Châu Á đã từng dẫn đầu cuộc chiến chống COVID-19, vì sao tụt hậu trong chiến dịch vaccine?

Tại Israel, nơi có hơn một nửa số cư dân của đất nước 9 triệu người đã được tiêm vaccine COVID-19 ít nhất một mũi, người dân đang tràn ra đường từ các quán bar, theo SCMP.

Sau khi đã có 24 triệu liều vaccine được đưa vào tiêm chủng, Anh dự kiến sẽ dỡ bỏ mọi biện pháp giãn cách xã hội vào cuối tháng 6 tới.

Còn tại Mỹ, nơi 2/3 số người trên 65 tuổi đã được tiêm mũi đầu tiên, chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm Anthony Fauci dự báo có khoảng 70% dân số - ngưỡng cần thiết để đạt được miễn dịch cộng đồng, sẽ được tiêm ngừa vaccine, đưa nhịp sống trở lại bình thường vào cuối mùa hè này.

Ở chiều hướng khác, chiến dịch tiêm chủng tại châu Á lại diễn ra khá chậm chạp.

Sau khi được thế giới ngợi ca về thành công vượt trội phương Tây trong ngăn chặn dịch COVID-19 lây lan, các quốc gia châu Á-Thái Bình Dương đã bị tụt hậu so với Mỹ, Israel, Anh trong tiêm ngừa vaccine, do các vấn đề về nguồn cung, thách thức hậu cần, rào cản quy định, chủ nghĩa hoài nghi vaccine và cũng có thể là cả tâm lý hông coi vaccine là quá cấp thiết sau khi đạt thành công trong triển khai biện pháp kiểm soát bệnh dịch.

Theo tờ SCMP, mặc dù một số quốc gia châu Á đã cố gắng giảm thiểu  sự lây lan của COVID-19, nhưng vẫn có những nguy cơ trì hoãn sự kết thúc của đại dịch và hứa hẹn trở lại cuộc sống bình thường, đặc biệt là đối với các lĩnh vực như hàng không và du lịch.

"Chiến dịch Warp Speed ​​cũ của Mỹ đã thực hiện một bước đi táo bạo trong việc đảm bảo vaccine trước khi nhận thấy về tính hiệu quả, nhưng Mỹ từ lâu đã nhận ra rằng mình không có khả năng kiểm soát đại dịch thông qua các kỹ thuật được sử dụng thành công ở châu Á", Jerome Kim, tổng giám đốc của Viện vắc xin quốc tế ở Seoul, Hàn Quốc nhận định.

"Từ quan điểm của một bối cảnh bùng phát được kiểm soát tương đối tốt ở châu Á, liệu một tỷ USD 'đặt cược' vào một loại vaccine có cùng tỷ lệ rủi ro / lợi ích như từ quan điểm của Mỹ không?"

Trong khi Mỹ, Canada, Anh, Israel và một số nước khác triển khai tiêm ngừa COVID-19 từ tháng 12/2020 nhờ các hợp đồng đặt mua vaccine từ rất sớm, trước cả khi phê chuẩn cấp phép, đa phần các nước châu Á khởi động chiến dịch tiêm chủng trong tháng trước.

Tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Hong Kong/Trung Quốc và Australia, những nước có số ca tử vong ở mức thấp, giới chức chính quyền nhấn mạnh cách tiếp cận cẩn trọng khi tiêm chủng, muốn có thêm thời gian để kiểm chứng tác dụng phụ và buộc vaccine phải tuân thủ các tiêu chuẩn quy định nội địa dù đã được chứng minh an toàn ở nước ngoài.

Tháng 12/2020, với dưới 1.000 ca tử vong trong nước, Thủ tướng Australia Scott Morrison tuyên bố sẽ ưu tiên quan sát chiến dịch tiêm chủng ở nước ngoài, để bảo vệ cho kế hoạch của chính phủ về khởi động tiêm vaccine Pfizer từ tháng 3/2021.

