Lợi thế dân số liệu có giúp nền kinh tế Ấn Độ trở nên mạnh mẽ hơn?

Dân số Ấn Độ đạt 1,4 tỷ người vào cuối năm 2022, theo ước tính từ Tạp chí Dân số Thế giới. Con số này cao hơn 5 triệu so với Trung Quốc, nước đã giữ vị trí hàng đầu kể từ năm 1950, khi Liên Hợp Quốc bắt đầu theo dõi nhân khẩu học quốc gia.

Sự gia tăng dân số của Ấn Độ diễn ra vào thời điểm mà các quốc gia phát triển như Đức, Anh và Nhật Bản đang phải đối mặt với việc lực lượng lao động bị thu hẹp và đang rất cần bổ sung nguồn lao động có tay nghề cao.

Dân số ngày càng tăng của Ấn Độ được coi là một điều gì đó tiêu cực do sự căng thẳng mà nó gây ra đối với các nguồn tài nguyên cơ bản. Tuy nhiên, gần đây, dường như đã có sự thay đổi trong quan điểm khi một số bên lập luận rằng việc có dân số trẻ nhất và đông nhất thế giới cũng có những đặc quyền.

Ấn Độ hiện đang thu hút sự chú ý của thế giới với một câu hỏi cơ bản: Liệu dân số ngày càng có thúc đẩy Ấn Độ phát triển nhanh hơn không?

Nhà kinh tế học người Ấn Độ gốc Bỉ Jean Dreze nói: "Việc trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới không thay đổi bất cứ điều gì trên thực tế".

Theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc, tỷ lệ sinh của Ấn Độ đã giảm từ mức trung bình 6 người trong một gia đình vào năm 1964 xuống còn 2,1 vào năm 2020. Con số này thấp hơn một chút so với tỷ lệ thay thế là 2,2 — tức là số ca sinh cần thiết trên mỗi gia đình để duy trì dân số. Theo các chuyên gia, những cải thiện về chăm sóc sức khỏe và tuổi thọ tăng có thể sẽ tiếp tục đà tăng dân số trong vài thập kỷ nữa.

Các dự báo cho thấy dân số Ấn Độ sẽ tăng dần lên 1,7 tỷ người vào năm 2064 nhưng sau đó sẽ giảm mạnh. Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe có trụ sở tại Mỹ đã dự đoán rằng dân số Ấn Độ có thể giảm xuống còn khoảng 1 tỷ người vào cuối thế kỷ này.

"Điều tôi đang nói là tôi không thấy khủng hoảng dân số", Dreze nói. "Ấn Độ luôn là một quốc gia rộng lớn và tuy nhiên, nền kinh tế đang phát triển có thể cải thiện điều kiện sống của người dân, mặc dù chậm. Và sự gia tăng dân số sẽ không kéo dài tục lâu".

Với hơn một nửa dân số Ấn Độ dưới 30 tuổi, một số ý kiến cho rằng những người trẻ tuổi này sẽ mang lại lợi thế cho nền kinh tế dưới dạng cổ tức nhân khẩu học - tiềm năng tăng trưởng kinh tế đến từ sự thay đổi trong cấu trúc tuổi của dân số.

Tuy nhiên, Dreze cho rằng điều này là phóng đại.

Ông nói: "Những gì họ không nhận ra là cổ tức nhân khẩu học nói chung đã kết thúc.

Nhà kinh tế này chỉ ra rằng tỷ lệ phụ thuộc của trẻ em và người già, những người không kiếm được tiền so với những người kiếm được đã giảm đáng kể trong những thập kỷ qua.

Ông nói: "[Tỷ lệ phụ thuộc] sẽ không giảm nhiều nữa. Chúng ta đã qua giai đoạn đó. Trong tương lai, có thể không có nhiều trẻ em, nhưng sự phụ thuộc của người cao tuổi sẽ tăng lên".

Dân số quá đông của một quốc gia, theo quy luật cung và cầu đơn giản, chắc chắn sẽ gây áp lực lên các nguồn tài nguyên thiên nhiên và nhân tạo.

Li Junhua, một thành viên của Vụ Kinh tế và Xã hội của Liên Hợp Quốc cho biết: "Tăng trưởng dân số nhanh chóng khiến việc xóa đói giảm nghèo, chống đói và suy dinh dưỡng. Đồng thời, độ bao phủ của hệ thống y tế và giáo dục trở nên khó khăn hơn".

Dân số Ấn Độ đã tăng thêm một tỷ người trong 70 năm qua, nhưng cơ sở hạ tầng chăm sóc sức khỏe không phát triển theo tỷ lệ tương xứng và chi phí chăm sóc sức khỏe từ tiền túi của người dân đã tăng lên.

Tuy nhiên, chi phí chăm sóc sức khỏe ở Ấn Độ vẫn thấp hơn đáng kể so với các quốc gia khác và thu nhập bình quân đầu người đang tăng lên.

Phần lớn sự gia tăng dân số của Ấn Độ đến từ các khu vực nông thôn xung quanh lưu vực sông Hằng, trong khi sự gia tăng thu nhập đến từ dân số thành thị và điều này kéo theo sự bất bình đẳng tăng theo.

Về giáo dục, 65% dân số Ấn Độ đã học xong trung học và sẽ đủ điều kiện học các cấp cao hơn như bằng PG, MBA và tiến sĩ so với các quốc gia phát triển. Và theo thống kê, chỉ có một phần tư dân số Ấn Độ có khả năng theo học các khóa đào tạo này.

Hơn nữa, một bộ phận đáng kể của Ấn Độ bị suy dinh dưỡng, không có kỹ năng và bị gạt ra bên lề — và do đó họ không thể đóng góp một cách có ý nghĩa vào sự phát triển của quốc gia.

Tỷ lệ việc làm đã giảm dần kể từ năm 2005.

Giáo sư kinh tế Jayan Thomas của Học viện Công nghệ Ấn Độ ở Delhi đã vạch ra sự không phù hợp giữa cung và cầu lao động trong một cuộc phỏng vấn với hãng truyền thông Business World.

Thomas cho biết: "Khó khăn là tăng trưởng nguồn cung lao động ở Ấn Độ đang tăng tốc trong thời kỳ mà độ co giãn của tăng trưởng việc làm đã giảm đáng kể".

"Do tự động hóa và những thay đổi công nghệ khác, việc sản xuất một tấn thép hoặc hàng may mặc ngày nay cần ít nhân công hơn so với hai hoặc ba thập kỷ trước. Do đó, Ấn Độ sẽ khó có sư thành công như Trung Quốc, quốc gia có một lượng lớn lao động trong ngành công nghiệp định hướng xuất khẩu của trong những năm 1990 và 2000".

Thu nhập bình quân đầu người của Ấn Độ tăng nhưng vẫn thuộc hàng thấp nhất trong tất cả các nước G20.

Tính đến năm 2020, hơn 70% dân số Ấn Độ không đủ khả năng chi trả cho một chế độ ăn uống đủ chất mặc dù thực tế là chi phí thực phẩm vẫn tương đối thấp so với các quốc gia khác.

Ngoài các chỉ số kinh tế và xã hội quan trọng, Ấn Độ còn bị tụt hậu nghiêm trọng trong các lĩnh vực khác như mức độ hạnh phúc chung của người dân, tự do báo chí, sự an toàn của phụ nữ và người thiểu số.

"Có dân số đông là một chuyện nhưng để có được lợi thế đó, chúng ta cần tập trung vào chất lượng dân số", Dreze nói. 

"Và đó là điều mà Ấn Độ có thể cải thiện".