Giới trẻ Trung Quốc đang 'chìm dần' trong lối sống 'bai lan'?

Lối sống 'bai lan' có phải là mối đe dọa đối với tương lai của Trung Quốc?

Li Xiaolin có một cuộc sống "tẻ nhạt". Anh đến làm việc tại xưởng sửa chữa xe của chú mình lúc 9h sáng và việc này diễn ra đều đặn suốt sáu ngày trong một tuần. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ của mình - kiểm tra các lỗi cơ học như lốp mòn hoặc rò rỉ nhiên liệu - anh ấy trở về nhà vào lúc 5h chiều, ăn xong rồi đi ngủ.

Nếu như chú anh yêu cầu làm điều gì đó, anh thường bảo: "Cháu có thể làm việc đó vào ngày mai không?" hoặc "Chú có thể yêu cầu người khác làm điều đó không?" và đôi khi "Cháu có thể không làm được không?".

Và nếu vẫn không thể thuyết phục được ông chú, anh có thể nói: "Cháu sẽ làm, (nhưng) sẽ làm không tốt".

Li, 25 tuổi và là đại diện cho những thanh niên Trung Quốc đang trốn chạy trong các kỳ thi gaokao (đầu vào đại học) khét tiếng khắc nghiệt hoặc làm các công việc "996" - tức là làm việc từ 9h sáng đến 9h tối và sáu ngày trong một tuần.

Anh là hiện thân của "một thái độ mới của thế hệ mình": "Bai lan" hay "để nó thối rữa". Thuật ngữ này có nguồn gốc từ bóng rổ, nơi các đội bóng sẽ tự nguyện rút lui khi biết rằng mình sẽ đối mặt với một trận thua.

Trung Quốc sắp có 10,8 triệu sinh viên tốt nghiệp, chuẩn bị gia nhập vào lực lượng lao động của nước này trong năm nay nhưng tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên cũng đang ở mức cao kỷ lục, gần 20%. Tăng trưởng kinh tế của đất nước đã điều chỉnh lại kể từ năm 2010 và gần đây đã bị tụt giảm do các vụ phong tỏa liên quan đến COVID-19.

Bất bình đẳng trong thu nhập ở Trung Quốc cũng thuộc hàng cao nhất thế giới.

Sự vỡ mộng này trong giới trẻ đã khiến chủ tịch Tập Cận Bình lo lắng, người đang đặt mục tiêu vào công cuộc trẻ hóa đất nước. Tại lễ kỷ niệm 100 năm thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Trung Quốc vào tháng 5, ông đã kêu gọi tầng lớp thanh niên hãy cống hiến sức lực và sự sáng tạo của mình cho sự nghiệp trẻ hóa mà không sợ khó khăn.

Tại sao giới trẻ Trung Quốc tìm tới lối sống "bai lan"?

Alfred Wu, phó Giáo sư tại Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, cho biết sự bất động của xã hội là nguyên nhân của hiện tượng "bai lan".

Ông cho rằng, đó là "gánh nặng của ba ngọn núi" - giáo dục, chăm sóc sức khỏe và nhà ở.

Lạm phát bất động sản đã đẩy giá nhà lên cao đến mức lương của "(công nhân) sẽ không giúp họ đủ tiền mua một căn hộ", Wu nói với chương trình thời sự Insight.

Dân số Trung Quốc đang già đi cũng có nghĩa là chi phí chăm sóc sức khỏe sẽ tăng lên. Wu nói: "Nhiều người lo lắng về việc liệu họ có thể nhận được đủ hỗ trợ khi lớn tuổi hay không… Vì vậy, họ cần phải có nhiều tiền cho tương lai.

Đối với những người đã có con, đầu tư tiền cho con vào các trường tư gần như đã trở thành một điều cần thiết để có thể có được một công việc tốt trong một thị trường việc làm có quá nhiều sự cạnh tranh.

Wu cho biết mức phí có thể lên tới 200 đô la Singapore một giờ hoặc lên tới 1.000 đô la Singapore cho một gia sư nổi tiếng.

Ông nói: "Rất ít người có thể kiếm được một mức lương tương xứng để trả các khoản học phí đó".

Hiện có quá nhiều sinh viên tốt nghiệp ở Trung Quốc và không có đủ việc làm dành cho tất cả những người này và kỹ năng của họ cũng có thể không đủ cho thị trường thay đổi nhanh chóng.

Wu nói: "Họ là những người tốt nghiệp đại học… những người có bằng tiến sĩ… nhưng khi tham gia vào thị trường việc làm, họ phải làm những công việc khiêm tốn hơn rất nhiều so với bằng cấp".

"Mọi người đang tranh giành một miếng bánh "quá nhỏ"", ông nói thêm.

