Những điều cần biết về 'siêu biến thể' omicron, nguy hiểm hơn chủng Delta

Anh, Liên minh châu Âu và Ấn Độ là một trong số những nước công bố các biện pháp kiểm soát biên giới chặt chẽ hơn khi các nhà khoa học thực hiện các cuộc thử nghiệm để xác định xem biến thể có khả năng lây truyền hoặc lây nhiễm cao hơn các biến thể khác, cũng như liệu nó có kháng vaccine hay không.

Biến thể mới được tìm thấy ở đâu và khi nào?

Các nhà khoa học Nam Phi đang tiến hành giải trình tự bộ gen đã phát hiện ra biến thể mới vào 23/11 trong các mẫu từ ngày 14 đến ngày 16/11.

Hôm 24/11 các nhà khoa học Nam Phi đã giải mã nhiều bộ gen hơn, thông báo với chính phủ rằng họ lo ngại và yêu cầu Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) triệu tập nhóm công tác kỹ thuật về sự tiến hóa của virus vào ngày 26/11.

Quốc gia này đã xác định được khoảng 100 trường hợp nhiễm biến thể, chủ yếu đến từ tỉnh đông dân nhất, Gauteng, nơi có thủ đô hành chính Pretoria và đô thị kinh tế lớn Johannesburg.

Tại sao nó lại khiến các nhà khoa học lo lắng?

Tất cả virus, bao gồm cả COVID-19 thay đổi theo thời gian. Hầu hết các thay đổi có ít hoặc không ảnh hưởng đến thuộc tính của chúng.

Tuy nhiên, một số thay đổi có thể ảnh hưởng đến mức độ lây lan dễ dàng, mức độ nghiêm trọng của chúng hoặc hiệu quả của vaccine chống lại chúng.

Các quan chức y tế Anh cho biết, biến thể này đã thu hút sự chú ý bởi vì nó có hơn 30 đột biến của protein đột biến mà virus sử dụng để xâm nhập vào tế bào người.

Đó là khoảng gấp đôi số lượng biến thể delta và làm cho biến thể này về cơ bản khác với chủng ban đầu mà các loại vaccine COVID hiện tại được thiết kế để chống lại.

Các nhà khoa học Nam Phi cho biết một số đột biến có liên quan đến khả năng chống lại các kháng thể trung hòa và tăng cường khả năng lây truyền, nhưng một số đột biến khác vẫn chưa được hiểu rõ, vì vậy ý ​​nghĩa đầy đủ của nó vẫn chưa rõ ràng.

Cố vấn Y tế Trưởng Cơ quan An ninh Y tế Vương quốc Anh, Tiến sĩ Susan Hopkins nói với đài BBC rằng một số đột biến chưa từng được nhìn thấy trước đây, vì vậy không biết chúng sẽ tương tác với những đột biến khác như thế nào, khiến nó trở thành biến thể phức tạp nhất được thấy cho đến nay.

Vì vậy, sẽ cần nhiều xét nghiệm hơn để xác nhận xem nó có khả năng lây lan, lây nhiễm hoặc có thể trốn tránh vaccine hay không.

Maria van Kerkhove, trưởng nhóm kỹ thuật của Tổ chức Y tế Thế giới về COVID-19, cho biết công việc sẽ mất vài tuần. Trong khi đó, vaccine vẫn là một công cụ quan trọng để ngăn chặn virus.

Không có triệu chứng bất thường nào được báo cáo sau khi nhiễm biến thể B.1.1.529 và cũng như các biến thể khác, một số cá thể không có triệu chứng, NICD của Nam Phi cho biết.

Nguồn gốc của B.1.1.529

Kết quả ban đầu từ các phòng thí nghiệm cho thấy biến thể này đang bùng phát mạnh ở Gauteng - tỉnh đông dân nhất của Nam Phi với khoảng 15 triệu người - và có thể đã xuất hiện ở 8 tỉnh khác của nước này.

Hôm 25/11, Viện Quốc gia về Các bệnh Truyền nhiễm Nam Phi cho biết họ đã phát hiện 22 trường hợp nhiễm biến thể này, nhiều trường hợp nghi ngờ đang được giải trình tự gien. Các nhà khoa học ước tính rằng biến thể này có thể chiếm tới 90% các trường hợp COVID-19 ở tỉnh Gauteng.

Trong bản cập nhật hàng ngày về COVID-19, Viện Quốc gia Nam Phi về Các bệnh truyền nhiễm (NICD) đã báo cáo 2.465 ca nhiễm COVID-19. NICD cho rằng, số ca mắc COVID-19 tăng vào thời điểm này không phải do sự xuất hiện của B.1.1.529, dù một số nhà khoa học hàng đầu trong nước nghi ngờ biến thể mới chính là nguyên nhân gây ra sự gia tăng này.

Nam Phi đã xác nhận khoảng 100 mẫu xét nghiệm có biến thể B.1.1.529. Hôm 25/11, NICD cho biết họ phát hiện 22 trường hợp nhiễm biến thể mới, nhiều trường hợp nghi ngờ đang được giải trình tự gien. Các nhà khoa học ước tính rằng biến thể này có thể chiếm tới 90% các trường hợp COVID-19 ở tỉnh Gauteng.

Biến thể này cũng được phát hiện ở Botswana và Hong Kong (Trung Quốc), trong đó trường hợp ở Hong Kong là một du khách đến từ Nam Phi.

