Liệu công nghệ ChatGPT có 'tàn phá' thị trường lao động trong tương lai?

Đó là một sản phẩm thần kỳ của thế giới trí tuệ nhân tạo (AI) mà những người khác đang cố gắng bắt chước.

Trong bốn tháng kể từ khi ra mắt vào ngày 30/11, ChatGPT đã cho thấy khả năng thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau, từ kiểm tra giấy phép y tế ở Hoa Kỳ cho đến viết email và sáng tác nhạc, xây dựng ứng dụng, v.v.

Việc nó được cung cấp miễn phí cho công chúng sử dụng đã mở ra vô số cơ hội mà trước đây được cho là vượt ra ngoài khả năng của AI, mặc dù các nhà sản xuất ứng dụng đã phải đối mặt với những chỉ trích về sự không minh bạc xung quanh chương trình mà họ đã sử dụng để tạo ra  nó.

Được phát triển bởi OpenAI, một công ty được hỗ trợ bởi Microsoft, ChatGPT đã trở thành ứng dụng tiêu dùng phát triển nhanh nhất trên thế giới sau hai tháng ra mắt, với hơn 100 triệu người dùng vào tháng Giêng.

Thành công ban đầu đó đã thôi thúc Microsoft tích hợp công cụ tìm kiếm Bing và trình duyệt Edge của mình với công nghệ chạy ChatGPT, họ hy vọng điều đó có thể cải thiện trải nghiệm của người dùng. Tuần trước, Google đã ra mắt một ứng dụng AI tương tự, được gọi là Bard, sau khi tiết lộ bản xem trước của nền tảng này vào tháng 2.

Cũng vào giữa tháng 3, gã khổng lồ công nghệ Baidu của Trung Quốc đã công bố cho ra mắt ứng dụng tương tự của Mỹ, một nền tảng có tên Ernie. Cả Bard và Ernie đều gặp phải những vấn đề khi cuộc chạy đua AI ngày càng nóng lên.

Trong khi đó, OpenAI đã ra mắt GPT-4, phiên bản nâng cấp của công nghệ đằng sau ChatGPT. Nền tảng mới có thể phân tích hình ảnh và văn bản mở rộng hơn lên đến 25.000 từ, tạo trang web từ bản phác thảo vẽ tay và tạo lại trò chơi trong vòng vài giây.

Các công ty hiện đang gấp rút tung ra các sản phẩm được xây dựng hoàn toàn trên ChatGPT trong các lĩnh vực từ dịch vụ khách hàng đến phân tích tài chính.

Vào thời điểm mà Tổ chức Lao động Quốc tế đã ước tính rằng 208 triệu người sẽ thất nghiệp vào năm 2023, liệu làn sóng AI mới này có làm tăng đáng kể tình trạng thất nghiệp không? Những ứng dụng AI này sẽ có khả năng thay thế những công việc nào? Tương lai của các vị trí công việc sẽ là gì?

Câu trả lời ngắn gọn: ChatGPT và các mô hình AI đối thủ của nó có thể phá vỡ đáng kể thị trường lao động, bao gồm cả việc thay thế các công việc thường ngày trong một số lĩnh vực. Nhưng nhìn chung, công nghệ này có thể nâng cao năng suất và bổ sung cho người lao động, thay vì dẫn đến thất nghiệp, các chuyên gia nói với Al Jazeera.

Giáo viên có thể tận dụng ChatGPT

Điều làm cho ChatGPT và các nền tảng tương tự khác về cơ bản khác với các thế hệ AI trước đó là GPT, viết tắt của biến thế được tạo trước.

Nói một cách đơn giản, những công cụ này sử dụng một kỹ thuật được gọi là học sâu để tạo và phân tích văn bản, trả lời câu hỏi và thực hiện các nhiệm vụ khác liên quan đến ngôn ngữ và lời nói bắt chước theo cách của con người tốt hơn bao giờ hết.

Laura Nurski, thành viên và trưởng nhóm Tương lai của Công việc tại tổ chức tư vấn Bruegel có trụ sở tại Brussels, nói với Al Jazeera: "Tác động của AI tạo ra đối với thị trường lao động sẽ thực sự đáng lo ngại. Nó đang được sử dụng rộng rãi như một công cụ tìm kiếm cải tiến để thu thập thông tin, để soạn thảo văn bản thô và để tạo văn bản theo một phong cách viết cụ thể. Điều này thực sự có thể áp dụng cho rất nhiều công việc và trong hầu hết mọi lĩnh vực".

Tuy nhiên, bản chất của các nền tảng AI này và việc chúng tập trung vào các nhiệm vụ liên quan đến giải thích ngôn ngữ có nghĩa là một số ngành nghề sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn những ngành nghề khác, Nurski nói.