Bộ trưởng Y tế Hàn Quốc tháng 2/2021 cũng nói rằng, chính quyền Seoul không nhận thấy phải vội vã trong chiến dịch tiêm chủng.

Còn tại Singapore, nước khởi động chương trình trích ngừa sớm gần như nhất khu vực, từ cuối năm 2020, Thủ tướng Lý Hiển Long cũng nói Singapore không “chịu sức ép quá lớn” buộc phải đẩy nhanh tiêm chủng, khi số ca mắc mới đứng ở mức thấp.

Tại Nhật Bản, nơi các yêu cầu về thử nghiệm lâm sàng trong nước đã khiến việc phê duyệt vaccine Oxford-AstraZeneca và Moderna bị trì hoãn, sự hoài nghi về vaccine cùng với sự kém cỏi của bộ máy hành chính đã được cho là nguyên nhân dẫn đến việc triển khai chậm chạp.

"Chính phủ Nhật Bản lẽ ra phải nỗ lực hơn nhiều trong việc mua sắm vaccine và quản lý một chương trình tiêm chủng hiệu quả, do nỗi ám ảnh về Thế vận hội, nhưng cho đến nay, vẫn chưa có kế hoạch thực sự nào cho việc triển khai". Koichi Nakano, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Sophia ở Tokyo, cho biết.

Ông Koichi Nakano cho rắng "Tôi nghi ngờ cuối cùng sẽ có một phản ứng dữ dội khi một cái gì đó giống như đời sống kinh tế và xã hội bình thường trở lại ở một số quốc gia, đặc biệt là Mỹ và Anh", ông Nakano nói. "Sẽ rất ngạc nhiên nếu Nhật Bản thực hiện tiêm chủng trong năm dương lịch này."

Tâm lý e ngại vaccine cũng làm cho việc tiêm ngừa ở Hong Kong/Trung Quốc ít tiến triển. Hong Kong đa phần sử dụng vaccine Sinovac do Trung Quốc bào chế cho chiến dịch tiêm chủng.

Vùng lãnh thổ này đã ghi nhận 7 ca tử vong sau khi tiêm vaccine, dù cơ quan chức năng khẳng định các trường hợp này không liên quan đến vaccine Sinovac.

Khảo sát gần được thực hiện vào tháng 1 cho thấy, chỉ có 3/10 người dân Hong Kong nói sẵn sàng tiêm vaccine ngừa COVID-19.

Hôm 16/3, chính quyền Hong Kong đã mở cửa tiêm chủng cho 70% dân số, bao gồm tất cả cư dân trên 30 tuổi và những người giúp việc gia đình, sau khi các nhóm ưu tiên tiếp nhận chậm lại làm dấy lên lo ngại về triển vọng đạt được miễn dịch đàn gia súc của thành phố vào năm 2021.

Động thái này khiến lượng đặt trước vaccine tăng gấp 8 lần so với ngày hôm trước, khiến trung tâm tài chính quốc tế trở thành một trong những nền kinh tế lớn đầu tiên cung cấp vaccine cho phần lớn dân số của họ.

Giống như ở phương Tây, các nước châu Á đều sử dụng hợp lý nguồn cung vaccine hạn hẹp dựa trên nhu cầu, ưu tiên các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương, như người trên 65 tuổi, nhân viên y tế, người mắc bệnh nặng.

Giới chuyên gia nhận định, theo cách tiếp cận này, các nước phát triển ở châu Á vẫn có thể đạt được miễn dịch cộng đồng trong năm nay, tuy có chậm hơn vài tháng so với những quốc gia phương Tây.

"Các quốc gia ở châu Á thường có các chương trình tiêm chủng quốc gia hiệu quả, vì vậy mặc dù họ bắt đầu muộn hơn và giả định rằng nguồn cung không phải là vấn đề, có lẽ họ cũng sẽ đạt được mục tiêu bảo vệ người dân trong năm nay, vì vậy họ có thể đã giữ cho tỷ lệ tử vong và nhiễm COVID-19 ở mức thấp và hiệu quả, "ông nói. "Nếu điều đó có thể đạt được, đó là điều rất đáng chú ý."

