới hạn".

Ông Tập thường mô tả ông Putin là người bạn thân nhất của mình. Trong một diễn đàn kinh tế ở Nga năm 2018, hai người đã chiên bánh xèo Nga và uống vodka cùng nhau. Vào sinh nhật lần thứ 66 của ông Tập vào năm 2019, ông Putin đã tặng ông một chiếc bánh kem và một hộp kem khổng lồ.

Trong một bài báo đăng trên một tờ báo Trung Quốc hôm Chủ nhật, ông Putin cho biết hai người có "mối quan hệ nồng ấm nhất", lưu ý rằng họ đã gặp nhau khoảng 40 lần trong những năm gần đây và luôn tìm thấy thời gian để nói chuyện tại các sự kiện "không ràng buộc".

Mối quan hệ kinh tế giữa Nga và Trung Quốc là gì?

Mối quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và Nga đã tăng cường đáng kể kể từ cuộc chiến đầu tiên của Nga vào Ukraina vào năm 2014, khi nước này sáp nhập Crimea. Vào thời điểm đó, Trung Quốc đã giúp Nga tránh các biện pháp trừng phạt do chính quyền Obama áp đặt nhằm cắt đứt khả năng tiếp cận của Nga với các thị trường toàn cầu.

Trước các biện pháp trừng phạt khắc nghiệt hơn đối với Nga sau khi bắt đầu cuộc chiến Ukraina vào năm ngoái, Trung Quốc đã giúp cung cấp nhiều sản phẩm mà Nga trước đây đã mua từ các nước đồng minh phương Tây, bao gồm chip máy tính, điện thoại thông minh và nguyên liệu thô cần thiết cho thiết bị quân sự .

Tổng thương mại giữa Nga và Trung Quốc tăng mạnh trong năm ngoái.

Ông Putin muốn gì từ Trung Quốc?

Ông Putin cần Trung Quốc giúp củng cố nền kinh tế của ông, vốn đã bị phương Tây vùi dập. Đối với nhà lãnh đạo Nga, Trung Quốc ngày càng trở thành huyết mạch cho đầu tư và thương mại. Sau khi các nước phương Tây hạn chế mua dầu thô và khí đốt tự nhiên của Nga vào năm ngoái, Trung Quốc đã giúp bù đắp sự sụt giảm bằng cách mua thêm năng lượng từ Nga.

Theo các quan chức Mỹ, khi bắt đầu cuộc chiến Ukraina, Nga đã yêu cầu Trung Quốc cung cấp thiết bị quân sự và hỗ trợ kinh tế. Các quan chức Mỹ gần đây đã nói rằng Trung Quốc đang xem xét cung cấp vũ khí cho Nga để sử dụng ở Ukraina, một tuyên bố mà Trung Quốc đã bác bỏ.

Trung Quốc đã kiềm chế không lên án cuộc chiến Ukraina của Nga, mặc dù chính sách đối ngoại của Trung Quốc bắt nguồn từ các nguyên tắc chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Mặc dù Trung Quốc thể hiện mình là một bên trung lập trong cuộc chiến Ukraina, nhưng họ đã tán thành các câu chuyện của Nga, đổ lỗi cho Mỹ và NATO khơi mào cuộc xung đột.

Nhưng Trung Quốc cũng do dự trong việc ủng hộ hoàn toàn cho Nga. Tình trạng hỗn loạn và bất ổn bắt nguồn từ chiến tranh có thể đe dọa sự tăng trưởng của Trung Quốc và làm phức tạp thêm nỗ lực tăng cường quan hệ kinh tế của nước này trên toàn thế giới.

Tháng 9 năm ngoái, sau khi ông Putin và ông Tập gặp mặt trực tiếp, ông Putin thừa nhận rằng Trung Quốc đã bày tỏ "những thắc mắc và lo ngại" về cuộc chiến ở Ukraina.

Ông Tập Cận Bình muốn gì từ Nga?

Ông Tập muốn ông Putin tham gia với ông như một đồng minh cùng chí hướng trong việc đối đầu với sự thống trị của Mỹ và phương Tây.

Trong một bài báo đăng trên một tờ báo Nga hôm thứ Hai trước chuyến thăm, ông Tập cho biết Trung Quốc và Nga cần hợp tác để vượt qua các thách thức đối với an ninh của họ, bao gồm "các hành vi bá quyền, thống trị và bắt nạt gây thiệt hại".

Ông Tập đã theo đuổi lập trường cứng rắn hơn chống lại điều mà ông gọi là nỗ lực của Mỹ nhằm kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc, mô tả Trung Quốc như một quốc gia bị bao vây – giống như cách ông Putin đã làm trong các bài phát biểu trước người Nga. 

Ông Tập đã kêu gọi các ngành công nghiệp Trung Quốc giảm sự phụ thuộc vào công nghệ phương Tây và ca ngợi sự tăng trưởng của Trung Quốc là bằng chứng cho thấy nước này không cần phải áp dụng các giá trị chính trị phương Tây.

Trung Quốc đã mua nhiều vũ khí tiên tiến hơn từ Nga để hiện đại hóa quân đội và hai quốc gia đã tăng cường các cuộc tập trận quân sự chung. Năm ngoái, khi Tổng thống Biden đang thăm Tokyo, Trung Quốc và Nga đã gửi máy bay ném bom qua các vùng biển ở Đông Bắc Á để phô trương lực lượng.

(Nguồn: The New York Times)