Quy định về AI: EU có thể học được gì từ châu Á?

Mười thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã đồng ý với các hướng dẫn được soạn thảo lần đầu tiên vào năm ngoái tại Hội nghị Bộ trưởng Kỹ thuật số ASEAN lần thứ 4 tại Singapore vào đầu tháng này.

Cách tiếp cận thân thiện hơn với doanh nghiệp của Đông Nam Á đối với quy định về AI có thể gây ra một số khó chịu trong Liên minh châu Âu (EU). Khối này đã vận động hành lang để các khu vực khác trên thế giới tuân thủ khuôn khổ đề xuất chặt chẽ hơn của riêng mình, Đạo luật AI, mà Brussels gọi là luật AI toàn diện đầu tiên trên thế giới.

Nhiều doanh nghiệp phản đối luật của Brussels

Các quan chức EU đã được cử đến hàng chục quốc gia châu Á, bao gồm Singapore và Philippines, vào mùa hè năm ngoái để thuyết phục chính phủ các quốc gia ủng hộ các quy định nghiêm ngặt hơn về AI, điều này sẽ buộc các công ty tiết lộ liệu họ có sử dụng nội dung do AI tạo ra hay không, đảm bảo các biện pháp bảo vệ chống lại nội dung bất hợp pháp và áp dụng các hình phạt tài chính đối với các hành vi vi phạm quy tắc, Reuters đưa tin vào năm ngoái.

Brussels đặc biệt lo ngại về những thiệt hại tiềm tàng mà nội dung do AI tạo ra có thể gây ra cho nền dân chủ và nhân quyền, cũng như những tác hại xã hội như việc lan truyền các hình ảnh khiêu dâm giả mạo.

Trớ trêu thay, các quốc gia thành viên EU đã chính thức ủng hộ Đạo luật AI tại cuộc họp vào ngày 2/2, cùng ngày ASEAN ban hành các hướng dẫn của mình. Đạo luật của EU sẽ được bỏ phiếu cuối cùng tại Nghị viện châu Âu vào tháng 3 hoặc tháng 4 và có thể được phê chuẩn vào mùa hè.

Nhiều người trong EU đã hy vọng rằng ASEAN sẽ tuân thủ chặt chẽ hơn nhiều các quy định về AI của mình giống như cách luật bảo vệ dữ liệu của Brussels đã cung cấp khuôn mẫu cho các quy tắc của ASEAN.

Phần lớn Quy định bảo vệ dữ liệu chung của EU, được thông qua vào năm 2016 để quản lý quyền riêng tư thông tin và nhân quyền, đã bị sao chép bởi luật pháp được các nước Đông Nam Á thông qua. EU và ASEAN đã đưa ra một bộ hướng dẫn chung vào tháng 6 năm ngoái về cách các doanh nghiệp quốc tế có thể tuân thủ việc truyền dữ liệu cá nhân xuyên biên giới.

Tuy nhiên, luật AI của Brussels đã nhận được sự phản đối từ cộng đồng doanh nghiệp. Khoảng 160 giám đốc điều hành đã ký một lá thư vào tháng 6 năm 2023 cảnh báo rằng luật pháp của nước này có thể gây nguy hiểm cho khả năng cạnh tranh, đầu tư và đổi mới của châu Âu.

Tầm quan trọng của việc tránh quy định quá mức

Các quốc gia ASEAN, cảnh giác với việc ảnh hưởng đến niềm tin kinh doanh và nhận thức được khó khăn trong việc tìm kiếm sự đồng thuận giữa các nước về các vấn đề như kiểm duyệt do hệ thống chính trị khác nhau của họ, giờ đây đã thực hiện một cách tiếp cận tự nguyện, nhẹ nhàng hơn.

Các nhà phân tích cho biết, các thành viên của khối bao gồm các nền dân chủ tự do cũng như các quốc gia cộng sản độc đảng và họ có luật pháp khác nhau về kiểm duyệt và sở hữu trí tuệ, khiến họ khó tìm được điểm chung về cách quản lý nội dung do AI tạo ra có hại.

Chúng cũng bao gồm từ các nền kinh tế tiên tiến với các lĩnh vực công nghệ đã thành lập và phát triển mạnh, chẳng hạn như Singapore, đến các quốc gia nơi việc tiếp cận Internet còn khá mới mẻ đối với hầu hết xã hội và nơi trình độ hiểu biết về kỹ thuật số còn thấp.

Simon Chesterman, chuyên gia về AI tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết các quốc gia nhỏ hơn và các khu vực đang phát triển trên thế giới muốn tránh việc quản lý quá mức vì điều này có thể "hạn chế sự đổi mới hoặc thúc đẩy nó đi nơi khác".

Singapore là quốc gia Đông Nam Á đầu tiên triển khai Chiến lược AI quốc gia vào năm 2019 và tháng 12 năm ngoái đã công bố Chiến lược AI quốc gia 2.0. Cùng tháng đó, chính phủ Indonesia cho biết họ sẽ sớm đề xuất luật AI quốc gia của riêng mình.

Theo hướng dẫn mới của ASEAN, các chính phủ trong khu vực nên nuôi dưỡng nhân tài AI và nâng cao tay nghề cho lực lượng lao động đồng thời đầu tư nhiều hơn vào nghiên cứu và phát triển.

"Các hệ thống AI cần được xử lý khác với các hệ thống phần mềm khác vì những đặc điểm và rủi ro riêng biệt của nó", Hướng dẫn ASEAN về Quản trị và Đạo đức AI dài 87 trang được phát hành vào ngày 2/2 nêu rõ.

"Với tác động sâu sắc mà AI có thể mang lại cho các tổ chức và cá nhân trong ASEAN, điều quan trọng là các quyết định do AI đưa ra phải phù hợp với các giá trị quốc gia và doanh nghiệp, cũng như các chuẩn mực đạo đức và xã hội rộng hơn", họ nói thêm.

Kan Min Yen, phó giáo sư Trường Máy tính thuộc Đại học Quốc gia Singapore, cho rằng các quy định của Đông Nam Á không quá "lỏng lẻo" vì chúng "kém cụ thể" hơn so với luật do EU đề xuất.

Ông nói thêm: "Đông Nam Á là khu vực đa dạng hơn về hệ sinh thái kỹ thuật số so với sự trưởng thành tương đối của EU".

"Với các quốc gia mới nổi và cơ sở hạ tầng, các quy định nghiêm ngặt có thể gây áp lực quá mức cho việc thực hiện và giám sát đối với các chính phủ ASEAN, cũng như các công ty khởi nghiệp và tập đoàn đa quốc gia".

Josh Lee, giám đốc điều hành khu vực Châu Á-Thái Bình Dương của Diễn đàn Tương lai Quyền riêng tư, cũng đồng tình. Hầu hết các chính phủ Đông Nam Á đã thực hiện "cách tiếp cận nhẹ nhàng và gia tăng đối với quy định về AI, tập trung vào các hướng dẫn và quy tắc ứng xử tự nguyện, thay vì luật cứng".

Tuy nhiên, Lee lưu ý rằng điều này có thể không nhất thiết phải xảy ra trong tương lai. Ông cho biết, các thành viên ASEAN không loại trừ khả năng ban hành quy định toàn diện về AI quốc gia tương tự như Đạo luật AI của EU.

Vào tháng 12/2023, chính phủ Indonesia đã công bố kế hoạch ban hành luật AI quốc gia toàn diện vào một thời điểm nào đó trong tương lai và vẫn có khả năng các chính phủ trong khu vực có thể thống nhất về một khung pháp lý chặt chẽ và ràng buộc về mặt pháp lý hơn.

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới hồi tháng 1, Chủ tịch Quốc hội Philippines, Martin Romualdez, nói rằng Manila muốn khối khu vực áp dụng một khuôn khổ tương tự như dự thảo luật của chính nước này.

Romualdez nói rằng Manila có thể tìm cách xây dựng luật như vậy khi nước này giữ chức chủ tịch luân phiên hàng năm của khối ASEAN vào năm 2026.

Các nhà phân tích nói rằng điều đó phụ thuộc phần lớn vào những gì xảy ra trong EU: Liệu các quy tắc ràng buộc về mặt pháp lý, cứng rắn hơn của khối có thể hạn chế các khía cạnh tiêu cực tiềm ẩn của AI mà không gây nguy hiểm cho vận mệnh của các công ty công nghệ không?

Lee cho biết: "Các nhà hoạch định chính sách ở Đông Nam Á sẽ đặc biệt chú ý đến cách thực thi Đạo luật AI của EU và tác động của nó đối với nền kinh tế kỹ thuật số của châu Âu".