Một nghiên cứu mới của các nhà nghiên cứu tại Princeton, Đại học Pennsylvania và Đại học New York đã phát hiện ra rằng những người tiếp thị qua điện thoại và giáo viên có thể bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Các nhà nghiên cứu đã sử dụng một điểm chuẩn được gọi là "Phơi nhiễm nghề nghiệp AI" để đánh giá mức độ các dịch vụ như ChatGPT có thể phá vỡ các ngành nghề khác nhau. Họ kết luận rằng ngay cả trong ngành giáo dục, các giáo viên sau trung học về ngôn ngữ và văn học, lịch sử, luật, triết học, tôn giáo, xã hội học, khoa học chính trị và tâm lý học sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Tuy nhiên, sự gián đoạn đó không nhất thiết có nghĩa là AI sẽ lấy đi hàng triệu công việc giảng dạy, các nhà nghiên cứu đằng sau đó và các nhà phân tích khác chỉ ra. Thay vào đó, những công cụ mới này có thể giúp giáo viên trong một số việc, từ hỗ trợ họ phát hiện gian lận và đạo văn đến hỗ trợ họ phát triển tài liệu giảng dạy. "Chắc chắn nó sẽ tự động hóa một số nhiệm vụ nhưng không có nghĩa là AI có thể làm tất cả công việc của bạn", Nurski nói.

Trong khi đó, những hạn chế của AI có thể kiểm tra khả năng thay thế con người một cách rõ ràng. ChatGPT đã và đang tạo ra lỗi bên cạnh những thành công của nó, một sự thật được thừa nhận bởi những người tạo ra nó, những người cảm thấy công nghệ này vẫn còn "thiếu sót và hạn chế". Ví dụ, nó đã thất bại trong các phép tính logic và toán học cơ bản.

Georgios Petropoulos, nhà nghiên cứu tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và Đại học Stanford cho biết: "Các nghiên cứu xem xét hiệu ứng dịch chuyển đã phát hiện ra rằng các công việc thường ngày, chẳng hạn như phiên dịch ngôn ngữ hoặc điều hành điện thoại, sẽ dễ bị AI thay thế hơn". 

Nhưng AI cũng có "tiềm năng tạo việc làm", Nurski nói. Thật vậy, Diễn đàn Kinh tế Thế giới Davos đã kết luận vào tháng 10/2020 rằng, mặc dù AI có thể sẽ lấy đi 85 triệu việc làm trên toàn cầu vào năm 2025, nhưng nó cũng sẽ tạo ra 97 triệu việc làm mới trong các lĩnh vực từ dữ liệu lớn và máy tính đến bảo mật thông tin và tiếp thị kỹ thuật số.

Nurski nói: "Điều có thể nói chắc chắn là nó sẽ thay đổi cách chúng ta làm việc".

Hỗ trợ cho công việc hiệu quả hơn

Theo các nhà kinh tế và nhà phân tích công nghệ, sự thay đổi đó sẽ thể hiện một phần năng suất được cải thiện. Đã có bằng chứng sớm về điều này.

Một nghiên cứu mới, chưa được đánh giá ngang hàng, được thực hiện bởi hai nhà nghiên cứu tại MIT cho thấy, ChatGPT tăng năng suất đáng kể cho các chuyên gia có trình độ đại học thực hiện các nhiệm vụ viết chuyên nghiệp ở trình độ trung cấp.

Các nhà nghiên cứu đã yêu cầu 444 nhà văn, chuyên gia tư vấn và chuyên gia nhân sự viết thông cáo báo chí, báo cáo ngắn, kế hoạch phân tích và email tế nhị. Một nửa trong số họ đã sử dụng ChatGPT. Nghiên cứu cho thấy những người lao động có tay nghề thấp đặc biệt được hưởng lợi từ công cụ này, giúp giảm thời gian họ sử dụng và thu hẹp sự khác biệt về chất lượng giữa công việc của họ và những người lao động có tay nghề cao hơn.

Điều đó không có gì ngạc nhiên với Petropoulos. Nghiên cứu của ông đã chỉ ra rằng trong các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, sự dịch chuyển việc làm có thể chiếm ưu thế trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, khi thị trường thích nghi với cú sốc tự động hóa, năng suất tăng lên thực sự tạo tiền đề cho nhiều cơ hội việc làm hơn.

Ví dụ, sự xuất hiện của ô tô làm giảm tầm quan trọng của những người có việc làm phụ thuộc vào ngựa. Nhưng trong vòng vài năm, sự thành công của ngành công nghiệp ô tô đồng nghĩa với nhu cầu về ô tô ngày càng nhiều hơn, và kết quả là có nhiều việc làm mới.

Ngoài giáo dục, nghiên cứu kiểm tra các công việc có khả năng bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi các công cụ như ChatGPT đã xác định các dịch vụ pháp lý và chứng khoán, hàng hóa và đầu tư là những lĩnh vực có thể bị gián đoạn. Morgan Stanley, một trong những công ty quản lý đầu tư lớn nhất thế giới, đã phát triển công cụ AI dựa trên ChatGPT của riêng mình.

