Tại sao khu vực Donbas lại quan trọng đối với Nga?

Quân đội Nga đã tập trung lại và đang thực hiện cuộc tấn công vào khu vực được gọi là Donbas nằm ở miền Đông Ukraina. Vậy chính xác thì tại sao Tổng thống Nga Vladimir Putin lại quan tâm đến Donbas, nơi có hai khu vực ly khai là Luhansk và Donetsk, đến như vậy?

Mối quan hệ đặc biệt với Nga?

Vào đầu tháng 4, Nga bất ngờ rút quân khỏi khu vực xung quanh thủ đô Kyiv ở miền Bắc Ukraina và cho biết muốn tập trung lực lượng của mình vào Donbas.

Giống như bán đảo Crimea, Luhansk và Donetsk là những khu vực có một tỷ lệ dân số là người dân tộc Nga và nói tiếng Nga tương đối lớn. Tình hình tương tự ở Zaporizhzhia, Kharkiv và cả Odesa. Tuy nhiên, chỉ ở Crimea, người dân tộc Nga mới chiếm phần lớn dân số.

Sau Cách mạng Cam năm 2004, và các cuộc biểu tình Maidan năm 2013 và 2014, chính những vùng này của Ukraina là nơi mà phe đối lập hướng về Nga mạnh mẽ nhất. Lực lượng dân quân ly khai - có lẽ với sự hỗ trợ từ Moscow - bắt đầu chiến đấu để giành quyền kiểm soát khu vực trong khi cùng lúc đó, Nga đã tận dụng tối đa khoảng trống quyền lực ở Kyiv đã sáp nhập Crimea.

Andreas Heinemann-Grüder, chuyên gia về Đông Âu tại Trung tâm Nghiên cứu Xung đột Quốc tế Bonn cho biết: “Đây là hai trong số rất nhiều ví dụ mà người Nga hành động theo suy nghĩ rằng 'cơ hội làm nên kẻ trộm'".

Bối cảnh lịch sử là gì?

Cho đến giữa thế kỷ 19, Donbas rất hiếm dân cư, nhưng nó lại là một trong những trung tâm quan trọng nhất của quá trình công nghiệp hóa của Nga, do trữ lượng than của khu vực này tương đối lớn.

Nhà sử học Guido Hausmann từ Viện Nghiên cứu Đông và Đông Nam Âu ở thành phố Regensburg, miền Nam nước Đức, giải thích: “Trong thời kỳ này, việc sử dụng tiếng Ukraina ở nơi công cộng sẽ bị gây khó khăn và tiếng Nga được coi là ngôn ngữ giáo dục. "Nhiều nông dân Nga cũng đổ xô đến khu vực công nghiệp mới này”, ông nói thêm.

Donbas không phải là một phần của Ukraina trong thời gian độc lập ngắn ngủi vào năm 1918 nhưng nó đã được hợp nhất vào Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Ukraina sau cuộc Nội chiến Nga. Giải đoạn này có nhiều người Nga đến khu vực này sinh sống.

Hausmann giải thích rằng, thực sự có rất nhiều người có quan hệ với Nga hay đúng hơn là Liên Xô. Ông nói: “Tuy nhiên, người dân ở Donbas luôn nói tiếng Ukraina và đa số vẫn có mối liên hệ chặt chẽ với Ukraina”.

Tuy vậy, ông Heinemann-Grüder cho rằng, thật sai lầm khi cho rằng sắc tộc hoặc tiếng mẹ đẻ có thể tạo ra manh mối về bản sắc dân tộc của người dân Ukraina.

Ông nói: “Tiếng Nga thậm chí còn được sử dụng bởi một số tiểu đoàn quân đội Ukraina, những người đã chiến đấu chống lại phe ly khai vào năm 2014/15”.

Miền Đông Ukraine có quan trọng về kinh tế không?

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, các khu vực công nghiệp của Siberia trở nên quan trọng hơn Donbas đối với Liên Xô nói chung. Nhưng đối với Ukraina, nó vẫn là khu công nghiệp quan trọng nhất cho đến năm 2014.

Tuy nhiên, nó đã bị thiệt hại đáng kể, với nhiều mỏ - đặc biệt là ở các khu vực ly khai - hiện vô chủ hoặc trong tình trạng rất tồi tàn. Thậm chí, nhiều cơ sở công nghiệp và cơ sở hạ tầng đã bị phá hủy trong những tuần qua.

Hausman nói rằng, tầm quan trọng kinh tế của khu vực đối với Nga ít quan trọng hơn so với Ukraina nếu nước này muốn độc lập về kinh tế. "Mục tiêu của một cuộc chiến tranh quan trọng đối với Nga là làm cho Ukraina phụ thuộc vĩnh viễn vào Nga - về mặt chính trị, văn hóa và kinh tế".

Donbas chỉ có tầm quan trọng tượng trưng đối với Nga

Chiến tranh đã bùng phát ở Donbas trong 8 năm qua.

Năm 2014, những người ly khai thân Nga tuyên bố Luhansk và Donetsk là "các nước cộng hòa nhân dân" độc lập.

Vào năm 2015, sau một thời gian giao tranh công khai giữa phe ly khai và quân đội Ukraina, một lệnh ngừng bắn mong manh và "đường liên lạc" ngăn cách các bộ phận do Ukraina kiểm soát với các khu vực ly khai ở khu vực giáp biên giới với Nga được lập ra như một phần của thỏa thuận Minsk II".

Vào ngày 21 tháng 2 năm 2022 - ba ngày trước khi tấn công Ukraina - Nga chính thức công nhận các nước Cộng hòa Nhân dân tự xưng là Luhansk và Donetsk. Theo Heinemann-Grüder, theo định nghĩa của chính quyền Nga thì 2 khu vực này có nghĩa là toàn bộ vùng Donbas và rằng, Nga sẽ phải chinh phục toàn bộ lãnh thổ để thực hiện việc sáp nhập mà họ đã chuẩn bị với sự công nhận này. "Sau đó, Nga có thể tuyên bố chiến thắng và có thể tuyên bố kết thúc chiến tranh", ông nói thêm.

Thành công việc "phi phát xít hóa"?

Hơn nữa, với việc các đơn vị chiến đấu của Ukraina theo khuynh hướng cực hữu, ví dụ như Tiểu đoàn Azov – những người đã giúp ngăn chặn quân ly khai thân Nga chiếm Mariupol vào năm 2014 - đã được Điện Kremlin sử dụng để củng cố các tuyên bố của mình rằng chính phủ Ukraina đã bị "phát xít" xâm nhập.

Heinemann-Grüder nói: “Nếu giành chiến thắng trước những đội quân này, Putin có thể tuyên bố rằng cái gọi là sứ mệnh 'phi hạt phát xít hóa' đã đạt được, ít nhất là ở Donbas.

Đây cũng sẽ là một chiến thắng mang tính biểu tượng nếu Nga có thể chiếm được thành phố cảng công nghiệp Mariupol, thành phố tiêu biểu cho sự kiên trì của Ukraina trong nhiều tuần bị bao vây và pháo kích.

"Kết quả của cuộc chiến ở Donbas sẽ quyết định những gì còn lại của Ukraina", Heinemann-Grüder nói. Bằng cách sáp nhập Crimea, Nga không chỉ chiếm được cảng quê hương trước đây của hạm đội Biển Đen kiêu hãnh một thời của Nga, mà còn giành được một cảng không có băng quanh năm gần châu Âu nhất, lần đầu tiên kể từ khi Liên Xô sụp đổ.

Tuy nhiên, hiện tại, Crimea vẫn trong tình trạng hầu như bị cô lập. Nó chỉ được kết nối với đất liền Nga thông qua một cây cầu bắc qua eo biển Kerch được xây dựng vào năm 2018. Bằng cách chinh phục toàn bộ Donbas, Nga sẽ giành được Mariupol như một cảng quan trọng khác có liên kết với Crimea và Địa Trung Hải.

Heimann-Grüder cho rằng, rất có thể Nga đang đặt tầm ngắm vào các mục tiêu tiếp theo, đặc biệt là tuyến đường bộ dọc bờ biển với Crimea, mặc dù điều này sẽ phụ thuộc vào tình trạng quân đội và khả năng tiếp cận nguồn cung cấp.

Ông nói rằng, rất có thể có những triển vọng quân sự mới trên các quân bài: "Nếu Putin nhìn thấy cơ hội để xóa bỏ Ukraina như một quốc gia độc lập, ông ấy sẽ nắm lấy nó", ông nói. Đối với chính phủ Ukraina, câu hỏi khi đó sẽ là: "Để cứu Kyiv, chúng ta có phải từ bỏ Donbas?"

Chia sẻ Chia sẻ

Chia sẻ

Lưu tin