Gian nan việc đếm người chết mỗi ngày ở Dải Gaza

Cú sốc tâm lý 

Chỉ những người đã được người thân nhận dạng mới được đưa đi chôn cất và được Bộ Y tế Gaza tính vào số người chết vì chiến tranh. Phần còn lại được bảo quản trong tủ lạnh của nhà xác trong nhiều tuần.

Số liệu người chết được công bố gần đây nhất là khoảng 20.000 người đã thu hút sự chú ý của quốc tế trong bối cảnh nỗ lực kêu gọi lại một lệnh ngừng bắn mới ở Gaza. Hàng ngàn người chết vẫn bị chôn vùi dưới đống đổ nát. Khoảng 70% số người thiệt mạng là phụ nữ và trẻ em.

Nhưng với việc hầu hết các bệnh viện trên khắp Gaza hiện đã đóng cửa, hàng trăm bác sĩ và nhân viên y tế khác thiệt mạng, thông tin liên lạc bị cản trở do thiếu nhiên liệu và điện, việc tổng hợp số liệu thương vong ngày càng trở nên khó khăn.

Các nhân viên nhà xác tại Bệnh viện Nasser là một phần trong nỗ lực quốc tế - bao gồm các bác sĩ và quan chức y tế ở Gaza cũng như các học giả, nhà hoạt động và tình nguyện viên trên khắp thế giới, để đảm bảo số người thiệt mạng không trở thành nạn nhân trong điều kiện ngày càng thảm khốc của bệnh viện.

Hamad Hassan Al Najjar cho biết các nhân viên, một số là tình nguyện viên, không có đủ thức ăn hoặc nước uống cho gia đình họ, nhưng vẫn tiếp tục miệt mài ghi lại số người Palestine đã tử vong vì đây là vấn đề quan trọng đối với họ.

Ông cho biết tác động tâm lý của công việc là rất lớn, người đàn ông 42 tuổi cho biết ông thường bị sốc khi tìm thấy thi thể bị biến dạng nặng của một người bạn hoặc người thân được mang đến.

Al Najjar cho biết thi thể của giám đốc nhà xác, Saeed Al-Shorbaji và của một số thành viên trong gia đình ông, đã được chuyển đến vào đầu tháng 12, sau khi họ thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel.

"Anh ấy là một trong những trụ cột của nhà xác này", Al Najjar nói, khuôn mặt hiện rõ vẻ buồn bã và mệt mỏi. Việc chuẩn bị thi thể của những đứa trẻ đã chết là nhiệm vụ đau đớn nhất: "Bạn phải mất hàng giờ để lấy lại thăng bằng tâm lý, hồi phục sau ảnh hưởng của cú sốc này".

Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) bày tỏ sự thương tiếc về những cái chết của dân thường nhưng đổ lỗi cho Hamas - nhóm chiến binh Palestine điều hành Dải Gaza vì đã trú ẩn tại các khu vực đông dân cư. 

Israel cho biết họ sẽ tiếp tục tấn công cho đến khi Hamas bị tiêu diệt, các con tin được trả về và mối đe dọa tấn công Israel trong tương lai được loại bỏ.

Một phát ngôn viên của quân đội Israel cho biết khi đáp lại yêu cầu bình luận rằng IDF "tuân thủ luật pháp quốc tế và thực hiện các biện pháp phòng ngừa khả thi để giảm thiểu thiệt hại cho dân thường".

Xung đột dữ liệu về tính chính xác

Dữ liệu được Al Najjar và các đồng nghiệp ghi lại được đối chiếu bởi các nhân viên tại một trung tâm thông tin do Bộ Y tế thành lập tại Bệnh viện Nasser, thành phố Khan Younis. Nhân viên của Bộ đã rời khỏi văn phòng của họ tại Bệnh viện Al-Shifa ở phía bắc Gaza sau khi lực lượng Israel tiến vào giữa tháng 11.

Kể từ đầu tháng 12, Bộ này cho biết họ không thể thu thập báo cáo thường xuyên từ các nhà xác tại các bệnh viện ở phía bắc Gaza, trong bối cảnh các dịch vụ liên lạc và cơ sở hạ tầng khác ở Gaza bị sụp đổ do cuộc tấn công của Israel.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ có 6 trong số 36 bệnh viện ở Gaza có thương vong tính đến thứ Tư, tất cả đều ở phía nam.

WHO trích dẫn đây là một lý do khiến họ tin rằng số liệu thống kê của Bộ Y tế có thể là còn thiếu, vì con số này cũng không bao gồm những người chết không được đưa đến bệnh viện hoặc thi thể của họ không bao giờ được tìm thấy. WHO và các chuyên gia khác cho biết hiện tại không thể xác định mức độ chính xác của các số liệu này. 

Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 25/10 cho biết ông "không tin tưởng" vào dữ liệu của Palestine. Các số liệu của Bộ Y tế không nói gì về nguyên nhân cái chết và họ không phân biệt dân thường và chiến binh.

Sau nhận xét của Biden, Bộ Y tế Gaza đã công bố một báo cáo dài 212 trang liệt kê 7.028 người thiệt mạng trong cuộc xung đột cho đến ngày 26/10, bao gồm chứng minh nhân dân, tên, tuổi và giới tính. Kể từ đó, Bộ không công bố dữ liệu chi tiết như vậy, khiến các nhà nghiên cứu khó chứng thực những số liệu mới nhất.

Tuy nhiên, Liên Hợp Quốc vẫn tiếp tục bảo đảm về chất lượng của dữ liệu. WHO lưu ý rằng so với các cuộc xung đột trước đây ở Gaza thì các số liệu cho thấy nhiều thường dân thiệt mạng hơn, trong đó tỷ lệ phụ nữ và trẻ em cao hơn.

Các quan chức Israel trong tháng này cho biết họ tin rằng dữ liệu được công bố cho đến nay nhìn chung là chính xác. Ước tính rằng 1/3 số người thiệt mạng ở Gaza là chiến binh của kẻ thù nhưng không cung cấp số liệu chi tiết.

Bộ Y tế Palestine, nằm ở Bờ Tây bị chiếm đóng, cho biết gần đây họ đã mất gần như toàn bộ liên lạc với các bệnh viện trong khu vực này. Họ cũng cho biết thêm là không có thông tin về số phận của hàng trăm nhân viên y tế bị lực lượng Israel bắt giữ.

Khi được hỏi về vụ bắt giữ, IDF cho biết họ đã bắt giữ một số nhân viên bệnh viện dựa trên thông tin tình báo rằng Hamas đang sử dụng các cơ sở y tế cho các hoạt động của mình. Những người không tham gia vào các hoạt động này đã được thả sau khi thẩm vấn mà không cung cấp số lượng người bị giam giữ.

Nỗ lực của cộng đồng quốc tế 

Các học giả, những người ủng hộ và tình nguyện viên trên khắp Châu Âu, Mỹ và Ấn Độ đang nỗ lực phân tích dữ liệu do Bộ Y tế Gaza cung cấp, để chứng thực thông tin chi tiết về những người thiệt mạng và xác định số thương vong của dân thường.

Phần lớn điều này dựa trên danh sách ngày 26/10 bao gồm tên, số chứng minh nhân dân và các chi tiết khác. Trong khi đó, một số nhà nghiên cứu khác đang "dọn dẹp" mạng xã hội để bảo toàn các tài khoản được đăng trên đó nhằm phân tích trong tương lai.

Leslie Roberts, Giáo sư danh dự tại Trường Y tế Công cộng Mailman thuộc Đại học Columbia, cho biết: "Có nhiều con mắt và người tham gia ghi lại số ca tử vong ở Gaza hơn mức bình thường và hơn bất kỳ cuộc khủng hoảng tồi tệ nào khác trên thế giới". Roberts đã tham gia hơn 50 cuộc khảo sát về tỷ lệ tử vong trong các cuộc chiến tranh kể từ đầu những năm 1990.

Airwars có trụ sở tại London – một tổ chức phi lợi nhuận liên kết với khoa truyền thông và truyền thông tại Goldsmiths, Đại học London, chuyên điều tra những cái chết của dân thường trong các cuộc xung đột, đang sử dụng mạng xã hội và tài liệu ngày 26/10 của Bộ Y tế để tổng hợp hồ sơ chi tiết về thương vong.

Giám đốc Airwars Emily Tripp cho biết khoảng 20 tình nguyện viên đang làm việc trong dự án cùng với các nhân viên chính thức và cho đến nay họ đã xác định được khoảng 900 thường dân thiệt mạng trong cuộc giao tranh. Bà nói, ngay cả khi cuộc chiến dừng lại ngày hôm nay, có thể phải mất thêm một năm nữa mới hoàn thành cuộc khảo sát.

Zeina Jamaluddine, nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Trường Y học Nhiệt đới ở LonDon, là đồng tác giả một bài phân tích vào tháng trước trên tạp chí y khoa Lancet dựa trên danh sách ngày 26/10 của Bộ Y tế. Nghiên cứu kết luận rằng số lượng danh tính của những người được liệt kê là đã thiệt mạng có mối tương quan cao với độ tuổi, một mô hình khó có thể phát sinh từ việc bịa đặt dữ liệu.

Bà cho biết hệ thống thu thập dữ liệu của cơ quan y tế Palestine đã được thử nghiệm qua nhiều cuộc chiến tranh và được sửa đổi thông qua các nỗ lực do Liên hợp quốc hậu thuẫn. "Mặc dù không có dữ liệu nào hoàn hảo 100% nhưng Palestine có dữ liệu chất lượng cao", Jamaluddine nhấn mạnh. 

Mặc dù các chuyên gia về tỷ lệ tử vong vượt mức có các công cụ để tính toán tổng số người chết sau khi xung đột kết thúc, nhưng vẫn có những thách thức để làm điều đó và con số cuối cùng sau chiến tranh có thể không đầy đủ, trừ khi số người chết được ghi nhận ở mức độ lớn nhất có thể trong thời gian thực.

"Mỗi cái tên trong danh sách đại diện cho một con người, một cuộc đời, một câu chuyện. Mỗi người đều xứng đáng được ghi nhớ". 

Toàn bộ gia đình bị giết

Các nhà nghiên cứu sử dụng các phương pháp như khảo sát các hộ gia đình sau khi xung đột kết thúc để ước tính tổng thiệt hại.

Theo danh sách ngày 26/10, các cuộc khảo sát hộ gia đình có thể gặp khó khăn sau cuộc xung đột này vì trong một số trường hợp, toàn bộ gia đình đã thiệt mạng do bom đạn, đôi khi có hàng chục thành viên. Các chuyên gia cho biết, hơn 4/5 dân số ở Gaza, tương đương 1,9 triệu người đã rời bỏ nhà cửa trước chiến tranh, và có thể rất khó xác định vị trí.

Hamit Dardagan thuộc Iraq Body Count (IBC), một tổ chức ghi lại những cái chết bạo lực do Hoa Kỳ lãnh đạo năm 2003, cho biết: "Tốc độ dân thường thiệt mạng, ít nhất 200 người mỗi ngày kể từ ngày 7/10, là chưa từng có trong thế kỷ này và chưa từng thấy ở đỉnh điểm của bất kỳ cuộc chiến tranh nào".

Tiến sĩ Gilbert Burnham, bác sĩ và giáo sư tại Đại học Johns Hopkins, người đã làm việc từ những năm 1970, cho biết sẽ mất nhiều năm để tìm kiếm hài cốt của những người bên dưới đống đổ nát và quy trình kỹ thuật tốn kém sẽ không giúp nhận dạng được từng thi thể.

Ngoài số người thiệt mạng, Bộ này cho biết đã có hơn 52.500 người bị thương trong cuộc xung đột. WHO chỉ ra nguy cơ mắc bệnh ngày càng tăng do thiếu nước sạch, thực phẩm và chăm sóc y tế.

Tiến sĩ Ghassan Abu Sitta, một bác sĩ phẫu thuật người Anh gốc Palestine, người tình nguyện làm việc tại hai bệnh viện ở phía bắc Gaza trong 6 tuần đầu tiên của cuộc chiến, cho biết một số người đã chết vì vết thương hở không được điều trị.

Tiến sĩ Annie Sparrow, bác sĩ nhi khoa đã làm việc với các bác sĩ điều trị những người bị thương trong cuộc nội chiến ở Syria trong hơn một thập kỷ và là Phó Giáo sư về Y tế Toàn cầu tại Trường Icahn, cho biết: "Số người chết là một đại diện yếu kém cho sự đau khổ của con người". 

Abdel Razzaq Takriti, phó giáo sư Lịch sử Ả Rập Hiện đại tại Đại học Rice ở Texas, cho biết việc sử dụng hồ sơ để chống lại nỗi sợ bị xóa bỏ nguồn gốc đã ăn sâu vào văn hóa Palestine. Ông trích dẫn một bài thơ của nhà thơ nổi tiếng người Palestine Mahmoud Darwish: "Bạn sẽ bị lãng quên như thể bạn chưa từng tồn tại".

Takriti nói: "Vì lợi ích của hiện tại, tương lai và quá khứ, chúng ta cần có sự thể hiện chính xác các con số thương vong".

(Nguồn: Bloomberg/Reuters)

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin