Nga xoay sở để sống chung với lệnh trừng phạt như thế nào?

Tổng thống Nga Vladimir Putin đang chuẩn bị cho đất nước của mình chặng đường thích ứng dài hạn. "Phương Tây không có ý định rút các chính sách gây áp lực kinh tế lên Nga", ông nhận định với các lãnh đạo hàng không nước này gần đây. Vì vậy, nền kinh tế Nga cần "lập kế hoạch dài hạn dựa trên các cơ hội bên trong".

Chính sách tự lực cánh sinh của Putin là điều có thể đoán trước. Kể từ khi Nga sáp nhập Crimea từ Ukraina hồi năm 2014, nước này đã chuẩn bị cho các biện pháp trừng phạt gia tăng của Phương Tây với chiến lược được mệnh danh là “Pháo đài nước Nga”.

Tuy nhiên, kể từ cuộc tấn công Ukraina vào ngày 24/2, quy mô của cuộc phản công kinh tế do phương Tây tiến hành, cùng với làn sóng các công ty cắt đứt kinh doanh với Nga để đề phòng rủi ro về uy tín hoặc các lệnh trừng phạt trong tương lai ngày càng gia tăng, điều đó đã trở thành một cú sốc.

Ngoại trưởng Sergey Lavrov thừa nhận vào tháng 3 khi đề cập đến việc đóng băng một nửa trong số 600 tỷ USD dự trữ của Nga: “Không ai dự đoán được phương Tây có thể đưa ra những biện pháp trừng phạt như thế này”.

Nga cho biết họ sẽ thách thức các biện pháp trừng phạt đối với dự trữ ngoại hối của mình trước tòa và đe dọa sẽ khởi kiện nếu nước này bị cho cho là đã vỡ nợ do đóng băng tài sản.

Trong khi đó, đây là một số cách mà các công ty, ngành công nghiệp và các quan chức đang tiến hành để sống với sự bình thường mới của nước Nga.

1. Tái thiết kế lại xe Lada

Lada là thương hiệu xe nội địa mang tính biểu tượng của Nga từ thời Liên Xô, nó phụ thuộc nhiều vào các phụ tùng nhập khẩu. Avtovaz, công ty sản xuất xe Lada, thuộc sở hữu của nhà sản xuất ô tô Pháp Renault, và theo tổng biên tập Evgeny Eskov của tạp chí ngành công nghiệp ô tô Nga Auto Business Review cho biết thì các công ty này chia sẻ một hệ thống mua sắm duy nhất cho những phụ tùng.

Vào ngày 24/3 vừa qua, trước thông tin Renult rút lui khỏi thị trường Nga, công ty Avtovaz tiết lộ hãng đang phải nhanh chóng thiết kế lại một số mẫu xe để họ giảm bớt sự phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu.

Công ty này không nói rõ về việc những mẫu xe nào sẽ bị ảnh hưởng, nhưng họ nói chúng sẽ được ra mắt trong vài tháng tới. Eskov cho biết, những mẫu xe được tái thiết kế sẽ là những phiên bản đơn giản hơn của những chiếc xe nguyên bản, không có các tính năng bổ sung như ABS.

2. Thu hút người dùng Instagram sử dụng Vkontakte

Theo công ty phân tích mạng xã hội Brand Analytics, dựa trên số lượng người truy cập hàng tháng thì Instagram đã và đang là mạng xã hội hàng đầu ở Nga. Còn phiên bản nội địa của Facebook ở Nga là Vkontakte đứng thứ hai.

Kể từ khi cuộc chiến Ukraina diễn ra, và đặc biệt là từ khi cơ quan quản lý truyền thông của Nga cắt quyền truy cập vào Facebook và Instagram vào tháng trước thì Vkontakte đã tìm mọi cách để thu hút những người sáng tạo nội dung đến với nền tảng của mình.

Công ty đang tính trước hoa hồng cho bất kì nội dung kiếm tiền nào cho đến cuối tháng 4 và cung cấp quảng cáo miễn phí cho bất kì người sáng tạo nội dung nào đã chuyển sang từ nên tảng khác hoặc kích hoạt lại trang của họ kể từ ngày 1/3. Công ty cũng cho xuất bản hướng dẫn từng bước khởi động doanh nghiệp trên Vkontakte.

Dữ liệu riêng của Vkontakte cho thấy điều này có thể có hiệu quả. Người truy cập hàng tháng đạt kỷ lục hơn 100 triệu vào tháng 3. Theo Brand Analytics, Instagram đã mất gần một nửa số người dùng hoạt động tiếng Nga từ ngày 24/2 đến ngày 6/4.

Tất nhiên, đây không phải là toàn bộ câu chuyện. Nhiều người Nga sử dụng Instagram vẫn đang hoạt động trên nền tảng này vì họ có thể vượt qua lệnh cấm bằng cách sử dụng VPN.

Olga Levakova, người điều hành một doanh nghiệp bán vải thủ công cao cấp theo phong cách Nga hoàng cho biết, sau cú “sốc” và “hoảng sợ” ban đầu khi Instagram bị cấm, cô vẫn tiếp tục sử dụng nền tảng này thông qua VPN để tiếp cận hầu hết các khách hàng nước ngoài của mình.

Lenvakova đã cân nhắc đến việc đóng tài khoản sau khi cô bị bủa vây trong những bình luận và thông điệp chống chiến tranh trong vài tuần đầu tiên sau cuộc chiến Ukraina. Việc đó dù đã chìm xuống, nhưng cô ấy đã xóa một dòng trong phần mô tả trang của mình có đề cập đến nước Nga Sa hoàng. Bây giờ nó chỉ đơn giản là “dệt lịch sử".

Lenvakova thừa nhận: “Tôi chỉ là không thể chịu được những cuộc gây hấn”. Vẫn có đơn đặt hàng đến, nhưng cô ấy cho rằng còn quá sớm để nói liệu công việc kinh doanh của cô ấy có bị ảnh hưởng hay không.

3. Thẻ tín dụng “cây nhà lá vườn”

Nga đã chuẩn bị cho sự cô lập về tài chính kể từ khi một số ngân hàng lớn nhất của họ bị trừng phạt sau vụ sáp nhập Crimea. Nhờ vậy, hệ thống thẻ thanh toán và thẻ ngân hàng, được gọi là “Mir” đã phát triển theo cấp số nhân.

Theo ngân hàng trung ương Nga, hơn 113 triệu thẻ Mir đã được phát hành vào năm 2021, tăng từ con số 1,76 triệu vào cuối năm 2016. Năm ngoái, khoảng 1/4 tổng số các khoản thanh toán bằng thẻ ở Nga được thực hiện bằng thẻ Mir.

Theo các chyên gia, sự tăng trưởng này là một phần do Nga tự tạo ra. Maria Shagina, một thành viên cấp cao tại Viện Các vấn đề Quốc tế Phần Lan cho biết: “Trước cuộc chiến Ukraina, nó không có gì hấp dẫn đối với những người Nga bình thường”. Thay vào đó, chính phủ bắt buộc nhân viên của các lĩnh vực công ích, người hưu trí và bất kỳ ai nhận trợ cấp phải sử dụng thẻ Mir.

Điều đó có nghĩa là đã có giải pháp thay thế khi mà Visa và Mastercard thông báo vào đầu tháng 3 rằng họ sẽ tạm ngừng các giao dịch và hoạt động ở Nga.

Nhưng Mir không phải là thẻ thay thế trực tiếp. Nó chỉ hoạt động ở Nga và một số nước khác, chủ yếu là các nước thuộc Liên Xô cũ.

Việc bị hạn chế phạm vi tiếp cận toàn cầu cũng cản trở nỗ lực của Nga trong việc xây dựng giải pháp thay thế hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT. Phiên bản hệ thống thanh toán của Nga, được gọi là SPFS đã có 400 thành viên tham gia vào năm ngoái, so với 11.000 thành viên của SWIFT.

“Hiệu ứng mạng không có sức ảnh hưởng ở đây vì những thành viên nước ngoài không tham gia”, Shagina nói.

4. Việc làm trong các khu vực công

Theo phó kinh tế Elina Ribakova tại Viện Tài chính Quốc tế ở Washington, tình trạng thất nghiệp hàng loạt vẫn chưa xuất hiện ở Nga, nhưng đây là một trong những điều mà Điện Kremlin lo ngại nhất vì nó có khả năng thúc đẩy bất đồng chính kiến.

“Họ càng kiềm chế các cuộc biểu tình, tôi càng hiểu rằng họ đang lo lắng về tình trạng thất nghiệp”, bà nói. Hơn 15.000 người đã bị bắt ở Nga trong những tuần đầu của cuộc xung đột vì tham gia vào các cuộc biểu tình chống chiến tranh.

Thành phố Moscow đang cố gắng giải quyết vấn đề thất nghiệp tiềm ẩn bằng chương trình đào tạo lại và thuê những người từng làm việc tại các công ty phương Tây đã tạm ngừng hoặc ngừng hẳn hoạt động kinh doanh ở Nga. Thị trưởng Sergey Sobyanin của Moscow tin rằng có tới 200.000 việc làm đang gặp rủi ro.

Theo một bài đăng gần đây trên blog của ông ấy, giải pháp đưa ra là cung cấp cho những người lao động bị bỏ lại một công việc nào đó “hữu ích” để làm.

Các lựa chọn mà ông ấy vạch ra bao gồm công việc quản lý hộ tịch, những công viên thành phố hoặc tại các trung tâm y tế tạm thời mà thành phố mới bắt đầu thành lập gần đây. 41 triệu USD được dành ra để tạo những công việc nói trên và đào tạo lại người lao động.

Đối với những người Nga đã xây dựng sự nghiệp tại McKinsey hoặc Goldman Sachs trước chiến tranh, đây sẽ là một sự thay đổi đột ngột. Nhưng Ribakova tin rằng phần lớn các giám đốc điều hành từ các công ty nước ngoài sớm muộn gì cũng sẽ rời khỏi đất nước này.

Tiếp theo là gì?

Cho đến nay, Nga vẫn xoay sở được để chống lại các lệnh trừng phạt ban đầu của phương Tây mà hệ thống tài chính của nước này không bị sụp đổ. Điều đó nhờ vào việc ngân hàng trung ương lập tức tăng lãi suất lên 20% - kể từ lúc đã hạ nó xuống 17% - và áp đặt các biện pháp kiểm soát vốn nghiêm ngặt.

Nhưng điều này không có nghĩa Nga đã vượt qua được giai đoạn tồi tệ nhất. Theo IMF, nền kinh tế có thể giảm 8,5% trong năm nay. Sự suy sụp có thể còn lớn hơn nếu châu Âu cấm nhập khẩu dầu của Nga. Và lạm phát đang ở mức 17,5%, ngay cả Tổng thống Putin cũng thừa nhận điều này đang gây tổn hại cho người dân Nga.

Theo các chuyên gia, một rủi ro khác đó là sự phụ thuộc của Nga vào các sản phẩm nhập khẩu – nhiều sản phẩm hiện đang nằm trong lệnh trừng phạt. Rủi ro này khiến Điện Kremlin khó đối phó hơn là các lệnh trừng phạt nhằm vào kinh tế vĩ mô.

Ribakova nói: “Tôi có cảm giác chính phủ Nga đang rẽ vào ngõ cụt với những nguy hiểm rủi ro đang chờ. Và họ không biết chính xác khi nào họ sẽ bị những nguy hiểm đó nuốt chửng".

(Nguồn: CNN)