Tất cả điều này dẫn đến mức độ lo lắng "rất, rất cao" trong giới trẻ. Wu nói, giới trẻ cảm thấy như "họ không thể thay đổi cuộc sống của mình" và họ đã sử dụng lối sống thụ động.

Thật vậy, đối với Wang Yandong, 25 tuổi, "sự kiên trì đã không giúp (những người như anh ấy) đạt được ước mơ của mình".

Wang Yandong học ngành cơ điện tử ở trường đại học, tuy nhiên, kết quả học tập của anh không tốt và chỉ có thể tìm được công việc "ở dưới đáy của dây chuyền" này. Hiện, anh đang làm việc tại một nhà máy điện tử và cảm thấy nhàm chán khi phải hàng ngày phải đối diện với máy móc.

Ngay cả sau khi chuyển sang công việc quản lý chăm sóc sức khỏe và chuyển đến Bắc Kinh, các mục tiêu của anh vẫn "chưa hoàn thành".

"Với mức lương của mình, tôi không đủ khả năng mua nhà và định cư ở Bắc Kinh. Đó là điều không thể đạt được", anh nói.

"Vì vậy, đó là lý do tại sao chúng tôi từ bỏ. Cuộc sống hiện tại mà chúng tôi đang có không tệ, vì vậy điều đó không quan trọng", anh nói thêm.

Giờ đây, anh không làm việc ngoài giờ và nghỉ làm lúc 5h chiều.

Tôi không nghĩ đến công việc khi tôi đi làm. Tôi nghĩ về những gì tôi ăn, uống và làm những gì tôi thích - như chơi bóng rổ chẳng hạn, anh nói.

Trung Quốc đối mặt với nhiều trào lưu trong thời gian qua

Wu nói, vấn đề bất động xã hội đã nảy sinh từ đầu những năm 2000. Trước khi "bai lan" trở thành xu hướng trong năm nay, vấn đề này đã nổi lên vào năm ngoái với "ping tang", hay "nói dối", bắt đầu từ một bài đăng trên mạng xã hội kêu gọi giới trẻ "từ chối nhịp sống xô bồ, cạnh tranh không ngừng và lời hứa suông của chủ nghĩa tiêu dùng".

Giáo sư Ho Lok Sang thuộc Viện Nghiên cứu Chính sách Kinh tế Thượng Hải-Hồng Kông Pan Sutong tại Đại học Lĩnh Nam Hồng Kông cho biết: "Ý tưởng về 'tang ping' thực sự rất phổ biến".

Rất nhiều người trẻ cảm thấy mệt mỏi với loại trò chơi mà xã hội dường như đang yêu cầu họ tham gia và họ không quá quan tâm đến loại cạnh tranh này.

Có những xu hướng song song ở các quốc gia khác, nơi một số nhóm người đã tham gia vào "bỏ thuốc trong im lặng" và "sống chậm", nơi họ thường không muốn vượt lên trên trong công việc.

Trong khi một số chuyên gia coi những xu hướng này là vạch ra ranh giới lành mạnh, Wu cho biết "bai lan" có một khía cạnh đáng lo ngại hơn. Ông nói, đó là "một nền văn hóa chạy đua từ đáy đến đáy".

Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người đều có cùng quan điểm. Đối với gia sư tự do Guan Aizi, 29 tuổi, những người tham gia xu hướng "bai lan" "đã không kéo đất nước trở lại bởi vì chúng tôi không có mục đích phá hoại hay là gánh nặng cho cha mẹ, gia đình và xã hội".

Guan chọn dạy không quá hai lớp mỗi ngày và dành thời gian còn lại cho sở thích của mình là trượt ván.

Chỉ một năm trước, cuộc sống của Guan là những ngày làm việc đến 15 giờ.

"Khi tôi tốt nghiệp, tôi cảm thấy mình bất khả chiến bại, tràn đầy năng lượng và khả năng. Chỉ cần tôi làm việc chăm chỉ thì mọi thứ đều có thể thực hiện được vì tôi còn trẻ. Sẽ có cơ hội và thời gian", Guan nói.

Tuy nhiên, cô ấy nhận ra rằng "phần thưởng không tương xứng với những nỗ lực của (cô ấy)".

"Tôi cảm thấy thực sự mệt mỏi mỗi ngày. Tôi cảm thấy cơ thể mình không thể đối phó được… Tôi cảm thấy lo lắng", cô nói.

"Dù bạn có cố gắng, nỗ lực như thế nào đi chăng nữa thì có lẽ bạn vẫn không giỏi bằng những người khác. Có thể điểm cuối của bạn thậm chí không so sánh được với điểm xuất phát của người khác".

Vì vậy, Guan đã chọn những gì "thực sự tốt" cho mình: Lối sống "bai lan".

Kể từ khi tập phim Insight về thanh niên lười biếng của Trung Quốc được phát sóng vào tháng trước, nó đã thu được gần một triệu lượt xem trên YouTube, với những người bình luận bày tỏ sự ủng hộ nhiệt liệt đối với phong trào này.

Một người xem, Peter Warner, cho biết: "Tôi là một Gen X đã dành 25 năm đầu tiên trong cuộc đời làm việc của mình đến kiệt sức ngày này qua ngày khác, tôi khuyến khích các thế hệ trẻ không mắc phải sai lầm tương tự".

Một người xem khác, kvnrthr, cho biết: "Tôi xem video này đã tự hỏi về hiện tượng 'để nó thối rữa ' khủng khiếp, thảm khốc này, nhưng chúng thực sự có vẻ khá hợp lý. Họ không phụ lòng cha mẹ hay chính phủ, họ làm công việc của họ và không làm gì hơn, sau đó tận hưởng cuộc sống của họ trong thời gian rảnh rỗi".

Người dùng YouTube có tên là asdkotable đã nói về việc đạt được sự cân bằng: "Tôi hoan nghênh những người trẻ này quyết định chọn không tham gia một hệ thống không quan tâm đến họ. Mặt khác, tôi thực sự hy vọng rằng họ có đủ kinh phí để trang trải cuộc và một số tiền còn lại dùng trong trường hợp khẩn cấp, bởi vì cuộc sống bên lề như vậy thực sự khó khăn".

Liệu Trung Quốc có thay đổi được lối sống "bai lan"?

Các chuyên gia khác nhau về mức độ lo lắng của chính phủ Trung Quốc về "bai lan".

Wu nói: "Nếu xu hướng chọn lối sống 'bai lan' tiếp tục, sẽ có nhiều sóng gió ở Trung Quốc".

Nếu không có hy vọng cho tương lai và cảm thấy như "họ không thực sự thuộc về xã hội", những người sử dụng lối sống "bai lan" có thể "cố gắng làm hỏng hệ thống hiện tại", ông nói. "Họ thực sự có thể trở thành một lực lượng nổi dậy ở Trung Quốc trong tương lai".

Giáo sư xã hội học Tong Yu-ying của Đại học Trung Quốc Hồng Kông tin rằng sự phát triển kinh tế của Trung Quốc sẽ không bị "nhóm nhỏ" này phá hoại.

Ông Tong nói: "Tại sao một số người lại cho rằng lối sống ' bai lan ' là do sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường lao động và giáo dục? Và nếu đúng thì điều đó có nghĩa là vẫn còn một nhóm lớn những người cực kỳ chăm chỉ ".

Ông cho rằng lối sống "bai lan" là một "biểu hiện của sự tuyệt vọng" và cho biết các nhà hoạch định chính sách có thể lắng nghe thanh niên và giúp họ tiến lên phía trước.

Ông lưu ý rằng các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã xem xét nhiều hơn chất lượng tăng trưởng kinh tế.

"Hiện tượng 996 là một sự dư thừa nảy sinh do sự cạnh tranh gay gắt và cũng tập trung vào lợi nhuận, phải không?", ông cho biết và nói thêm rằng các nhà lãnh đạo Trung Quốc muốn kìm hãm, tập trung ít hơn vào lợi nhuận và nhiều hơn vào hạnh phúc của người dân.

Để đạt được mục đích này, đã có một loạt các biện pháp đã được đưa ra.

Các công ty công nghệ lớn được yêu cầu đóng góp nhiều hơn cho xã hội dưới hình thức từ thiện. Giáo dục trực tuyến tư nhân đã bị cấm trong một động thái được coi là san bằng sân chơi giáo dục.

Để hạ nhiệt lĩnh vực bất động sản đang nóng lên, chính phủ đã tăng lãi suất và hạn chế đầu cơ và vay nợ của các nhà phát triển bất động sản.

Thậm chí, hoạt động làm thêm giờ 996 đã bị Tòa án Nhân dân Tối cao của đất nước phán quyết là bất hợp pháp vào tháng 8 năm 2021.

Trung Quốc hiện đang "đi đến giai đoạn mà cuộc sống của người dân có thể cải thiện với việc… ít tập trung vào việc làm giàu hơn", ông Ho nói.

Ông nói, Trung Quốc hiện cần nuôi dưỡng hy vọng và hướng dẫn những người trẻ tự hoàn thiện bản thân.

"Phải làm cho bản thân tốt hơn" Ho nói. "Sau đó, bạn tìm thấy ý nghĩa của cuộc sống".

Hiện tại, Li, Wang và Guan tạm hài lòng với lối sống của mình.

"Tôi muốn làm điều gì đó khiến tôi cảm thấy thoải mái hơn", Li nói. "Nó không hẳn là ích kỷ. Tôi không muốn chịu trách nhiệm, thế thôi".

(Nguồn: CNA)