Nhưng rất khó để cho nhóm nước thu nhập thấp, đang phát triển tại khu vực đạt được mục tiêu này trong năm 2021.

Nhiều nước Đông Nam Á hiện gặp khó khăn trong tìm kiếm nguồn cung, đặt mua vaccine khi các nước giàu nhanh chân hơn trong ký kết hợp đồng với các công ty dược chuyên chế tạo vaccine.

Trong khi đó, khả năng cung ứng vaccine từ Cơ chế Covax (Covax Facility) lại hạn hẹp, không đủ để lấp chỗ trống. 

Theo Hsu Li Yang, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Y khoa Saw Swee Hock thuộc Đại học Quốc gia Singapore, vướng mắc về hậu cần cũng là một rào cản lớn với nhiều nước trong khu vực.

"Tình hình hai mẫu vaccine hàng đầu sử dụng công nghệ mRNA hiện nay là Pfizer và Moderna đều đặt ra những yêu cầu khắt khe trong khâu vận chuyển và bảo quản, ví như phải giữ ở nền nhiệt độ lạnh sâu, vượt quá khả năng hậu cần của phần lớn các quốc gia châu Á.." ông Hsu Li Yang nói.

Thái Lan hiện mới chỉ trích ngừa được 117.000 liều vaccine AstraZeneca và khoảng 200.000 mũi vaccine Sinovac.

Philippines tiếp nhận khoảng 1,1 triệu liều hai loại vaccine kể trên, rất nhỏ so với con số 148 triệu liều mà chính quyền nước này hy vọng sẽ có trong năm nay.

Tại Indonesia , một trong những quốc gia Đông Nam Á bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi COVID-19, thách thức tiêm chủng cho 271 triệu người trên khoảng 6.000 hòn đảo đã khiến chính quyền cho phép các doanh nghiệp tư nhân mua vaccine để tiêm cho nhân viên của họ.

Chiến dịch tiêm chủng công khai của nước này, bắt đầu vào giữa tháng 1, đã tiêm dưới 4,5 triệu liều vào ngày 15/3 - thấp hơn nhiều so với tốc độ cần thiết để đạt được mục tiêu của Jakarta là tiêm chủng cho 181,5 triệu người vào tháng 3/2022.

Ooi Eng Eong, giáo sư về các bệnh truyền nhiễm mới nổi tại Trường Y Duke-NUS, cho biết nguồn cung vaccine toàn cầu vẫn là một mối quan tâm.

Ông Ooi cho biết: “Cá nhân tôi muốn thấy vaccine được tung ra trên toàn cầu nhanh chóng hơn nhưng tôi nghĩ những gì đang xảy ra không phải là không hợp lý với những hạn chế mà thế giới phải đối mặt.”

Đối với Trung Quốc và Ấn Độ, hai nước đông dân nhất thế giới, việc phân phối và tiêm ngừa cho gần 3 tỉ dân là thách thức lớn nhất trong mục tiêu đạt miễn dịch cộng đồng.

Đây là hai nước có khả năng tự chủ nguồn cung vaccine lớn, nhờ khả năng tự sản xuất, bào chế, nhưng cũng rất khó hoàn tất tiêm chủng vào cuối năm 2022, theo Economist Intelligence Unit.

New Delhi, bắt đầu chiến dịch tiêm chủng lớn nhất thế giới vào tháng 1 với một số loại vaccine, bao gồm cả Covaxin sản xuất trong nước, đã đặt mục tiêu tiêm chủng cho 250 triệu người - khoảng 1/5 dân số - vào cuối tháng 7.

Trong khí đó, Bắc Kinh đặt mục tiêu tiêm chủng cho 40% dân số trong cùng thời gian này, yêu cầu tăng tỷ lệ tiêm chủng lên khoảng 4 triệu liều mỗi ngày.