Tuy nhiên, đối với giáo viên, ảnh hưởng đó đến năng suất cũng có thể chỉ đơn giản là AI đảm nhận một số nhiệm vụ bình thường hơn trong các ngành nghề bị ảnh hưởng thay vì thay thế toàn bộ lực lượng lao động, các chuyên gia cho biết.

Họ cho rằng AI sẽ không thể thay thế những công việc không thường xuyên và thiết yếu, chẳng hạn như luật sư phải tranh luận trước tòa, hay vai trò nhạy cảm của dược sĩ phải bán thuốc theo đơn.

"Mặc dù bạn có thể sử dụng sự hỗ trợ của một công cụ như ChatGPT để soạn thảo các ghi chú pháp lý, luật sư vẫn sẽ phải ra tòa để bào chữa cho thân chủ của họ", ông Petropoulos nói.

"Cuối cùng, nền kinh tế và các công ty riêng lẻ sẽ cần một sự cân bằng, tích hợp lao động của con người và AI", ông nói.

Như ông đã chỉ ra, ngay cả người sáng lập Tesla và SpaceX, là tỷ phú Elon Musk, người không dễ dàng thừa nhận sai sót, "cách đây vài năm đã thừa nhận rằng việc tự động hóa quá mức của Tesla là một sai lầm và lao động con người cần bổ sung cho công nghệ như thế nào".

Và có những ngành nghề mà AI có thể gặp khó khăn trong việc tạo ra bất kỳ tác dụng có ý nghĩa nào.

Không thay thế hoàn toàn

Nghiên cứu xem xét các ngành có nhiều khả năng bị ảnh hưởng bởi ChatGPT đã xác định rằng các công việc đòi hỏi lao động chân tay, chẳng hạn như công nhân dệt may, thợ xây gạch và thợ mộc, phần lớn sẽ không bị ảnh hưởng.

Hầu hết các chuyên gia tin rằng những công việc đòi hỏi kỹ năng cao cũng khó có thể bị gián đoạn nhiều như những công việc có kỹ năng trung bình, nơi trí tuệ nhân tạo ít nhất có thể mô phỏng được phần nào kiến thức chuyên môn.

Guy Michaels, phó Giáo sư kinh tế tại Trường Kinh tế London, nói với Al Jazeera: "Máy học chưa đạt đến mức nhất thiết phải thay thế các công việc đòi hỏi kỹ năng cao nhất. Chúng ta đang chứng kiến sự thay thế công nhân ở bậc giữa của phân bổ kỹ năng".

Nurski của Brugels cho biết những người lao động bị ảnh hưởng cũng có thể nâng cấp các kỹ năng của họ, bao gồm cả việc hiểu và thích ứng với việc sử dụng các công cụ như ChatGPT.

Tuy nhiên, đối với tất cả những lời hứa hẹn và mối đe dọa gián đoạn, thành công hay thất bại cuối cùng của AI có thể không được quyết định bởi công nghệ. Mà trớ trêu thay nó lại được quyết định bởi chính con người.

"Cuối cùng, tác động của các công cụ mô hình ngôn ngữ như ChatGPT sẽ phụ thuộc vào cách người dùng phản ứng với các dịch vụ do các nền tảng này cung cấp thay vì con người", Michaels nói. Ông còn nói thêm: "Người dùng có thể không tìm thấy giá trị thực sự trong nội dung do máy tạo ra".

Vào năm 2020, một nhóm các nhà nghiên cứu ở Hoa Kỳ và Trung Quốc đã khảo sát 670 người mua sắm trực tuyến về trải nghiệm của họ với dịch vụ khách hàng AI. Hầu hết nói rằng họ thích việc AI có thể trả lời các câu hỏi của họ nhanh hơn, 24/24 và khách quan hơn. Nhưng đa số cũng cảm thấy con người có nhiều khả năng cung cấp cho họ thông tin chính xác và toàn diện hơn.

Một nghiên cứu khác, cũng vào năm 2020, đã lấy mẫu khách hàng của các khách sạn ở Úc. Nó kết luận rằng khách hàng thích giao dịch với con người hơn.

Nói cách khác, trong khi sự thay đổi do AI thúc đẩy đang đến với chúng ta, thì điều đó có thể diễn ra như thế nào vẫn chưa rõ ràng.

"Chúng ta đã chứng kiến những đột phá công nghệ khác trong quá khứ, từ việc phát minh ra động cơ cho đến việc giới thiệu máy tính tại nơi làm việc. Chúng ta vẫn đang làm việc, chỉ là bản chất công việc của chúng tôi đã thay đổi. Mặc dù công nghệ có thể gây đột phá, nhưng chúng ta không nhìn vào hiệu quả tức thời", Nurski nói.

"Đây không phải là công cuộc thay đổi công nghệ đầu tiên và cũng sẽ không phải là thay đổi cuối cùng".

(Nguồn: Aljazeera)

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin