Điều gì sẽ xảy ra nếu Iran phong tỏa eo biển Hormuz?

Eo biển Hormuz - Tuyến hàng hải chiến lược toàn cầu

Hãng tin IRINN của Iran dẫn lời nghị sĩ bảo thủ Esmail Kosari cho biết Iran đang xem xét đóng cửa eo biển Hormuz trong bối cảnh xung đột với Israel ngày càng căng thẳng.

Eo biển Hormuz là tuyến đường biển duy nhất dẫn vào Vịnh Ba Tư, nằm giữa Iran và Oman cùng Các Tiểu Vương quốc Arab Thống nhất (UAE). Đây là cửa ngõ nối liền Vịnh Ba Tư với vịnh Oman và Biển Ả Rập thuộc Ấn Độ Dương.

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), khoảng 20% lượng dầu tiêu thụ toàn cầu được vận chuyển qua eo biển này. EIA gọi Hormuz là "điểm nghẽn quan trọng nhất thế giới về vận chuyển dầu mỏ". Ở điểm hẹp nhất, eo biển rộng khoảng 33 km, trong khi các tuyến hàng hải trong eo biển còn hẹp hơn, rất dễ trở thành mục tiêu tấn công hoặc bị đe dọa phong tỏa.

Năm 2019, bốn tàu thuyền bị tấn công gần eo biển Hormuz, ngoài khơi bờ biển Fujairah (UAE), trong bối cảnh căng thẳng giữa Iran và Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump. Mỹ cáo buộc Iran đứng sau các vụ việc, nhưng Tehran phủ nhận.

Việc tấn công các tuyến vận tải biển luôn được các bên sử dụng như công cụ gây áp lực trong xung đột. Từ khi chiến tranh Gaza bùng nổ, phong trào Houthi ở Yemen cũng liên tục tấn công tàu thuyền quanh eo biển Bab al-Mandeb – cửa ngõ vào Biển Đỏ bên kia bán đảo Arab.

Dù hoạt động này ảnh hưởng đến thương mại toàn cầu, các tàu vẫn có thể đi vòng quanh châu Phi – hành trình xa hơn nhưng an toàn hơn. Tuy nhiên, eo biển Hormuz là tuyến đường duy nhất để vận chuyển dầu từ Vịnh Ba Tư ra thế giới.

Tác động đến giá dầu mỏ thế giới

Theo giới chuyên gia, động thái phong tỏa eo biển Hormuz, nếu xảy ra, sẽ đẩy giá dầu thế giới tăng vọt và làm tăng nguy cơ xung đột lan rộng. Ngay cả những quốc gia không nhập khẩu dầu từ khu vực này cũng sẽ chịu tác động nếu eo biển bị đóng cửa, bởi nguồn cung giảm mạnh sẽ đẩy giá dầu toàn cầu tăng cao.

Theo đài Sputnik (Nga), Tiến sĩ Tilak Doshi, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Dầu mỏ và Năng lượng King Abdullah, cảnh báo nếu Iran thực sự phong tỏa eo biển Hormuz, giá dầu có thể tăng vọt lên 130 USD/thùng, thậm chí chạm mốc 300 USD/thùng trong kịch bản xấu nhất.

“Những mức giá cao như vậy chắc chắn sẽ không được chính quyền Mỹ ủng hộ, và Washington nhiều khả năng sẽ nỗ lực tìm kiếm giải pháp nhằm sớm chấm dứt chiến sự”, ông Doshi nhận định.

Cùng quan điểm, Tiến sĩ Kazi Sohag, chuyên gia kinh tế năng lượng, cho biết: “Năm 2008, giá dầu từng đạt mức đỉnh 147 USD/thùng chỉ vì sự kết hợp giữa đầu cơ tài chính và mất cân đối cung cầu, trong khi không hề có bất kỳ xung đột địa chính trị lớn nào”.

Ông cũng nhắc lại bài học từ lịch sử trong cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973, khởi nguồn từ cuộc chiến Yom Kippur, giá dầu đã tăng tới 300%, cho thấy thị trường có thể phản ứng dữ dội như thế nào trước các cú sốc chính trị.

Ngay cả trong trường hợp Iran không phong tỏa eo biển Hormuz, các hành động quân sự nhằm vào cơ sở hạ tầng dầu mỏ của nước này – bao gồm cả các nhà máy lọc dầu và hệ thống xuất khẩu – vẫn có thể khiến giá dầu tăng lên mức 80, thậm chí 90 USD/thùng, theo dự báo của ông Marc Ayoub, nhà nghiên cứu chính sách năng lượng.

Ông phân tích nếu tình hình tiếp diễn như hiện tại, giá dầu có thể giữ nguyên ở mức bình ổn, với trần khoảng 80 USD/thùng.

“Tuy nhiên, nếu các mỏ dầu của Israel như Kareesh hay Leviathan cũng bị tấn công, giá có thể tăng thêm từ 5 đến 10 USD, tức là có thể chạm ngưỡng 90 USD/thùng hoặc cao hơn”, ông nói.

Nguy cơ xung đột lan rộng

Theo các nhà quan sát, động thái phong tỏa eo biển Hormuz - nếu xảy ra - sẽ gây ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế Mỹ và sẽ khiến Tổng thống Donald Trump đưa ra phản ứng quân sự mạnh mẽ, bởi Washington có lực lượng hải quân hiện diện trong khu vực.

Sáng 16/6, Israel phát động loạt tấn công quy mô trên khắp Iran, nhắm vào các sở chỉ huy quân sự, khu dân cư, căn cứ quân sự và cơ sở hạt nhân. Iran đã đáp trả bằng hàng trăm tên lửa đạn đạo.

Mỹ đã hỗ trợ đánh chặn các tên lửa của Iran nhưng chưa trực tiếp tấn công Tehran. Các quan chức Mỹ khẳng định Washington không tham gia các cuộc không kích của Israel.

Iran cũng chưa tấn công binh sĩ hay nhắm đến các lợi ích của Mỹ trong khu vực.

Dù chưa có dấu hiệu Iran phong tỏa eo biển ngay lập tức, phát biểu của ông Kosari cho thấy Tehran có thể sử dụng việc tấn công các tuyến vận tải biển làm một “lá bài” trong bối cảnh căng thẳng hiện nay.

Tháng 4/2024, lực lượng Iran từng bắt giữ một tàu container gần eo biển Hormuz, giữa lúc căng thẳng gia tăng sau vụ Israel tấn công lãnh sự quán Iran ở Damascus, Syria. Sau đó, Iran có một đợt phản công hạn chế vào Israel, và bị Israel trả đũa bằng các cuộc không kích vào Iran. Đây là cuộc đối đầu quân sự trực tiếp nghiêm trọng nhất giữa hai nước kể từ đó đến nay.