Chuyến thăm của ông Vương Nghị cho thấy Trung Quốc đang muốn gì ở Nam Thái Bình Dương?

Vào thời điểm kết thúc chuyến công du 10 ngày tới các đảo quốc ở NamThái Bình Dương vào đầu tháng 6, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã gặp gỡ nhà lãnh đạo của tất cả mười quốc đảo ở Nam Thái Bình Dương, những nước có quan hệ ngoại giao với Trung Quốc.

Đây là chuyến thăm thứ hai kể từ năm 2006 của quan chức ngoại giao cao nhất của Trung Quốc đến khu vực này (người tiền nhiệm của ông Vương Nghị là Li Zhaoxing đã đến thăm khu vực này vào năm 2006).

Chuyến thăm này diễn ra sau cuộc họp của các ngoại trưởng Thái Bình Dương với Trung Quốc vào năm 2021.

Vậy, Trung Quốc thực chất đang muốn gì từ khu vực này và tại sao họ lại thể hiện sự quan tâm mạnh mẽ đến Thái Bình Dương như vậy?

Theo các chuyên gia, Trung Quốc muốn tìm kiếm hai điều chính từ khu vực này: một ngoại giao và hai là một chiến lược.

Về mặt ngoại giao, nó cần sự ủng hộ của các Đảo quốc Thái Bình Dương tại Liên Hợp Quốc. Các quốc gia này tuy nhỏ về diện tích nhưng lại có quyền bỏ phiếu tại LHQ.

Sự ủng hộ của họ - đối với các vấn đề như Đài Loan, Tây Tạng, Tân Cương, Hồng Kông, Biển Hoa Đông và nhân quyền - là các vấn đề mà Trung Quốc đang rất cần. Ví dụ, trong chuyến thăm của Vương, các nhà lãnh đạo Thái Bình Dương đã cam kết tuân theo chính sách "Một Trung Quốc". Điều này có nghĩa là họ sẽ công nhận chính phủ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa trên đảo Đài Loan.

Tuy nhiên, cuộc chiến ngoại giao Trung Quốc - Đài Loan còn lâu mới kết thúc. Ở Thái Bình Dương, Palau, Quần đảo Marshall, Tuvalu và Nauru vẫn công nhận Đài Loan.

Về mặt chiến lược, Trung Quốc coi các quần đảo ở Nam Thái Bình Dương là mục tiêu của cái được gọi là "hợp tác Nam-Nam" - quan hệ đối tác giữa các nước đang phát triển.

Sự không tin tưởng của Trung Quốc đối với các nước phát triển đã ăn sâu và vẫn tồn tại kể từ năm 1949. Để giảm bớt áp lực chiến lược từ các nước phát triển, Trung Quốc cố gắng tạo dựng quan hệ chặt chẽ với các nước đang phát triển.

Theo nghĩa này, chuyến thăm Thái Bình Dương của ông Vương chủ yếu được thúc đẩy bởi sự cạnh tranh ngày càng cao gần đây giữa Trung Quốc và các cường quốc truyền thống do Hoa Kỳ lãnh đạo.

Các nước Nhóm Quad (Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hoa Kỳ) gần đây đã đưa ra một tuyên bố chung qua đó các nhà lãnh đạo hứa hẹn sẽ tăng cường hỗ trợ cho các nước trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Không phải ngẫu nhiên mà vào cùng ngày, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã tiết lộ lịch trình cho chuyến thăm Thái Bình Dương. Chi tiết về những kết quả hợp tác giữa các tỉnh Quảng Đông, Phúc Kiến và Sơn Đông của Trung Quốc với các đảo Thái Bình Dương đã được công bố vào ngày hôm sau.

Trung Quốc đang báo hiệu rằng họ sẽ không lùi bước trong cuộc cạnh tranh với các cường quốc truyền thống. Họ cũng muốn gửi một thông điệp rằng, mối quan hệ chặt chẽ hơn với Trung Quốc sẽ mang lại lợi ích cho các đảo ở Thái Bình Dương.

Về lâu dài, các quần đảo ở Nam Thái Bình Dương có ý nghĩa an ninh lớn đối với Trung Quốc.

Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, đặc biệt là hải quân, đang cố gắng phá vỡ "chuỗi đảo" (đặc biệt, có một loạt căn cứ quân sự trên các đảo gần Trung Quốc và ở Thái Bình Dương, mà Bắc Kinh cho rằng Mỹ và đồng minh đang sử dụng để bao vây Trung Quốc).

Các quần đảo ở Thái Bình Dương nằm dọc theo một trong những chuỗi đảo này. Do đó, điều tất nhiên là  quân đội Trung Quốc muốn đạt được chỗ đứng ở Thái Bình Dương về lâu dài - điều này sẽ rất quan trọng nếu sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ trở thành đối thủ và thậm chí là xung đột quân sự.

Đây là lý do tại sao các cường quốc truyền thống tỏ ra lo lắng trước hiệp ước an ninh Trung Quốc-Quần đảo Solomon - bất chấp việc Bắc Kinh và Honiara đã làm rõ rằng, Trung Quốc sẽ không thiết lập căn cứ quân sự trên quần đảo Solomon.

Để đạt được những mục tiêu này, Trung Quốc đã làm việc cật lực để thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ hơn với các đảo ở Thái Bình Dương. Đặc biệt, họ đã nhấn mạnh sự tôn trọng của mình đối với các đảo ở Thái Bình Dương như là đối tác bình đẳng, tạo ra các cơ hội kinh tế để hàng hóa ở Thái Bình Dương thâm nhập vào thị trường khổng lồ của Trung Quốc và lợi ích của viện trợ Trung Quốc dành cho khu vực.

Trong bối cảnh này, Trung Quốc đã đề xuất hai hiệp định rộng rãi sẽ được ký kết bởi tất cả các nước đối tác ở Thái Bình Dương trong chuyến thăm của Vương.

Tuy nhiên, kế hoạch này đã bị gác lại do thiếu sự đồng thuận giữa nhà lãnh đạo của các đỏa quốc ở Thái Bình Dương do bản chất của các hiệp định và tác động tiêu cực tiềm ẩn đối với an ninh khu vực.

Ví dụ, trước chuyến thăm của Vương, Tổng thống Liên bang Micronesia David Panuelo đã viết thư cho nhà lãnh đạo của tất cả các quốc gia và vùng lãnh thổ ở Thái Bình Dương để cảnh báo rằng, việc ký kết các thỏa thuận này có thể kéo các đảo Thái Bình Dương vào xung đột giữa Trung Quốc và Mỹ trong tương lai.

Điều này có thể khiến Trung Quốc ngạc nhiên bởi Tổng thống Panuelo đã chuyến thăm cấp nhà nước tới Trung Quốc vào năm 2019 và ca ngợi mối quan hệ của đất nước ông với Trung Quốc là "tình hữu nghị tuyệt vời được nâng lên một tầm cao mới".

Đây là một bước lùi rõ ràng đối với Trung Quốc.

Tuy nhiên, như một giải pháp tối ưu, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã biến hai thỏa thuận thành một tài liệu quan trọng và công bố vào ngày 30 tháng 5.

Điểm khác biệt chính là trong báo cáo quan điểm, Trung Quốc chỉ nêu ngắn gọn sự sẵn sàng hợp tác với các đảo Thái Bình Dương để thúc đẩy an ninh khu vực, chống tội phạm xuyên quốc gia và giải quyết các mối đe dọa an ninh phi truyền thống.

Và điều này ngược lại với hai thỏa thuận ban đầu, trong đó có nhiều chi tiết hơn về vấn đề hợp tác an ninh hơn như: đào tạo cảnh sát cho khu vực và tăng cường hợp tác về an ninh mạng.

Rõ ràng, Trung Quốc đã hạ thấp sự hợp tác đã được lên kế hoạch với các đảo Thái Bình Dương về an ninh, một khu vực ngày càng nhạy cảm trong bối cảnh cạnh tranh đang diễn ra gay gắt.

Nhìn về tương lai gần, nhiều khả năng Trung Quốc sẽ thận trọng hơn trong việc mở rộng can dự với khu vực Thái Bình Dương. Họ có thể sẽ tập trung vào hợp tác trong các lĩnh vực ít nhạy cảm hơn như biến đổi khí hậu, xóa đói giảm nghèo, nông nghiệp và cứu trợ thiên tai.

Trung Quốc sẽ vận động thêm để có sự hỗ trợ từ các đảo ở Thái Bình Dương trước khi sẵn sàng đưa lại các thỏa thuận mới và rộng mở hơn.