Điểm khác biệt giữa B.1.1.529 với biến thể Delta

Hôm 25/11, các nhà khoa học cấp cao đã mô tả B.1.1.529 là biến thể nguy hiểm nhất mà họ từng thấy kể từ khi đại dịch bùng phát. Nó có tới 32 đột biến trong protein gai, bộ phận giúp virus SARS-CoV-2 xâm nhập tế bào con người. Con số này gấp đôi số lượng đột biến có trong biến thể Delta.

Chỉ tính riêng tại miền liên kết thụ thể, phần ở protein gai giúp virus bám vào tế bào con người đầu tiên của biến thể mới đã có tới 10 đột biến, trong khi con số này ở Delta chỉ là 2.

Các đột biến trong protein đột biến có thể ảnh hưởng đến khả năng lây nhiễm và lây lan của virus nhưng cũng khiến các tế bào miễn dịch khó tấn công mầm bệnh hơn.

Biến thể Delta được phát hiện lần đầu tiên ở Ấn Độ vào cuối năm 2020. Sau đó đã lan rộng khắp thế giới, gây ra sự gia tăng về số ca mắc bệnh và tử vong do COVID-19. Ngoài ra, còn có các biến thể khác như Alpha, Beta và Gamma. Nhiều chuyên gia cho rằng, biến thể Delta có độc lực cao có thể đã liên tục biến đổi để “tự bảo vệ mình” và cuối cùng dẫn đến “tự diệt”.

Tổ chức Y tế Thế giới đã nói gì?

Cơ quan Liên hợp quốc cho biết hôm 26/11, các cố vấn của họ khuyến nghị rằng biến thể này được chỉ định là một trong những mối quan tâm, mức độ nghiêm trọng nhất của nó.

Nhãn thứ hai được áp dụng nếu có bằng chứng cho thấy nó dễ lây lan hơn hoặc độc lực hơn hoặc vaccine hoạt động kém hiệu quả hơn đối với nó, hoặc có sự kết hợp của những đặc điểm đó, trang web của WHO cho biết.

Nó đã được đặt tên theo tiếng Hy Lạp là omicron. WHO đã xác định bốn biến thể khác "cần quan tâm" - alpha, beta, gamma và delta.

WHO đã gắn nhãn hai biến thể khác là các biến thể được quan tâm, đây là cấp độ tiếp theo: lambda, được xác định ở Peru vào tháng 12 năm 2020 và mu, ở Colombia vào tháng Giêng.

Điều đó có nghĩa là họ đã có những thay đổi di truyền được dự đoán hoặc được biết là ảnh hưởng đến các đặc tính của virus như khả năng lây truyền, mức độ nghiêm trọng của bệnh hoặc khả năng trốn tránh vaccine và thuốc.

Điều đó cũng có nghĩa là nó đã gây ra sự lây truyền đáng kể trong cộng đồng hoặc nhiều cụm COVID-19 ở nhiều quốc gia với tỷ lệ lưu hành tương đối ngày càng tăng cùng với số lượng ca bệnh ngày càng tăng theo thời gian và là một nguy cơ mới đối với sức khỏe cộng đồng.

Phản ứng của thế giới trước biến thể mới

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã triệu tập một cuộc họp khẩn cấp vào hôm 26/11 để thảo luận về biến thể mới. Đồng thời, nhóm cố vấn chuyên môn của WHO cũng đang nghiên cứu về sự tiến hóa của loại virus này.

Các nghiên cứu về B.1.1.529 cũng đang được tiến hành ở Nam Phi để tìm hiểu rõ hơn về cấu tạo gien của biến thể và tác động của nó đối với vaccine. Tiến sĩ Van Kerkhove cho biết: “Chúng ta cần hiểu rằng virus này càng lan rộng thì nó càng có nhiều cơ hội biến đổi và sẽ càng xuất hiện nhiều đột biến”. Bà cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc làm giảm sự lây nhiễm.

Trước nguy cơ B.1.1.529 mới lan rộng, Anh đã ngừng các chuyến bay từ 6 quốc gia châu Phi để đề phòng biến thể mới, trong đó có Nam Phi.

Israel cũng thông báo đưa một loạt quốc gia ở miền Nam châu Phi vào diện “cảnh báo đỏ” liên quan đến COVID-19, bao gồm Nam Phi, Lesotho, Botswana, Zimbabwe, Mozambique, Namibia và Eswatini. Theo đó, những người nước ngoài đến từ 7 quốc gia này sẽ không được phép nhập cảnh vào Israel.

Các nhà khoa học có thể sẽ mất vài tuần để nghiên cứu thêm thông tin về B.1.1.529 và mối đe dọa nghiêm trọng mà biến thể này có thể gây ra. Giữa lúc này, các chuyên gia y tế kêu gọi mọi người hãy đi tiêm chủng, tuân thủ các biện pháp phòng dịch nghiêm ngặt, như đeo khẩu trang, tránh tụ tập đông người, để bảo vệ bản thân trước biến thể mới.

Trong cuộc họp khẩn ngày hôm qua, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định Omicron là biến thể “đáng quan ngại” do có những bằng chứng cho thấy có sự thay đổi bất lợi trong dịch tễ học về dịch COVID-19.

Trước tình hình này, ECDC kêu gọi các nước tiến hành phân tích chuỗi gien và truy vết các ca nhiễm biến thể mới, đồng thời hối thúc người dân tránh du lịch tới các khu vực bị ảnh hưởng.

Nhiều nước từ Mỹ tới châu Âu và châu Á đã ban hành các lệnh cấm hoặc hạn chế đi lại tới những nơi có ca nhiễm biến thể Omicron.

Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cũng đã phải hoãn hội nghị bộ trưởng dự kiến diễn ra tại Geneva (Thụy Sỹ) trong tuần tới do sự xuất hiện của biến thể này.